Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.06.1998, Blaðsíða 12

hann hverfur af landi brott alfarinn. Hann
giftist Mörtu Ragnheiöi Kristjánsdóttur frá
Vigur áriö 1863, dóttur Kristjáns Guðmunds-
sonar dannebrogsmanns og Önnu
Ebeneserdóttur, einkaerfingja mikils auðs.
(Aöur haföi Marta veriö trúlofuð Erlendi
Þórarinssyni sýslumanni ísfiröinga, en hann
drukknaði 1857.) Fjórum árum og einu bami
síðar skilja þau Sumarliöi og Marta vegna
drykkjuskapar hennar. Ódýrt brennivín
dönsku kaupmannanna sér til þess, aö
drykkjuskapur við ísafjaröardjúp er mikill á
þessum tíma. Á flestum heimilmn er boðiö
upp á brennivín með kaffinu, þegar gesti ber
aö garði og þykir sjálfsögð kurteisi, að
gesturinn skenki sér sjálfúr. Vinnumenn er
erfítt að fá í vist eða kaupavinnu á sumrin,
nema brennivín sé daglega á boðstólum. Mörg
heimili við ísafjarðardjúp taka að sumrinu
tvær til fimm tunnur brennivíns, auk annars
áfengis og eru þó mörg hver talin reglu-
heimili.23 Engan þarf að undra þótt
einhveijum verði hált á svellinu í glímunni
við Bakkus. Drykkjuskapur Mörtu er Sumar-
liða mikiö kvalræði, þótt hann sé ekki
bindindismaður sjálfúr. Þrátt fyrir landlægan
drykkjuskap, er ekki algengt, að konur drekki
til jafns á við karlmenn. Sigmundur Erlings-
son, stjúpi Mörtu er einnig diykkfelldur, og á
næstu árum verður Vigur annálað drykkju-
bæli. Sigmundi tekst á skömmum tíma að sól-
unda arfi Önnu konu sinnar, sem var þó
ærinn.
Ástandið er Sumarliða lítt að skapi.
Ekki er ljóst, hvort Marta hefur erft léttúð
móður sinnar, en ekki bætir ástandið, að upp-
runi þeirra hjóna er ólíkur. Marta tilheyrir
heldra fólkinu við ísafjarðardjúp, en Sumarliði
hefúr klifrað upp þjóðfélagsstigann af eigin
rammleik. Þótt sjálfstraust hans virðist í besta
lagi, er ekki ólíklegt, að einlivem tímann hafi
einhver orð hrotið af vörum Mörtu um upp-
runa hans, ekki síst ef hún var við skál.
Sumarliði er heldur fljótlyndur, en langrækinn
er hann ekki. Skapsmunir hans eiga þó ekki
við alla og em líklega ein orsök árekstranna
við heimilisfólkið í Vigur.
Engar heimildir em um hvað gerðist
þennan örlagaríka dag árið 1867 þegar
Sumarliði yfirgaf Vigur fyrir fúllt og allt. En
varla hefur viðskilnaður hans við aðra
Vigmnga verið blíðlegur. Þennan dag má sjá
fjórar manneskjur í fjörunni niður undan
Vigurbænum. Það em Sumarliði með Erlend,
fjögurra ára gamlan son þeirra Mörtu, Hall-
"3 Friðrik J. Bergmarm, „Sumarliði Sumarliðason.
gullsmiður" Almanak jýrir árið 1917, 147-148.
dóra systir Sumarliða og Jón Eilífsson, mágur
hans.24 Hópurinn klöngrast um borð í bátinn
og síðan er ýtt úr vör. Halldóra hefur Erlend
litla hjá sér, en Sumarliði og Jón sitja undir
ámm. Til Æðevjar er förinni heitið, þar sem
Sumarliði gerist ráðsmaður hjá Hildi
Thorsteinsson, bónda og ekkju þar.25
Skilnaður Sumarliða og Mörtu er
óumflýjanlegur, en slíkt er mikið feimnismál á
19. öld. Bameignir utan hjónabands em litnar
mildari augum en skilnaðir. Líklega er það
þess vegna, sem opinberar heimildir greina frá
því, að Marta sæki um skilnað frá Sumarliða
en ekki öfúgt. Hið geistlega vald, séra
Þórarinn Böðvarsson að Ögri, faðir Erlendar
sýslumanns, sem forðum var trúlofaður Mörtu,
reynir árangurslausar sættir. Fimmtudaginn
16. maí 1867 er bát ýtt úr vör í Vigur og
stefnan tekin á Æðey. Báturinn smýgur milli
Djúphólmanna inn sundið að biyggjunni í
Æðey. Marta gengur frá borði og heim til
bæjar, sem stendur sunnanvert á miðri
eyjunni, milli tveggja hæða, sem skaga fram
báðum megin að höfninni. í för með henni er
Ásgeir Magnússon á Kleifúm. Enginn er til
frásagnar um endurfundi þeirra hjóna, eða um
hvað þau ræða meðan þau bíða eftir verald-
lega valdinu, Stefáni Bjamarsyni sýslumanni,
en ekki er ólíklegt, að eitthvað hafi forræði
Erlendar litla borið á góma, en Erlendur hefúr
verið hjá föður sínum frá því Sumarliði yfirgaf
Vigur. Einnig þarf að ganga frá eignum og
skuldum og þegar þau em kölluð inn í stofú í
Æðey, em þau búin að ákveða helmingaskipti
að frádregnum skuldum. Þar em fyrir Ásgeir
frá Kleifúm, sýslumaðurinn og tveir vottar.
Sýslumaðurinn segir réttinn settan. Tekin er
fyrir sáttartilraun milli hjónanna Sumarliða
Sumarliðasonar bónda í Vigur og konu hans
Maddömu Mörtu Ragnheiðar Kristjánsdóttur á
sama stað, samkvæmt kröfú svaramanna
hennar. Vottorð séra Þórarins um árangurs-
lausar sáttatilraunir liggur fyrir réttinum. Nú
reynir
pólitímeistarinn aó leiða hjónum
jyrir sjónir það ókristilega í breytni
sinni aó vilja skilja sambúó einungis
vegna ósamlyndis og ólíkra skaps-
muna, sem er sú einasta ástœða hvers
vegna konan æskir skilnaðar, en
þrátt Jyrir þœr gjörðu tilraunir var
það ófáanlegt af báóum eins að
halda lengur áfram hjónasambúð og
24 ÞÍ. Minesterialbók Staðar á Snæfjallaströnd 1867, 124.
25 Lbs. Bréfasafn Æðevjarsystkina, ómerkt mappa. Jón
Grímsson, ísafirði til Ásgeirs Guðmundssonar, 5. sept.
1933.
12