Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.06.1998, Blaðsíða 10

vinnuhjúaskildaga. Þá hefúr henni líklega
verið vísað burtu. Út með Þorskafirðinum
stendur bærinn Skógar, þar sem bláfátækir
vinir Sumarliða Brandssonar, Jochum
Magnússon og Þóra Einarsdóttir, búa. Hvemig
þau hafa ráð á vinnukonu er ekki ljóst, en ef
til vill kemur Sumarliði þar eitthvað við sögu.
Eftir eitt ár á Skógum kemur Helga aftur að
Kollabúðum, vorið 1832. Ekki hefur hún verið
marga mánuði á Kollabúðum þegar ljóst er, að
hún er kona eigi einsömul. Þegar svo er
komið, er Helga látin fara af heimilinu og fer
hún þá aftur að Skógum. Skömmu áður en
hún verður léttari, fer hún aö Skálholtsvík í
Hrútafirði, þar sem hjónin Eggert Jónsson og
Ingibjörg Jónsdóttir búa. Þar lítur lítið svein-
bam dagsins ljós 23. febrúar 1833, veturinn
sem í annálum er lýst sem hinum besta yfir
allt land.5 I kirkju er sveinninn vatni ausinn
og lætur Helga skíra hann Sumarliða í höfuðið
á bamsfóður sínum. Þegar presturinn færir
gjöming þennan inn í þjónustubók sína bætir
hann við svohljóðandi athugasemd um for-
eldrana: „Beggja lsta brot".6 Líklega veit hann
ekki betur og viðkvæmum málum er ekki
flíkað. Um haustið, 12. október, eignast
Sumarliði og Ingibjörg síðan sitt fjórða
„egtabarn", sem lilýtur nafnið Sigþrúður.7
Margar ógiftar vinnukonur með bam
á framfæri eiga í erfíðleikum á 19. öld. Þær fá
ekkert kaup, aðeins uppihald, því hús-
bændumir taka yfírleitt laun þeirra upp í fæði
bamsins.8 Gott fóstur er gulls ígildi. Ef til vill
hefur Sumarliði Brandsson eitthvað um það
að segja, að drengnum er komið nýfæddum í
fóstur til bamlausra hjóna, Gísla Jónssonar og
Sigríðar Bjamadóttur að Bakkaseli í Hrúta-
firði. Þau em orðin vel fullorðin þegar þau
taka drenginn, hún 42 ára, en hann 62 ára.
Bæði sögð ráðvönd og búa á miklu bóka-
heimili.9 Eftir þessa ráðstöfun fer Helga sem
vinnukona að Hvítuhlíð í Bitrufirði.10 Hjá Sig-
ríði og Gísla rennur Sumarliði upp, eins og
fífill í túni við mikið eftirlæti. Hann kemur í
stað þess bams, sem Sigríður gat aldrei
eignast. Þegar Sumarliði litli er tveggja ára
deyr fóstri hans af taki,11 en Sigríður býr til
ársins 1838 er hún bregður búi og flyst með
drenginn að Kollabúöum, til Sumarliða foður
5 Annáll nitjándu aldar II 1832-1856. Saíhað hefur sira
Pjetur Guðmundsson, (.4k. 1924), 35.
6 ÞÍ. Minesteríalbók Prestbakka í Hrútafirði, 1833, 19.
ÞÍ. Húsvitjunarbók Staðar og Reykhóla 1833, 181.
8 Guðmundur Jónsson, Vinnuhjú á 19. öld, Ritsafn Sagn-
fræðistolhunar 5, (Rv. 1981), 50.
9 ÞÍ. Húsvitjunarbók Prestbakka í Hrútafirði 1833.
10 ÞÍ, Minesterialbók Prestbakka í Hrútafirði 1835, 498.
11 ÞÍ. Húsvitjunarbók Prestbakka í Hrútafirði 1835, 567.
hans og Ingibjargar. Ekki er ljóst hvemig
Ingibjörgu, stjúpu Sumarliða, þykir að fá
hrösun bóndans inn á heimilið og hafa hana
fyrir augunum á hveijum degi, en varla nýtur
hann mikillar hlýju af hennar hálfu. Að
minnsta kosti er afmælisdegi hans aldrei
hampað meðan hann dvelur á heimilinu af
öðmm en fóstm hans.12 Ef til vill hugleiðir
Ingibjörg aðstæður sínar og ótryggð bóndans,
en skilnaður, þótt hann fengist, er óhugsandi
fyrir margar konur. Oft er ekki í önmn hús að
venda fyrir þær en gerast sjálfar vinnukonur
eða jafnvel sveitarómagar, eins og margar
ekkjur mega láta sér lynda.13 Þá er betra að
harka af sér og búa á eigin heimili.
Mikill vinskapur er milli Skóga-
heimilisins og Kollabúða, ekki síst með
Sumarliða yngri og Matthíasi Jochumssym,
sem helst alla tíð.14 Löngu síðar minnist
Matthías þessara daga og segir að tryggari og
ástríkari félaga en Sumarliða hafi hann aldrei
eignast, „næst móður minni var hann minn
góði engill á mínum erfiðu æskuárum og
tryggari og ástríkari félaga en hann eignaðist
ég aldrei."15 Ef til vill leitar Sumarliði ein-
hvers á Skógum, sem hann fær ekki á
heimilinu að Kollabúðum, að minnsta kosti er
hann heimagangur þar á sínum uppvaxtar-
árum.
Þá veróur honum einnig smám
saman ljóst, að allar leiðir til skólamenntunar
eru honum lokaðar, en löngunin til aö fá
einhveija þekkingu á smíðum er mikil. Sífellt
er hann að tálga hluti, og engum dylst, að
handlaginn er hann og smíðahæfileikamir
ótvíræðir. Smám saman spyrst hagleikur hans
út og þegar hann er 18 ára, árið 1851, fer
hann til nokkurra vikna náms til Jóns Eyjólfs-
sonar, silfursmiðs í Svefneyjum.16 Á Breiða-
firði ríkir á þessum árum mikill áhugi á öllum
þjóðþrifamálum, meiri en gerist í öðrum
byggðum landsins. íslendingar hafa eignast
foringja, Jón Sigurðsson, og málstað til að
beijast fyrir. Á Kollabúðum og Þórsnesi eru
haldnir fundir þar sem krafist er verslunar-
frelsis og opinberra skýrslna um fjárhag
þjóðarinnar. Fundir eru einnig haldnir á
Breiðafírði, en þar er eitt sterkasta vígi Jóns
12 Lbs. 4466, 4to, Dagbók, Sumarliöi Sumarliðason, 23.
febrúar 1912.
13 Inga Huld Hákonardóttir, Fjarri hlýju hjónasœngur.
Öðruvisi Íslandssaga, (Rv. 1992), 150.
14 Matthias Jochumsson, Sögukaflar af sjálfiim mér. (Ak.
1922), 48.
15 Matthias Jochumsson, Sumarliöi gullsmiður. Óðinn des.
1917,71.
16 Lbs. 4457 4to, Dagbók, Sumarliði Sumarliðason 1854.
10