Freyr - 01.06.2002, Blaðsíða 66

víddarinnar og fituþykktar á síðu
hins vegar. Eins og mörgum er
kunnugt hafa vel vaxin, vöðva-
mikil og fítulítil foll, einkum
undan hrútum af Strammaættinni,
verið felld í núverandi mati úr
efri gæðaflokkum vaxtarlags-
matsins (E og U) og er viðkvæðið
jafnan að frambyggingunni sé
ábótavant. Þessi galli, eins og
talað er um, er í rauninni enginn
galli og stafar eingöngu af því að
þessi föll hafa til muna þynnri
fitu á síðu og í framparti og fylla
því ekki eins upp í hvilftina aftan
við bógana með fituþykktinni, en
hafa þó vel lagaðan og hlutfalla-
góðan ffampart. I staðinn eru þau
felld í mati, en fituhlunkunum
hampað í verðmeiri flokka á kost-
nað kjötgæðanna og jafhvel kyn-
bótanna í landinu. Því vaknar sú
spuming hvort ekki sé rétt að
endurskoða matið á þessum hluta
skrokksins, þar sem hann er verð-
minni en hryggur og læri.
Þegar meta skal hvort hér sé
um miklar eða litlar erfðafram-
farir að ræða er nokkuð erfitt um
vik, þar sem ekkert slíkt mat, á
sambærilegum eiginleikum, er til
á íslensku fé. Erlendis, einkum í
Skotlandi og Nýja-Sjálandi, hafa
verið gerðar sérstakar úrvalstil-
raunir, oftast innan fjárkynja, sem
ýmist lúta að því að velja gegn
fitusöfnun og á sama tíma með
vöðvavexti og lífþunga, en í öðr-
um bæði gegn og með fitusöfnun
eða eingöngu gegn fitusöfnun,
ýmist háð eða óháð þunga. Úr-
valið byggir á ómmælingum á
fituþykkt yfir bakvöðvanum og á
þykkt bakvöðvans á 3. spjald-
hryggjarlið og eru eiginleikamir
oftast sameinaðir í eina kynbóta-
einkunn (index) sem valið er eft-
ir, þar sem hver eiginleiki hefur
sérstakt hagfræðilegt vægi með
jákvæðum eða neikvæðum for-
merkjum eftir því sem við á. Sér-
stakur hópur, þar sem ekkert úr-
val fer fram, er hafður sem við-
mið (control) og erfðaframfarir
miðaðar við hann. Flestar þessar
tilraunir hafa farið fram eftir
1980, þegar kröfur um magrara
kjöt fara að gerast háværari, og
eftir að ómsjáin kemur til sög-
unnar sem tiltölulega ömggt
hjálpartæki við mælingar á fitu-
og vöðvaþykkt á lifandi fé. Eins
og gefur að skilja em niðurstöður
úr þessum tilraunum engan veg-
inn samanburðarhæfar við þær
sem hér birtast, en engu að síður
skal hér drepið á fáeinar.
I úrvalstilraun við Skosku
Landbúnaðarháskólana 1985-94
á Suffolk fé, þar sem valið var
gegn fituþykkt en með vöðva-
þykkt og lífþunga að jöíhum
aldri (150 daga) eftir kynbóta-
einkunn með vægi +3 fýrir bak-
vöðvaþykkt og -1 fyrir fituþykkt
á hvert kg lífþunga í stöðluðu
umhverfi, reyndust erfðaframfar-
imar á 9. ári (1994), miðað við
4. tafla, Kynbótamat yfirburðahrúta í kjötgæðum.
Hrútur Kynbótamat Faðir Kynbótamat Móðir
Nafn Nr J AxB Fall Nafn Nr J AxB Fall Nr J
Hörvi’’ 92-972 142 135 107 Krappur 87-885 126 120 84 5456 125
Sörvi 92-972 136 124 97 Krappur 87-885 126 120 84 5456 125
Snorri 91-969 122 128 84 Galsi 88-929 111 127 84 5075 118
Krappur 87-885 126 120 84 Strammi 83-833 119 191 82 4337 110
Sónn” 95-842 113 132 93 Snorri 91-969 122 128 84 5968 109
Kúnni" 94-008 124 120 94 Kyllir 93-991 126 115 93 5894 108
Greppur 95-019 122 121 90 Sörvi 92-972 136 124 97 5983 87
Kyllir 93-991 126 115 93 Gosi 91-945 112 125 97 5723 117
Strammi'1 83-833 119 121 82 Ingvar 82-477 111 105 89 3904 105
Húni 95-016 120 119 85 Snorri 91-969 122 128 84 5529 116
Galsi” 88-929 111 127 84 Krappur 87-885 126 120 84 4891 98
Mölur'1 95-812 115 122 117 Svaði 94-998 115 107 114 5776 104
Gosi” 91-945 112 125 97 Galsi 88-929 111 127 84 4647 107
Fóli" 88-911 113 120 93 Drísill 87-891 106 118 88 4612 116
Húnn” 92-809 116 116 104 Galsi 88-929 111 127 84 4879 102
Bári 95-022 119 112 112 Bútur 93-982 106 109 110 5988 129
Hlói 92-975 113 116 96 Galsi 88-929 111 127 84 5179 108
Stubbur1’ 85-869 114 114 111 Draugsi 84-826 98 116 97 4337 110
Hlööur 95-013 118 110 106 Svaði 94-998 115 107 114 6029 110
Bjálfi1' 95-802 111 114 101 Bútur 93-982 106 109 110 6003 125
Gaukur 91-970 112 113 84 Galsi 88-929 111 127 84 5179 108
Gassi 88-908 113 110 94 Krappur 87-885 126 120 84 4927 98
Bolur 93-987 110 111 102 Deli 90-848 122 109 118 5420 99
1) Hrútar seldir sæðingastöðvunum.
| 66 - Freyr 5/2002
viðmiðunarhópinn á sama ári,
4,88 kg í lífþunga, -1,1 mm í
fituþykkt og + 2,8 mm í vöðva-
þykkt. Árlegar erfðaframfarir,
reiknaðar sem aðhvarf kynbóta-
einkunnar á ár, reyndist 0,586 kg
í lífþunga, 0,301 mm í vöðva-
þykkt og -0,09mm í fituþykkt.
Þetta samsvarar því að árlega
aukning í heildarvöðva skrokks-
ins hefur numið um +233 g og
heildarfitan um +93 g (G. Simm
o.fl. 2002, persónulegar upplýs-
inga).
í níu ára úrvalstilraun á Dorset
Down fé í Nýja-Sjálandi á sömu
þáttum og áþekka kynbótaeink-
unn reyndust erfðaffamfarimar
nema +11% í lífþunga, +7% í
fallþunga, -15% í heildar-fitu og
+4% í heildar-vöðva skrokksins
(Young o.fl. 1999).
I annarri úrvalstilraun frá Nýja-
Sjálandi frá 1981-1992 (C.A.
Morris o.fl. 1997) með Coop-
worth fé, þar sem eingöngu var
^Vnbótamat AxB Fall Móðurfaðir Nafn Nr
121 116 Drjóli 88-912
121 116 Drjóli 88-912
113 90 Strammi 83-833
102 99 Stúfur 81-456
120 97 Gosi 91-945
109 94 Stefi 91-968
98 97 Snorri 91-969
100 94 Kúfur 87-888
109 98 Kraftur 77-381
110 86 Kropp. 87-887
111 91 Svartur 85-841
114 124 Deli 90-944
112 108 Kirtill 83-816
103 113 Persi 83-809
96 72 Þristur 83-836
120 97 Sörvi 92-972
94 94 Bogi 86-879
102 99 Stúfur 81-456
108 100 Iði 97-976
124 101 Hörvi 97-972
94 94 Bogi 86-879
100 102 Oddi 85-847
—~105 92 Galsi 88-929
valið fyrir fituþykkt á baki í tvær
áttir, þ.e. bæði með og á móti,
reyndust erfðaframfarir, við jafn-
an lífþunga, i þeim hópi sem
valið var fyrir minni fituþykkt
-1,03 mm og hjá þeim sem valið
var fyrir aukinni fituþykkt +2,50
mm, miðað við meðaltal viðmið-
unarflokksins tvö síðustu ár til-
raunarinnar. Jafnframt var rann-
sakað hvaða áhrif úrvalið hefði á
ýmsa aðra eiginleika fjárins yfir
þessi 11 ár. Sú rannsókn leiddi í
ljós að úrval, hvort sem valið var
fyrir minni eða meiri fitu, hafði
óvemleg áhrif á þykkt bakvöðv-
ans, hins vegar minnkaði síðu-
fitan (mæld með ómsjá á 12. rifi,
sambærilegt við síðufitu mælda á
fallinu) allvemlega, eða um 1,18
mm, þegar valið var gegn bakfit-
unni, enda sterk erfðafylgni milli
fitumálanna (sjá 5. töflu). Úrvalið
hafði ennfremur áhrif á þunga
ánna, mældan á ýmsum tímum,
allt frá fæðingarþunga til þunga
við u.þ.b. 2 ára aldurs og vom
áhrifin öll á sama veg, þannig að
við úrval fyrir meiri fitu urðu
æmar léttari, en þyngri við úrval
gegn fim.
Enda þótt hér séu um ólíkar úr-
valsaðferðir að ræða virðast ár-
legar erfðaframfarir í minni fitu-
söfnun á Hesti ekki vera svo ýkja
fjarri þessum niðurstöðum, hins
vegar em framfarimar í vöðva-
vexti a.m.k töluvert meiri í
skosku tilraununum.
Kynbótaeinkunn
EINSTAKRA HRÚTA
I 4. töflu er sýnt kynbótamat
þeirra hrúta sem mesta yfirburði
sýna í lítilli fimsöfiiun og mikl-
um vöðvavexti, þannig valdir að
þeir hafa kynbótamat yfir 110 í
báðum eiginleikum.
Nokkrir þekktir hrútar em rétt
undir þessum mörkum og má af
sæðingarstöðvahrútum nefna
Dela 90-944, Svaða 94-993, Kela
89-955, sem allir fá vel yfir 110
fyrir fituna en em nokkuð undir
því marki í vöðvanum. Búmr 93-
982 og Krákur 87-920 em rétt
undir mörkunum í báðum eigin-
leikunum. Allir nema Krákur em
með kynbótamat vel yfir meðal-
lag (100) í fallþunga og má nefna
að Deli trónir á toppi Stramma-
ættarinnar með 118 fyrir þennan
eiginleika.
Aðeins tveir hrútar af þessum
24 topphrútum eru ekki komnir
út af Stramma, en það em þeir
Smbbur 85-869 og Fóli 88-911.
Báðir em þeir af sk. Draugsætt,
sem virðist búa yfir sömu eða
svipuðum eiginleikum og
Strammaættin. Það sem styður
þessa tilgám enn frekar er að
móðir Hörva er undan Drísli,
föður Fóla. Jafhffamt er það álit
höfundar að þessi arfgerð sé
ekki eingöngu bundin við Hest-
féð, en hafi fyrst komið þar fram
vegna rannsókna á fitu- og vefja-
þroska í hinum nákvæmu af-
kvæmarannsóknum, heldur leyn-
ist hún viða í íslenska fjárstofnin-
um (og öðmm fjárkynjum ef því
er að skifta), eins og ffarn hefur
komið eftir að kynbótamat á
gæðamati var tekið upp.
Nokkuð áberandi er að margir
af þessum yfirburðarhrúmm em
undir meðallagi í kynbótamati
fyrir fallþungann, einkum af eldri
árgöngunum, og má rekja það til
þess að úrvalið fyrir minni fitu og
meiri vöðva var mikið strangara
en fyrir fallþunganum, einkum í
byijun, en auk þess er feitara fé
yfirleitt þyngra en það magrara,
þó það sé ekki algild regla. Eins
og fram kemur í töflunni þá hefur
talsverð skyldleikarækt verið
notuð innan Strammaættarinnar
og er hugsanlegt að hún hafi í
einhverjum tilfellum haff einhver
áhrif á fallþungann, en um það
verður ekkert fullyrt hér, þar sem
til þess þarf sérstaka rannsókn.
Freyr 5/2002 - 67 |