Bændablaðið - 12.04.2005, Síða 25

Þriðjudagur 12. apríl 2005 25
Á síðustu árum hefur ríkt til-
hneiging til þess að leggja niður
fámenna skóla víða um land.
Umræða um lokum Húsa-
bakkaskóla í Svarfaðardal er
tilefni þessara skrifa.
Svo virðist sem ákvarðanir um
lokun fámennra skóla séu teknar
með fjárhagsleg sjónarmið að
leiðarljósi en hvorki hvað nem-
endum sé fyrir bestu né samfélagi
í lítilli byggð. Með slíkum að-
gerðum er tekin áhætta. Með
breytingunum á skipan skólamála
árið 1996 var stjórn skólamála
færð til sveitarfélaga. Rök voru
færð fyrir því að þá gætu heima-
menn haft áhrif á sinn skóla. Samt
sem áður virðist raunin sú að for-
eldrar, þ.e. fólkið sem á börnin í
skólunum, hafi lítil áhrif. Ákvarð-
anir um lokun fámennra skóla
virðast teknar af sveitarstjórnar-
mönnum sem láta fjárhagsleg
sjónarmið stjórna gerðum sínum.
Fjárhagslegar ástæður réðu sam-
einingu fámennra skóla í Eyjafirði
fyrir nokkrum árum. Oddviti
sveitarfélagsins sagði í erindi á
uppeldismálþingi fyrir nokkrum
árum að sameiningin hefði ekki
haft þann fjárhagslega ávinning í
för með sér sem vonast var til.
Fjárhagslegar ástæður stríða oft
gegn faglegum sjónarmiðum og
taka ekki mið af þörfum nem-
enda.
Í öðrum löndum hafa fámenn-
ir skólar verið lagðir niður og af-
leiðingar þess verið rannsakaðar.
Ein slík rannsókn var gerð í Bret-
landi í héraði þar sem margir fá-
mennir skólar höfðu verið lagðir
niður á hálfum öðrum áratug. Í
ljós kom að lokun skólanna hafði
veruleg félagsleg áhrif, bæði á
börnin og samfélagið í heild.
Langar og tímafrekar rútuferðir
höfðu mikil áhrif á nemendur.
Þeir þoldu illa þessar löngu ferðir
og komu afleiðingarnar fram í
árásargirnd og öðrum erfiðleik-
um. Foreldrum fannst ekki tekið
tillit til þeirra eigin óska og voru
þess ekki megnug að hreyfa mót-
mælum. Og hér er sagan ekki öll
sögð. Lokun skólanna leiddi til
þess að tengsl á milli íbúanna í
byggðarlaginu breyttust og urðu
minni. Í Noregi hafa rannsóknir
einnig sýnt að löng skólaferðalög
leiða bæði til sálrænna og líkam-
legara erfiðleika meðal barnanna.
Árið 1975 kenndi ég við grunn-
skóla í Austurdal í Noregi og
ferðaðist þá með skólabíl daglega.
Það var í skólabílnum sem ég í
fyrsta sinn varð vitni að einelti
sem erfitt reyndist að fást við.
Leiða má að því líkur að nemend-
ur, foreldrar og kennarar eigi þá
hættu yfir höfði sér, verði skólum
þeirra lokað, að breytingin geti
haft víðtæk áhrif á nemendur og
samskipti fólks í byggðarlaginu.
Að mínu mati er staða fá-
mennra skóla sérstök. Í rannsókn
sem ég gerði árið 1988 komst ég
að þeirri niðurstöðu að möguleik-
ar fámennra skóla til að koma á
móts við námsþarfir nemenda
væru einstakir. Ég tel enn að svo
sé. Önnur rannsókn, nokkuð viða-
mikil, sem ég hef gert á fámenn-
um skólum sýndi að aðstæður í
þessum skólum eru þess eðlis að
þær gefa kennurum aukið svig-
rúm og tækifæri til að beita
kennsluaðferðum sem stuðla að
skilvirku námi, tilfinningaþroska
nemenda, markvissri þjálfun
vinnubragða og samvinnu. Ég á
við kennsluaðferðir eins og sam-
vinnunám, aðferðir sem byggja á
áhuga og reynslu nemenda og
samþætt nám af ýmsum toga.
Einnig má gera ráð fyrir að auð-
veldara sé að koma til móts við
nemendur og fylgjast með fram-
förum hvers og eins. Í rannsókn
minni sagði kennari: „Í fámenn-
um skólum er andrúmsloftið
mannlegra og það er mögulegt að
taka tillit til hvers og eins.“ Þessi
orð lýsa í raun samfélagi sem
mörg okkar dreymir um daglega.
Kristín Aðalsteinsdóttir
Höfundur er dósent
við Háskólann á Akureyri
Fámennir skólar
Það tóks að ná starfsliði skólans saman í hádeginu. talið frá vinstri Ólafur
Sindrason, Sara Valdimarsdóttir, Íris Olga Lúðvíksdóttir, Hulda Sigurðar-
dóttir, Sigríður Garðarsdóttir, Margrét Óladóttir og Lovísa Sveinsdóttir.
Íris Olga með Katarínu Ingimarsdóttur tv. og Jórunni Rögnvaldsdóttur th.
sem báðar unnu til verðlauna í myndasamkeppni Bændasamtakanna.
„Þótt ég kenni krökkunum
myndmennt er engin ástæða að
þakka mér þennan árangur sem
þau náðu í keppni Bændasam-
takanna. Það er fyrst og fremst
áhugi þeirra á verkefninu en við
hvöttum þau að sjálfsögðu til að
taka þátt í þessari keppni eins
og við gerum yfirleitt þegar ein-
hver keppni er í gangi sem fellur
að starfsemi skólans,“ sagði Íris
Olga Lúðvíksdóttir, sem kennir
í hlutastarfi við Akraskóla. Íris
Olga býr í Flatatungu í Akra-
hreppi, en hefur kennt við skól-
ann í tæp sex ár. Auk mynd-
menntar kennir hún ensku, lífs-
leikni og á tölvur.
Í Skagafjörðinn flutti hún frá
Bandaríkjunum en fór svo suður í
Háskóla Íslands og náði sér
kennsluréttindi. Sem barn hafði
hún kynnst skólastarfi í Reykja-
vík, Keflavík, á Sauðárkróki og í
Bandaríkjunum. Hún segist ekkert
viss um að hún gæti kennt í stærri
skólum eins og hún kynntist í upp-
vextinum. Í Akraskóla sé allt ann-
að umhverfi, allt svo sveigjanlegt
og nær allt hægt að gera. Ef manni
detti eitthvað í hug í dag er oft
hægt að framkvæma það á morg-
un. Þegar hugmyndin er góð geti
allir hliðrað til.
,,Einn stærsti kosturinn við
þennan skóla er að hann elur af sér
sjálfstæða einstaklinga. Mér finnst
börnin mjög dugleg og opin fyrir
öllu. Ég hef t.d. í myndmennt tek-
ið fyrir einhverja ákveðna lista-
menn s.s. Picasso, Van Gogh og
Kjarval og mér finnst oft koma
mjög skemmtilegt og áhugavert út
úr þessu. Þarna eru þau tekin úr
sínu hefðbundna mynstri og látin
fást við eitthvað nýtt. Þetta gefur
krökkunum möguleika á að nýta
hugmyndaflugið, það virkar hvetj-
andi á krakkana,“ sagði Íris Olga
að lokum. /ÖÞ
Læt krakkana nýta
hugmyndaflugið
Katarína Leifsdóttir, Inga Björk
Matthíasdóttir og Guðrún Björg
Egilsdóttir sem stunda nám í
Varmahlíðarskóla Skagafirði unnu
einnig til verðlauna í myndlistar-
keppni grunnskólabarna.
VORVERKIN
Afgreiðslustaðir sáðvöru og
girðingarefnis:
Korngarðar 12, Reykjavík sími 570-9800
Austurvegi 69, Selfossi sími 482-3767
Hlíðarvegi 2- 4, Hvolsvelli sími 487-8413
Góð vara á góðu verði.
Bjóðum upp á einkorna áburð frá
Yara á afgreiðslustöðvum okkar á
Selfossi og Hvolsvelli.
Fóðurblandan hf.
Reykjavík
Selfossi
Hvolsvelli
Sími 570-9800
www.fodur.is

Þjónusta við íslenskan
landbúnað í 45 ár.
1960-2005