blaðið - 17.11.2006, Blaðsíða 33

blaðió
FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2006 33
er sjúkdómurinn læknanlegur með
skurðaðgerð. Ef við leitum með
þessu móti að sjúkdómnum hjá ein-
kennalausu fólki, þá finnum við
hann á stigi eitt hjá 8o prósentum
þeirra sem hafa lungnakrabbamein,“
segir Halla sem bindur miklar vonir
við þessar rannsóknir.
Sjálf hefur hún setið í stýrihópi
rannsóknar í Danmörku þar sem
sneiðmyndatæknin er notuð til að
fylgjast með hópi reykingamanna.
„Þetta er slembirannsókn, það er
helmingur þátttakanda fer í sneið-
myndarannsókn einu sinni á ári
í fimm ár en hinn helmingúrinn
aðeins í byrjun rannsóknarinnar.
Síðan verður fylgst með hvort það
komi lungnakrabbi eða ekki og þá
á hvaða stigi og hvort við náum að
finna hann nógu snemma til að
geta læknað hann,“ segir Halla sem
telur að ef aðferðin gefi góða raun
verði í framtíðinni hugsanlega hægt
að boða fólk sem er í áhættuhópi
reglulega í eftirlit eins og gert er
með brjóstakrabbameinseftirlit nú
á dögum.
„Það er líka hluti af þessari dönsku
rannsókn að kanna hvaða áhrif
það hefði á reykingavenjur fólks að
taka þátt í svona rannsókn og grein-
ast með breytingu þó að hún hafi
kannski ekki verið illkynja. Hvort
það hvetti fólk til að hætta reyk-
ingum. Við búumst frekar við því
en það er rannsókn í gangi sem mun
leiða það í ljós hvort það hafi áhrif,“
segir Halla.
Má gera betur í tóbaksvörnum
Reykingar eru helsta orsök lungna-
krabbameins i heiminum auk þess
sem efni á borð við þungmálma og
asbest geta verið krabbameinsvald-
andi. Betur er þó hugað að vinnu-
verndarmálum og heilsusamlegum
aðstæðum nú en áður og því ætti
vægi þeirra þátta að fara minnkandi.
Óbeinar reykingar eru einnig stór
áhættuþáttur en þær auka áhættuna
á að fá sjúkdóminn um 20 prósent.
„Það er núna fyrst sem við erum
að banna reykingar á börum og
veitingastöðum. Skaðinn er skeður
þannig að við sjáum ekki minnkun
á lungnakrabbameini fyrr en eftir
tíu til tuttugu ár meðal fólks sem
vinnur á þessum stöðum.
Við erum sem betur fer mjög fram-
arlega í tóbaksvörnum en það má
alltaf gera betur. 1 Danmörku þar
sem ég var að vinna eru menn langt
á eftir. Það er að breytast hröðum
skrefum til hins betra. Þegar ég
byrjaði að vinna á spítalanum í Dan-
mörku máttu sjúklingar reykja inni
á stofum ef stofufélagar voru sam-
þykkir og starfsfólkið reykti líka
inni á vaktinni þar sem við vorum
að vinna," segir Halla og bætir við
að þetta heyri sem betur fer fortíð-
inni til.
Fólk misnæmt fyrir krabba-
meinsvaldandi efnum
Því fyrr sem maður hættir að
reykja, þeim mun minni líkur eru á
að maður fái lungnakrabbamein að
sögn Höllu.
„Efmaðurhættiraðreykjasextugur
þá minnkar maður áhættuna um 40
prósent. Ef maður hættir að reykja
fimmtugur þá minnkar maður hana
um 50 prósent og svo koll af kolli. Ef
maður hættir þrítugur þá er maður
nánast án aukinnar áhættu. Maður
getur því helmingað áhættuna ef
maður hættir á miðjum aldri og það
er talsvert mikið,“ segir Halla.
Meðalaldur þeirra sem greinast
með lungnakrabbamein er 62 ár og
Halla segir að gamla mýtan sé sú
að lungnakrabbameinssjúklingar
séu sjötugir menn sem hafi reykt
alla ævi. Þeir sem reykja í hófi geta
einnig fengið sjúkdóminn og 10
prósent sjúklinga hafa aldrei reykt.
Rannsóknir benda til þess að fólk
sé misnæmt fyrir krabbameinsvald-
andi efnum í tóbaksreyk.
„Það eru ensfm í líkamanum sem
sjá um að losa okkur við krabba-
meinsvaldandi efni og sumir hafa
ensím sem eru mjög lengi að vinna
þannig að krabbameinsvaldandi
efni eru mjög lengi að skolast út úr
líkamanum. Þessu fólki er hættara
við að fá krabbamein," segir Halla
og bætir við að í framtíðinni verði
hægt að greina fólk fyrirfram í
áhættuhópa.
„Við erum einmitt að vinna að því í
sumum þessara rannsókna að reyna
að finna hvaða fólk er í áhættu. Við
þekkjum líka fólk sem hefur reykt
frá fermingu og er langt yfir nírætt
og aldrei fengið kvef í nös. Okkur
langar til að finna út hverjir eru í
áhættu og beina sjónum okkar að
þeim og hjálpa þeim við að hætta að
stunda þennan áhættuþátt sem reyk-
ingarnar eru,“ segir Halla.
Tóbaksfyrirtækin ýta undir fíknina
Halla segir rétt að fólk velji sjálft
að byrja að reykja en oft sé það gert
undir þrýstingi. Þannig eru ung-
Reykingar eru helsta
orsök lungnakrabba-
meins í heiminum
auk þess sem efni á
borð við þungmálma
og asbest geta verið
krabbameinsvaldandi
lingar oft undir félagslegum þrýst-
ingi sem geti verið erfitt að standast.
„Það sama má segja um fullorðið
fólk. Ef fólk reykir ekki á vinnustað
er það sums staðar útilokað frá
þeim hópi sem reykir. Oft eru þetta
félagslegir þættir sem valda því að
fólk heldur áfram að reykja þannig
að það virðist ekki alltaf vera val að
reykja,“ segir Halla og bætir við að
tóbaksfyrirtækin hafi náttúrlega
líka gert sitt til að gera sígaretturnar
eins ánetjandi og hægt er.
„Þau hafa bætt við bragðefnum og
efnum sem gera það að verkum að
nikótínið fer mjög hratt út í blóðrás-
ina. Maður fær hratt vellíðunartil-
finningu sem hverfur fljótt og þá
fær rnaður löngun í næstu sígarettu.
Þau eru búin að gera sígaretturnar
þannig úr garði að þær ýta undir
fíknina,“ segir hún.
Þrátt fyrir aukna vitneskju um
skaðsemi reykinga og áróður virð-
ast reykingar sums staðar vera í
tísku. Þær eru til dæmis meira áber-
andi í dægurmenningu svo sem bíó-
myndum og tónlistarmyndböndum
nú en fyrir nokkrum árum og segir
Halla að sú þróun sé slæm.
Hún segir þó að margt gott hafi
verið gert í tóbaksvarnarmálum hér
á landi og útlendingar líti margir
hverjir til þess með velþóknun.
„Það er gaman að segja frá því
að fyrir fimm árum stóð ég ásamt
öðrum að ráðstefnu um hvernig við
getum greint lungnakrabbamein
snemma. Þar hitti ég meðal annars
Bandaríkjamann sem hafði frétt af
störfum Þorgríms Þráinssonar í tób-
aksvörnum og hann var mjög hrifinn
af hans störfum og hversu vel hefur
tekist til við að fá Islendinga til að
hætta að reykja. Það reykja þó enn
20-25 prósent af þjóðinni þannig að
við eigum enn langt eftir en það er
virkilega litið til þess sem gert hefur
verið á íslandi. Við verðum bara að
halda því áfram og mér finnst eins
og þessi tóbaksvarnaumræða sé svo-
lítið að deyja út. Það þarf að blása lífi
í hana aftur,“ segir Halla Skúladóttir
að lokum.
Einar.jonsson@bladid.net
Ráðstefna Alþjóðamálastofnunar Háskóla íslands:
Ný staða íslands í utanríkismálum:
Tengsl víð önnur Evrópulönd
Ráðstefnan verður haldin í fundarsal Þjóðminjasafns föstudaginn 24. nóvember frá 12:30 til 17:30.
Aðgangur er ókeypis og öllum heimill. Tekið er við skráningum á www.hi.is/ams
DAGSKRÁ:
Opnun
- Valgerður Sverrisdóttir; utanríkisráðherra
Inngangur
Samningaferlið um þátttöku
íslands í Evrópusamrunanum
- Einar Benediktsson, fv. sendiherra
Magn og umfang
lagabreytinga vegna EES
- Róbert R. Spanó, dósent við lagadeild HÍ
Hvalreki eða skipbrot? Örlög íslensks
sjávarútvegs í ESB
- Úlfar Hauksson, aðjúnkt við félagsvísindadeild HÍ
Eftir i.bandarísku öldina:" Hlutverk
annarra Evrópuþjóða í íslenskum
utanríkis- og öryggismálum
- Valur Ingimundarson, prófessor við hugvísindadeild HÍ
Reynsla af fullri aðild að ESB
Svíþjóð
- Harry Flam, prófessorvið Stokkhólmsháskóla
Finnland
- Markus Lahtinen, prófessor við Háskólann ÍTampere
Pallborðsumræður
Kostír og gallar nánari tengsla víð ESB
Frá sjónarhóli hagfræði:
Landbúnaður og ESB - álitaefni við aðild
- Ágúst Einarsson, prófessor við viðskipta- og hagfræðideild HÍ
Sjálfstæð peningamáiastefna og fákeppni
- Gylfi Zoega, prófessor við viðskipta- og hagfræðideild HÍ
Evrópuvæðing íslenska vinnumarkaðarins
- Lilja Mósesdóttir, prófessor við Háskólann á Bifröst
Evra eða ekki evra
- Tryggvi Herbertsson, forstöðumaður Hagfræðistofnunar HÍ
Frá sjónarhóli stjórnmála- og sagnfræði:
íslenskir stjórnmálamenn og aðild að
ESB: Sérstaða eða sérviska
- Baldur Þórhallsson, prófessor við félagsvísindadeild HÍ
Missa íslendingar sjalfstæðið
við inngöngu í ESB?
- Guðmundur Hálfdánarson, prófessor við hugvísindadeild HÍ
Marel
- Hörður Arnarson, forstjóri
Alþýðusamband íslands
- Halldór Grönvold, aðstoðarframkvæmdastjóri
Bændasamtök íslands
- Sigurgeir Þorgeirsson framkvæmdastjóri
Creiningardeild Landsbankans
- Björn Rúnar Guðmundsson, sérfræðingur
HB Grandi
- Eggert Benedikt Guðmundsson, forstjóri
\iM
| is. 0ta Fundarstjóri og
%«; stjórnandi pallborðs:
? t Jóhanna Vilhjálmsdóttir
Athugið: Takmarkað sætaframboð! Tekið er við skráningum á www.hi.is/ams