Freyr - 01.06.2002, Blaðsíða 12

David Croston, myndin er tekin í
fjárhúsum Tilraunabúsins á Hesti.
horfum þessara svæða í framtíð-
inni.
Þróun í annarri verslun
Margir aðilar eru jafnframt
með sérvöru og byggja viðurværi
sitt á henni og eru lífrænar vörur
þar mikilvægur þáttur. Þær eru
enn lítill hluti af markaðnum og
verða alltaf viðbótarmarkaður við
hinn hefðbundna kjötmarkað
stórmarkaðanna. Eins fer vax-
andi bein sala frá búunum sjálf-
um. Slíkt hefúr í för með sér
áhrif á verslunina og bóndann
sem verður meira meðvitaður um
markaðsmál og því sem því fylg-
ir fyrir vikið.
I tengslum við þessa sölu kemur
oft upp sú staða hvar eigi að slátra
og vinna afúrðina en í kjölfar
risavæðingar stórverslana eru litlu
vinnslumar tilbúnar að taka þetta
að sér í æ meiri mæli. Margir
| 12-Freyr 5/2002
bændur (hópar eða einstaklingar)
stjóma sjálfir þessum hluta. Sums
staðar reyna þessi hópar að mynda
ný tengsl við söluaðila
Ljóst er að sauðfjárframleiðsl-
an er háð styrkjakerfi og fjár-
stuðningi sem er rnestur í fjalla-
byggðunum. Frá 1980,þegar
stjómvöld í Bretlandi fóm að
fylgja markaðsstýrðu styrkja-
kerfí í kindakjötsframleiðslunni
(Sheepmeat Regime), fjölgaði fé
mjög mikið eða um heil 40%.
Það hafði sínar afleiðingar á
landnotkun og má enn sjá afleið-
ingar ofbeitar i sumum hálendis-
byggðunum. Það hafa orðið
breytingar á styrkjakerfmu
(Agenda 2000) og fleiri, í vænd-
um sem miða að því að fækka
fénu. í desember2001 hafði
fénu fækkað um 10% frá árinu
áður, mest vegna gin- og klaufa-
veikinnar. Fækkun verður líklega
áfram þegar þéttleikamörk verða
takmörkuð enn frekar (gegnum
styrkveitingar), auk breytinga á
styrkúthlutun til fjalla- og há-
lendisbyggðanna.
Augljóst er að einhverra að-
gerða er þörf til að koma til
móts við tekjutapið, sem fækkun-
inni fylgir, sérstaklega á viðkom-
andi svæðum. Einn möguleikinn
er að efla styrkjakerfi vegna bú-
setu í hinum strjálli byggðum
landsins, óháð sauðfjárhaldi.
Með því móti gæti sauðfjárræktin
skipst upp í tvennt. Annars vegar
yrði lögð áhersla á framleiðslu á
kindakjöti með tilliti til markað-
arins, sérstaklega á láglendis-
svæðunum. Hins vegar yrði lögð
áhersla á landnotkun í víðara
samhengi, byggða á styrkjum,
einkum í fjalla- og hálendis-
byggðunum. Þar yrði framleiðsla
á kindakjöti ekki veigamesti
þátturinn í afkomu bændanna.
Erfitt er að segja til um hversu
langt skal ganga þama þar sem
sauðfjárframleiðslan, eins og
henni er háttað í dag, er flókið
samspil milli svæða þar sem
ræktun fjárins og ungeldið fer
fram í fjallabyggðum. Eldiðu
flyst síðan og lokaeldið fer eink-
um fram á láglendinu.
Markaðsvædd framleiðsla yrði
til góða fyrir ferlið í heild sinni
þar sem leitast er við að uppfylla
kröfur neytenda og auka fram-
leiðni í greininni. Hin leiðin get-
ur farið í neikvæðan farveg. Þó
svo að fé yrði að einhverju marki
á búunum vegna umhverfis, land-
notkunar, ferðaþjónustu og ann-
ars er auðveldara að gleyma kröf-
um neytenda til vörunnar.
Niðurstaða
Búfjárrækt í Bretlandi hefur
gengið í gegnum miklar þrenging-
ar síðastu ár og það hefur haft
töluverða efnahagsörðugleika í för
með sér. Það er einkum útbreiðsla
sjúkdóma sem á þar stóran hlut að
máli; kúariðu varð vart árið 1996
og gin- og klaufaveikisfaraldur
breiddist hratt út árið 2001.
Margir framleiðendur hafa
minnkað umsvif sín eða hrein-
lega hætt framleiðslu vegna stöð-
ugt lélegrar afkomu, breytinga á
styrkjakerfmu og aukinnar sam-
keppni vegna innflutnings.
Utlit er fyrir enn frekari breyt-
ingar er varða sauðfjárræktina,
bæði í framleiðslu og á markaði.
Þróunin stefnir i þá átt að fé
fækki eitthvað.
Til að takast á við þróunina og
halda velli verða framleiðendur
og úrvinnsluaðilar i breskri sauð-
fjárrækt að undirgangast miklar
kerfisbreytingar. Fyrir suma er
áframhaldandi framleiðsla nú
þegar illmöguleg. Þeir þurfa að
þróa með sér minni og betur upp-
byggð sölusvæði til að vera sam-
keppnishæfir.
(Þýðing: Sigríður Bjamadóttir.
Erindið er stytt).