Bændablaðið - 29.03.2012, Blaðsíða 24

24 Bændablaðið | fimmtudagur 29. mars 2012
Fátt er vinsælla umfjöllunarefni
á Íslandi en veðrið. Páskahret er
nokkuð sem afar margir ganga út
frá sem ófrávíkjanlegri staðreynd,
þó páskar falli aldrei á nákvæm-
lega sama tíma frá ári til árs. Um
miðjan mars kom smááhlaup sem
ýmsir hafa verið að vona að túlka
mætti sem snemmbúið páskahret
og þar með sé óhætt að fara að
fagna vorinu. Þó páskahretin eigi
sér djúpar rætur í þjóðarsálinni er
samt staðreynd að ekkert alvöru
hret hefur komið um páska
síðan 1996, samkvæmt gögnum
Veðurstofu Íslands.
Frægasta páskaveðrið var í
dymbilviku 1963 og er það stund-
um nefnt Hákonarhret eftir Hákoni
Bjarnasyni skógræktarstjóra en
miklar skemmdir urðu á trjágróðri
í veðrinu.
Veðrið skall skyndilega á eftir
miðjan dag á þriðjudegi, 9. apríl,
með hörkufrosti og stormi eftir
óvenjumilda tíð. Miklir mannskaðar
urðu í hretinu, 18 menn fórust á sjó
og fádæma skemmdir urðu á gróðri.
Síðast varð manntjón af völd-
um páskaveðurs 1994. Þá hafði
snjóað mikið á Vestfjörðum annan
dag páska 4. apríl. Á aðfaranótt
þriðjudags 5. apríl, brustu snjóalög
í fjallinu fyrir ofan Seljalandsdal,
gamla skíðasvæði Ísfirðinga þar
sem þúsundir manna höfðu verið
á skíðum rúmum sólarhring áður.
Varð af mikið flóð sem eyðilagði
skíðamannvirki og rann fram af
brún dalsins og niður í Tungudal.
Fór það yfir og eyðilagði stærstan
hluta sumarhúsabyggðar Ísfirðinga.
Einn maður fórst í flóðinu en þrír
aðrir einstaklingar, sem voru í
húsum sem flóðið skall á, komust
af við illan leik. Víðar varð þá tjón
af snjóflóðum.
2011 var tiltölulega hlýtt þrátt
fyrir kuldakast í fyrravor
Árið 2011 var í heild hlýtt og veður-
far þess verður að teljast hagstætt,
þó víða væri kvartað yfir kulda langt
fram á sumar. Mikið kuldakast um
mestallt land síðari hluta maímán-
aðar og í byrjun júní spillti þó ásýnd
þess að nokkru, samkvæmt yfirliti
og útlistun Trausta Jónssonar sér-
fræðings í veðurfarsrannsóknum,
sem birt eru á vefsíðu Veðurstofu
Íslands. Þetta kast kom þó svo seint
að afar erfitt er að kalla það páska-
hret og var mun vægara suðvestan-
lands heldur en í öðrum landshlut-
um. Annað snarpt kuldakast gerði
fyrri hluta desembermánaðar en olli
ekki vandræðum. Óvenjuhlýtt var í
apríl og nóvember.
Ársmeðalhitinn í Reykjavík var
5,4 stig á síðasta ári. Hiti hefur nú
verið yfir meðallagi í Reykjavík
16 ár í röð, 1,1 stig að þessu sinni.
Árið var hið átjánda hlýjasta frá
upphafi samfelldra mælinga árið
1870. Tíu mánuðir voru ofan meðal-
lags í Reykjavík en tveir undir því,
nóvember var hlýjastur að tiltölu
en þá var hiti meira en 3 stig yfir
meðallagi. Kaldast að tiltölu var í
desember en þá var hiti 1,7 stigum
undir meðallaginu. Í Stykkishólmi
var meðalhiti ársins 2011 4,5 stig,
1,0 stig yfir meðallagi. Árið er það
tuttugasta hlýjasta frá upphafi sam-
felldra mælinga 1845. Á Akureyri
var meðalhitinn 4,1 stig, 0,8 stig yfir
meðallagi og var þetta 13. árið í röð
sem hiti er yfir meðallagi. Árið er í
31. sæti hvað hlýindi varðar en sam-
felldar mælingar hófust á Akureyri
1882. Sem sagt ekkert páskahret í
fyrra, hvað sem verður á þessu ári.
Síðasta alvöru páskahretið
var 1996
Í gögnum Veðurstofu Íslands er að
finna mikinn fróðleik um veðurfar á
Íslandi gegnum tíðina, þar á meðal
samantekt um helstu páskahretin frá
1850 til 1996. Listinn nær einfaldlega
ekki lengra vegna þess að síðan hafa
ekki komið nein afgerandi páskahret,
að mati sérfræðinga Veðurstofunnar.
1850. Páskadagur 31. mars.
Miklir kuldar á pálmahelginni og
fram eftir dymbilviku, en batnaði
síðan til muna.
1857. Páskadagur 12. apríl.
Mjög kalt páskadagana (-11,6
stig á páskadagsmorgun í
Stykkishólmi) eftir frostleysu
fyrri hluta dymbilvikunnar.
1858. Páskadagur 4. apríl.
Miklar frosthörkur í dymbilviku
og bænadagana, en linaði snögg-
lega á laugardag fyrir páska.
1859. Páskadagur 24. apríl.
Linaði á páskadag eftir ótrúlegar
frosthörkur vikurnar á undan.
1866. Páskadagur 1. apríl.
Gríðarleg frost í dymbilviku og
um páskana, en linaði á miðviku-
dag eftir páska.
1867. Páskadagur 21. apríl.
Miklir kuldar í dymbilviku og um
páskana.
1874. Páskadagur 5. apríl.
Mjög kaldur páskadagur (hiti
-8,4) en minna frost dagana á
undan og eftir.
1875. Páskadagur 28. mars.
Góð hláka fram eftir dymbilviku,
en kast kom á föstudaginn langa
og laugardag með miklu frosti.
Linaði aftur á páskadag.
1876. Páskadagur 16. apríl.
Mikið og langvinnt hret gerði í
kringum páska. Mikil hríðarsyrpa
stóð frá 7. apríl, síðan dúraði
heldur og veður á páskadag var
allgott. Síðan skall á mikið hret,
á sumardagsmorguninn fyrsta
var hiti í Stykkishólmi -11,8
stig í norðaustanbálviðri. Mikið
sandfok var á Rangárvöllum og í
Skaftafellssýslum, með miklum
skemmdum á túnum og engjum.
Allmiklir fjárskaðar í Dölum um
þetta leyti.
1877. Páskadagur 1. apríl.
Mikil frost um páskana og hríðar-
veður, einna verst á annan páska-
dag.
1882. Páskadagur 9. apríl.
Mikið hret hófst á páskadag en
aðalhret vorsins 1882 tengist þó
ekki páskunum heldur varð undir
lok aprílmánaðar.
1883. Páskadagur 25. mars.
Þetta ár voru páskarnir snemma
og páskadagur 25. mars. Þann
dag gekk í norðaustanillviðri
með miklu frosti og stóð það til
1. apríl. Mikið og mannskætt brim
gerði við suðurströndina 28. og
29. mars.
1885. Páskadagur 5. apríl.
Mikið hret í dymbilvikunni, sér-
staklega á miðvikudag. Linaði á
laugardegi.
1888. Páskadagur 1. apríl.
Mikið hret í dymbilvikunni, skall
á með pálma, en batnaði mikið
á páskadag (1. apríl). Kirkjan í
Holti undir Eyjafjöllum brotnaði
af grunni og færðist til, þá fuku
einnig þrír bátar á svipuðum slóð-
um, 11 menn fórust með áttæring
frá Patreksfirði í sama veðri.
Miklir fjárskaðar urðu í Bárðardal
og Reykjadal í Þingeyjarsýslu.
1889. Páskadagur 21. apríl.
Þá var allmikið hret, m.a. varð
jörð alhvít í Reykjavík á annan
páskadag.
1891. Páskadagur 29. mars.
Mikið hret í dymbilvikunni, hefði
vafalaust valdið vandræðum nú
á tímum, tíð batnaði með öðrum
páskadegi.
1901. Páskadagur 7. apríl.
Hret stóð frá pálmasunnudegi (31.
mars) fram yfir páska (7. apríl).
Verst varð veðrið um páska-
helgina.
1902. Páskadagur 30. mars.
Mikið kuldakast mestallan síðari
hluta marsmánaðar og fram til 5.
apríl með miklu frosti, en aðal-
illviðrið var fyrstu daga dymbil-
viku. Þá rak hákarlaskip upp á
Siglufirði í ofsaveðri á miðviku-
degi. Breskur línuveiðari strand-
aði við Bervík á Snæfellsnesi.
1903. Páskadagur 12. apríl.
Páska bar upp á 12. apríl en
daginn áður hófst allmikið en
skammvinnt hret, þá fórst bátur
frá Sandgerði.
1906. Páskadagur 15. apríl.
Þótt hægt sé að tala um kuldakast
um páskana voru aðalillviðrin í
þessum óvenju illviðrasama
mánuði viku áður og síðan í lok
mánaðarins.
1907. Páskadagur 31. mars.
Miklir umhleypingar og illviðri
með mannsköðum í dymbil-
vikunni, en ekki svo kalt. Óvisst
hvort telja á sem páskahret.
1911. Páskadagur 16. apríl.
Allmikið hret með hríðarbyl um
mestallt land og miklu frosti um
páska, stóð þó stutt, var verst frá
föstudeginum langa og fram á
páskadag.
1913. Páskadagur 23. mars.
Allmikið frost alla dymbilvikuna,
en veðurharka ekki mikil.Talsvert
virðist hafa snjóað, jafnvel í
Vestmannaeyjum. Gott veður á
páskadag.
1914. Páskadagur 12. apríl.
Vetrarveðrátta mestalla páska-
helgina.
1915. Páskadagur 4. apríl.
Mikið frost um miðja dymbil-
viku, síðan hvassviðri með snjó-
komu og síðar hláku.
1916. Páskadagur 23. apríl.
Viðloðandi hretatíð í apríl,
páskana bar upp á þann 23. og þá
voru enn frost. Norðaustanillviðri
var laugardag fyrir páska. Þá
fórust níu á vélbát við Vestfirði.
Fleiri bátar lentu í hrakningum.
1917. Páskadagur 8. apríl.
Aftaka norðanveður með miklum
sköðum víða um land hófst síð-
degis laugardag fyrir páska (þann
7. apríl) og stóð linnulítið í marga
daga. Miklir fjárskaðar, m.a. í
Húnavatnssýslum, í Dýrafirði og
Arnarfirði. Að minnsta kosti tveir
urðu úti, kona við Valbjarnarvelli
í Borgarfirði og maður við Borg
í Arnarfirði. Sagt að enginn
staur hafi verið óbrotinn í bæjar-
símanum á Seyðisfirði. Skúta
sökk þar á firðinum og önnur
á Eskifirði. Vélbátar brotnuðu
bæði á Eskifirði og Reyðarfirði.
Í Reyðarfirði fauk hlaða og
fjárskaðar urðu. Hlaða fauk í
Mjóafirði. Bátar og hús skemmd-
ust á Djúpavogi og þar í grennd.
Skip fuku undir Eyjafjöllum og
Páskahretin eru árviss fyrirbæri í hugum margra en gögn Veðurstofu Íslands sýna þó að mannshugurinn er ekki óskeikull:
Ekkert afgerandi páskahret hefur
komið á Íslandi síðan 1996
- Síðast varð manntjón í kjölfar páskaveðurs 1994, sem olli snjóflóðum á Seljalandsdal og í Tungudal við innanverðan Skutulsfjörð
Myndir / HKr.
-
-