Bændablaðið - 18.12.2007, Blaðsíða 26

Bændablaðið | Þriðjudagur 18. desember 2007
Fyrr á þessu ári neyddist aðal-
bankastjóri Alþjóðabankans,
Paul Wolfowitz, til að segja af sér
vegna hneykslismála. Þó að eft-
irmaður hans í embættinu væri
annar Bandaríkjamaður með
sömu barnatrúna á fríverslun
sem lausn á flestum vandamálum
heimsins þá getur brotthvarf
Paul Wolfowitz orðið upphaf-
ið að lokunum á drottnun hug-
myndakerfis fríverslunarinnar í
alþjóðaviðskiptum.
Af þremur ástæðum
Völd Bandaríkjanna í heiminum
eru á undanhaldi og umræðan um
starfslok Paul Wolfowitz sýna
að lönd eins og Kína, Indland og
Brasilía sætta sig ekki við það að rík
lönd, (í reynd ESB og Bandaríkin)
skipti á milli sín leiðtogastöðum í
Alþjóðabankanum og Alþjóða gjald­
eyrissjóðnum. Hinn hluti heimsins,
80% af íbúum jarðar, mun krefjast
réttar síns til að stjórna mikilvæg­
um alþjóðlegum stofnunum. Gerist
það ekki munu Alþjóðabandkinn
og Gjaldeyrissjóðurinn missa stöðu
sína og nýjar stofnanir, svo sem
Banco del sur, taka við.
Síðasti aldarfjórðungur, með
hagstjórn í anda nýfrjálshyggju,
svo sem niðurfellingu tollverndar
og einkavæðingar á opinberri starf­
semi, hefur langt frá því skilað því
sem stefnt var að. Þó að verulegur
hagvöxtur hafi orðið í allmörgum
löndum þá hefur vöxturinn komið
ójafnt niður, bæði milli landa og
innan þeirra.
Nefna má tvö dæmi. Árið 1990
var hver Bandaríkjamaður að með­
altali 38 sinnum ríkari en meðal
Tanzaníubúinn. Núna er Banda­
ríkjamaðurinn 61 sinni ríkari. Í
þeim tveimur löndum, þar sem hag­
vöxturinn hefur verið mestur á síð­
ari árum, Indlandi og Kína, hefur
tekjumunur íbúanna, samkvæmt
gögnum, sem Sameinuðu þjóðirn­
ar hafa aflað, „ekki leitt til nokk­
urrar teljandi minnkunar á fátækt“.
Munurinn á fátækum og ríkum
hefur nánast alls staðar aukist og
því hafa fylgt vaxandi félagslegir
erfiðleikar og auknir glæpir.
Fríverslunarstefnan hefur svipt
ríkisstjórnir stjórntækjum í efna­
hagsstjórninni, og í kjölfar þess gert
þær óhæfari að takast á við vax­
andi umhverfisvandamál. Ef ein­
hver efast má benda á að viðskipti
með koltvísýringskvóta hafa reynst
óhæft verkfæri til að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda þegar áður
en kerfið er komið í gang. Þessi
aðferð, sala á losunarkvótum, var
fyrst og fremst valin af því því að
hún féll að hugmyndafræði fríversl­
unarinnar.
Vaxandi gagnrýni
Það er ekki að furða að gagnrýni
á fríverslun og hagvaxtarstefn­
una almennt sé vaxandi. Meðal
þeirra sem hafa fjallað hafa um
málið er einn þekktasti blaðamað­
ur í Frakklandi, Hervé Kempf, hjá
blaðinu le Monde, en hann hefur
skrifað bók um málið, sem ber
heitið Comment les riches detruis-
ent la planéte, eða Hvernig hinir
ríku eyðileggja plánetuna. Einn
fyrsti kafli bókarinnar nefnist:
„Vistfræðileg kreppa – félagsleg
kreppa“ og það er aðalatriðið í
augum höfundarins.
Vaxandi fátækt, vaxandi félags­
legur ójöfnuður og vistfræðileg
kreppa tengjast innbyrðis. Og enn­
fremur: Það er hinn vaxandi ójöfn­
uður í afkomu fólks sem er sjálft
hreyfiaflið á bak við eyðilegging­
una á náttúrunni.
Spyrja má á hvern hátt lífshættir
hinna ríku séu mikilvægasta ástæð­
an fyrir vistkreppunni. Svarið er að
þeir setja sig upp á móti þeim rót­
tæku breytingum sem nauðsynlegt
er að gera til að ástandið versni
ekki enn frekar.
Og hvernig?
Óbeint gegnum neyslu sína. Neyslu­
stig hinna ríku dregur almennt
neyslustig fólks uppávið með því
að freista annarra til að taka það
upp.
Og beinlínis á þann hátt að þeir
stjórna efnahagslífinu og pólitík­
inni sem gerir þeim kleift að halda
við ójöfnuðinum. „Áframhaldandi
hagvöxtur er óhugsandi. Ef Kína
ætlar að ná Bandaríkjunum í bíla­
eign, (3 bílar á hverja 4 íbúa) þá
leiðir það til bensín­ og olíunotk­
unar upp á 99 milljón tunnur á dag.
Heimsframleiðslan á olíu er nú 82
milljón tunnur á dag.“
Hinn hrópandi ójöfnuð milli fá­
tækra og ríkra verður því að jafna á
annan hátt. Fullnæging á frumþörf­
um fólks verður að hafa algjöran
forgang. Leiðtogum heims ber að
huga að því og breyta samkvæmt
því.
Sjónarmið Hervé Kempfs hrista
mikið upp í vanahugsunarhætti.
En þau eru ekki ný. Hugmyndir
hans má a.m.k. rekja aftur til átt­
unda áratugar síðustu aldar. Þá gaf
Norðmaðurinn Erik Dammann út
bókina Fremtiden í våre hender,
eða Framtíðin í höndum okkar, þar
sem komist er að sömu niðurstöðu.
Þar má lesa um hina ódýru tækni­
bjartsýni sem margir stjórnmála­
menn nú á dögum játa trú sína á.
Fríverslun og einkavæðing
Á 8. áratugi síðustu aldar var Nor­
egur sósíaldamókratískt samfélag
með sterka trú á efnalegan og félags­
legan jöfnuð. Hið sama átti við um
mörg önnur lönd á þeim tíma, jafn­
framt því sem sú stefna átti miklu
fylgi að fagna á alþjóðavettvangi.
Á 9. áratugnum breyttist þetta, hag­
vextinum var sífellt meira misskipt
og opinber rekstur einkavæddur.
Markaðurinn – en ekki stjórnmálin
– skyldi ráða í þjóðfélaginu.
Bók Sofus Tranöy, Vald mark-
aðarins yfir hugsunum fólks, er
gott innlegg í umræðuna um þessa
þróun. Hann spyr hvort markaður­
inn eigi alltaf réttu lausnirnar og
svarið er nei.
Á fjölda sviða er rétt að taka
pólitískar ákvarðanir, almenningi til
heilla. Að sömu niðurstöðu kemst
Christian Chavagneux, ritstjóri
mánaðarritsins Alternatives éco­
nomiques, í bók sinni les Derniéres
heures du liberalisme. Án þess að
setja spurningarmerki við hagvöxt
sem slíkan þá tekur hann undir með
Hervé Kempf; að lýðræðið þreng­
ist, hinir fátæku verða fátækari
og öll starfsemi er skilgreind sem
einkarekstur:
„WTO fer langt út fyrir ramm­
ann um viðskiptastefnur og vill
að niðurstaða pólitískra og félags­
legra málamiðlana eigi nú að lúta
kröfunni um sem frjálsast flæði á
vörum, þjónustu og fjárfestingum.“
„Skyndilega eru mikilvægustu mál
WTO­viðræðnanna orðin opinber
heilbrigðisstefna, verndun líffræði­
legs breytileika, menntastefna,
Umsókn um orlofs­
styrk/orlofsdvöl
Hér að neðan er að finna umsóknareyðublað um orlofsstyrk eða orlofsdvöl að Hólum sumarið 2008. Gert
er ráð fyrir að, auk úthlutunar orlofsvikna að Hólum, verði í ár úthlutað u.þ.b. 70 orlofsstyrkjum til bænda.
Upphæð hvers orlofsstyrks verður kr. 38.500 miðað við sjö sólarhringa samfellda orlofsdvöl, innanlands en
kr. 5.500 á sólarhring við styttri dvöl.
Vinsamlegast raðaðu í forgangsröð hvort þú óskir frekar úthlutunar orlofsstyrks eða orlofsdvalar að Hólum
með því að merkja 1 og 2 í viðkomandi reiti (bara 1 ef einungis annað hvort kemur til greina). Frestur til að
skila inn umsóknum rennur út 15. mars 2008. (Athugið að þeir sem fengu úthlutað orlofsstyrk á sl. ári og
nýttu ekki til fulls þurfa að sækja um að nýju).
Orlofsstyrk
árið __________
Að Hólum
árið _________________
Nafn umsækjanda Kennitala
Heimilisfang Símanúmer
Undirskrift og dagsetning
Póstnúmer og staður
Hefur þú fengið úthlutað orlofsdvöl eða orlofsstyrk
hjá Bændasamtökunum áður? Ef já, hvar og hvenær
fékkstu síðast úthlutað?
Hvernig búskap stundar þú?
Orlofsstyrk
Undirrituð/Undirritaður sækir hér með um:
Orlofsdvöl að Hólum Tímabilið
Já Nei
Já Nei
Sendist til
Bændasamtaka Íslands, Bændahöllinni v/Hagatorg,
107 Reykjavík, merkt:
Orlofsdvöl sumarið 2008 fyrir 15. mars nk.
Sumarið 2008
Þörf á stefnubreytingu í hagstjórn víða um heim
Sagt frá nýjum bókum og kvikmyndum sem fjalla um efnið