Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.1999, Blaðsíða 122

120 Árbók VFÍ/TFÍ 1998/99
Yfirlit þjóðhagsspár: Hraður vöxtur þjóðarútgjalda hefur borið uppi hagvöxt undanfarinna
ára. Aætlað er að þjóðarútgjöld hækki um 12% milli áranna 1997 og 1998 og hafa þau þá
vaxið um 28% frá árinu 1995.
Einkaneysla hefur vaxið hröðum skrefum undanfarin ár. Aætlað er að hún hafí aukist um
11% milli áranna 1997 og 1998 sem er mesti vöxtur einkaneyslu frá árinu 1987. Hefur hún
þá aukist um ijórðung frá árinu 1995. Þennan vöxt má að verulegu leyti rekja til aukins
kaupmáttar ráðstöfunartekna. Miklar launahækkanir, minnkun atvinnuleysis, aukin atvinnu-
þátttaka og lækkun skatta hafa stuðlað að töluverðri hækkun ráðstöfunartekna. Vegna lítillar
verðbólgu hefur þessi hækkun að mestu leyti skilað sér í auknum kaupmætti. Aætlað er að
kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann hafi vaxið um 9% á árinu 1998.
Aætlað er að vöxtur samneyslu á árinu 1998 hafi verið 3% sem er svipaður vöxtur og á
árinu 1997.
Fjármunamyndun er sá liður þjóðarútgjalda sem sveiflast mest. Mikil lægð var í fjár-
festingum á íyrri hluta þessa áratugar. Fjármunamyndun árið 1995 var sú minnsta í rúmlega
20 ár og var þá hlutfall hennar af landsframleiðslu í sögulegu lágmarki. Síðan þá hefur verið
mikill uppgangur, einkum í atvinnuvegaíjárfestingu sem drifm hefur verið áfram af stóriðju-
og raforkuframkvæmdum. Arið 1998 var ljármunamyndunin tæplega 75% meiri en árið
1995.
Halli á viðskiptajöfnuði á árinu 1998 var um 33,5 milljarðar króna. Hefur viðskipta-
hallinn aukist um 26 milljarða frá árinu 1997. Þessa þróun má rekja til gífúrlegs vaxtar vöru-
innllutnings. Mikil aukning varð á innflutningi á fjárfestingarvörum, farartækjum og
rekstrarvörum en einnig jókst innflutningur neysluvara talsvert. Vöruútflutningur minnkaði
að magni á árinu 1998 en jókst að verðmæti vegna hagstæðrar verðþróunar.
Viðskiptahallinn á árinu 1998 varð heldur minni en síðustu spár höfðu gert ráð fyrir.
Astæða þessa er að ávöxtun af erlendri verðbréfaeign varð meiri en búist hafði verið við, en
samkvæmt nýjum uppgjörsaðferðum er þessi ávöxtun færð sem þáttatekjur. Erlend verð-
bréfaeign var í árslok 1998 metin á um 55 milljarða króna og fer ört vaxandi.
Hlutdeild atvinnugreina í hagvexti undanfarinna ára hefur verið nokkuð mismunandi.
Aætlað er aö á árunum 1995 til 1998 megi rekja tæpan þriðjung hagvaxtar til samgangna og
annarrar þjónustu, 22% til 17% til verslunar, veitinga- og reksturs og um 13% til iðnaðar,
annars en vinnslu. Til allra annarra atvinnugreina má rekja um 14% hagvaxtar. Lauslegt mat
Þjóðhagsstofnunar á hagnaði atvinnurekstrar bendir til þess að hagnaður sem hlutfall af
rekstrartekjum hafi lækkað lítillega á árinu 1998 og verið um 3,2% en árin 1996 og 1997
var þetta hlutfall um 3,4%. Spáð er að þetta hlutfall lækki í 2,5% á árinu 1999.
Alþjóðleg efnahagsmál
Yfirlit: Efnahagskreppan sem hófst í Asíu sumarið 1997 hélt áfram og breiddist út til fleiri
svæða á árinu 1998. Traust á nýmarkaðsríkjum beið mikinn hnekki í ágúst 1998 þegar
ríkisstjórn Rússlands ákvað að hætta að greiða af lánum sínum og leyfði rúblunni að falla. í
framhaldi af því snarversnuðu lánskjör nýmarkaðsríkjanna og ijármagnsflæði til þeirra dróst
saman. I kjölfarið fylgdi mikill órói á ijármálamörkuðum iðnríkjanna, sem leiddi til tölu-
verðrar lækkunar á hlutabréfaverði. Brugðist var við þessari þróun haustið 1998 með lækkun