Fréttablaðið - 30.06.2012, Blaðsíða 16

30. júní 2012 LAUGARDAGUR16
Þ
etta er náttúrlega bara ævin-
týramennska. Við sáum fram
á ódýra búsetu hér í stað þess
að leigja fyrir sunnan,“ segir
Atli Gunnarsson brosandi um
búsetuna að Mánaskál, eina
bænum sem búið er á í norðanverðum Lax-
árdal í Austur-Húnavatnssýslu. Sambýlis-
konan Kolbrún Guðnadóttir tekur undir
það. „Við vorum ekki brunnin inni með eitt-
hvert húsnæði sem við vorum bundin yfir og
þegar maður er ekki að drukkna í húsnæðis-
lánum er hægt að leika sér aðeins.“
Atli er frá Kirkjubæjarklaustri og Kol-
brún úr Reykjavík. Hún erfði jörðina
Mánaskál fyrir nokkrum árum ásamt bróð-
ur sínum og keypti hans hlut. „Afi og amma
bjuggu hér og ég var alltaf ákveðin í að
flytja hingað, hélt bara að það yrði ekki fyrr
en ég yrði komin á ellilaun en þegar Atli gat
fengið launalaust frí í sinni vinnu í tvö ár
stukkum við á tækifærið og fluttum norður.“
Rafstöð við bæjarlækinn
Mánaskál stendur uppi á dálitlum bölta spöl-
korn frá veginum sem liggur eftir hluta
dalsins. Húsið er snoturt. Inn í það er geng-
ið af nýlegum palli með útihúsgögnum á en
blaðamanni og ljósmyndara er boðið upp á
kaffi í hlýlegu eldhúsinu. Dóttirin Þórdís
Katla situr ýmist í fangi föður síns eða er
að sýsla við sitt dót í stofunni sem er þar inn
af. Kolbrún segir endurbætur á húsinu hafa
verið hafnar áður en þau fluttu. „Við vorum
búin að klæða hluta af húsinu og útbúa íbúð-
arhæf herbergi í kjallaranum,“ nefnir hún
sem dæmi. „Já, það er ótrúlega drjúgt sem
búið er að gera á staðnum þó mikið sé eftir,
hér voru til dæmis engar girðingar,“ segir
Atli. Nú hefur verið bætt úr þeim málum
og búið er að sá í flög á sléttlendinu fram
undan bænum. „Okkur langar að stækka
aðeins túnið,“ segir Kolbrún og hrósar Atla
sem ekki aðeins hefur sinnt þeirra jörð þetta
vorið heldur líka unnið upp tún og borið á
fyrir aðra bændur.
Ein aðalframkvæmdin á svæðinu er þó
litla rafstöðin við bæjarlækinn sem Atli
á mestan heiðurinn að og náðist að taka í
notkun í fyrrahaust. Húsið er hitað upp frá
rafstöðinni og þar er dúndurhiti þó allir
gluggar séu opnir. „Vatnið kemur úr upp-
sprettu þannig að rennslið er nokkuð jafnt
en dettur þó aðeins niður á haustin. Nú erum
við komin með varmadælu svo við getum
aukið nýtnina,“ útskýrir Atli. „Það var raf-
stöð hér í gamla daga, áður en ríkisrafmagn-
ið kom,“ segir Kolbrún. „Við erum meira að
segja með túrbínuna úr henni, einn frændi
minn á Skagaströnd fékk hana á sínum
tíma og það var fyrir hans varðveislu sem
við fengum hana til baka. En annar frændi
minn á Skagaströnd smíðaði túrbínuna upp-
haflega. Draumurinn er að framleiða meira
rafmagn og finna hvað við getum nýtt það
í. Svo á að fara að bora eftir heitu vatni í
Skrapatungu og ef það finnst látum við
kannski leita hjá okkur líka.“
Sjónvarpsskilyrðin slæm
Kolbrún starfar hjá Vinnumálastofnun á
Skagaströnd. Þar er greiðslustofan sem
borgar út atvinnuleysisbætur á öllu land-
inu með tuttugu og þrjá starfsmenn. Þórdís
Katla er á leikskólanum Barnabóli á Skaga-
strönd og þær mæðgur keyra rúmlega 20
kílómetra leið á hverjum morgni í vinnu og
leikskóla.
Atli er í oftast í heimaverkum en er líka
með eigið fyrirtæki sem flytur inn varma-
dælur og fleira. „Svo er ég í flugvélaviðhaldi
en það er ekki alveg nógu mikið að gera í því
hér í Laxárdalnum svo ég fer stundum suður
og sinni því,“ segir hann.
Ekkert gemsasamband er í Mánaskál og
sjónvarpsskilyrðin eru slæm en fjölskyld-
an hefur netsamband í gegnum 3G. Malar-
vegur liggur að bænum, greiðfær á sumrin
en hvernig var að komast um hann í vetur?
„Það var óneitanlega erfitt í skammdeg-
inu,“ viðurkennir Kolbrún og heldur áfram.
„Ég var svo óheppin að vera hér að mestu
ein með stelpuna þegar versta færðin var.
En ég fékk mokstur þegar ég þurfti á að
halda þannig að við urðum ekkert innlyksa
í marga daga. Það er hins vegar ekki fært
upp að bænum þegar allt fer á kaf, þannig að
ég þurfti ansi oft að labba neðan af vegi og
það var misgaman með innkaupapokana og
barnið í skafrenningi og myrkri. Svo klikk-
aði rafstöðin líka þegar við mæðgur vorum
hér einar, lækurinn fór upp úr farvegi sínum
og það var smá vesen.“
„En er það ekki ástæða þess að Laxárdalur
fór í eyði að hann er snjóakista?“ spyr Gunn-
ar V. Andrésson ljósmyndari, sem hefur upp-
lifað það ævintýri að taka þátt í stóðsmölun
í dalnum og reka hundruð hrossa í Skrapa-
tungurétt. „Jú, það er rétt,“ svarar Kolbrún.
„Pabbi ólst hér upp við harða vetur og hann
var búinn að tala um það í mörg ár að hann
skyldi fara með mig í Laxárdal að sýna mér
alvöru snjó, en svo hafa ekkert verið snjó-
þungir vetur undanfarið. Sá síðasti var 1995.
En það er oft talsverður munur á snjóalög-
um og kulda hér í dalnum annars vegar og á
svæðinu í kring hins vegar. Einn morguninn
var jeppinn rafmagnslaus og ég treysti mér
ekki á fólksbílnum út dalinn vegna snjóa og
lélegs skyggnis. Síðar um daginn fór ég samt
til Reykjavíkur og sá að það hafði bara snjóað
á Laxárdal og Holtavörðuheiði.“
Þó vissir erfiðleikar hafi fylgt vetrinum er
litla fjölskyldan ánægð í Laxárdal. „Okkur
finnst þetta voða eðlilegt. Það er frekar að
aðrir furði sig á veru okkar hér,“ segir Kol-
brún og Atli tekur undir það. „Það er frábært
að vera svona út af fyrir sig en samt stutt frá
annarri byggð. Það eru bara um 15 kílómetr-
ar út á Blönduós. Við erum ekkert afskekkt
þó við séum aðeins út úr.“
Á litla ljóta traktornum
Hlutur í Laxá í Refasveit fylgir Mánaskál og
það eru hlunnindi því áin er leigð út og ábú-
endurnir fá arðgreiðslur en þeir mega ekk-
ert veiða. Spurður í gríni hvort þau geti ekki
læðst í ána á nóttunni svarar Atli: „Það er
sjálfsagt allt hægt en ég held við förum ekki
að láta grípa okkur við þannig iðju. Veiðihús-
ið er líka í okkar landi og íbúar þess mundu
sjá til okkar.“
Bústofninn er níu hross. „Ég hef lengi verið
að skottast í hestum, það var bóndi á Neðri-
Mýrum sem sá um þá fyrir mig. Hann hætti
að búa á síðasta ári og nýi ábúandinn aðstoð-
aði okkur við gjöf í vetur þegar við vorum að
heiman,“ segir Kolbrún. Hún kveðst aðeins
vera að fikta í ræktun. „Hestamennska er
mitt áhugamál og það er ekki hægt að hætta.
Atli hefur minna gaman af hrossunum en ég
en hann er góður í verklegum framkvæmd-
um svo hann lendir í þeim.“ Atli upplýsir að
þau séu að velta fyrir sér að fá sér nokkr-
ar lífgimbrar í haust ef leyfi fáist og telur
að gaman væri að fara út í búskap ef hann
borgaði sig. „Hér eru engin útihús þannig að
við þyrftum að byggja ef um alvöru búskap
yrði að ræða, því er það talsverð ákvörðun,“
útskýrir Kolbrún. „En ég væri alveg til í
það og hefði mjög gaman af því.“ Ein gömul
Zetor-dráttarvél fylgdi jörðinni að sögn Atla
en þau keyptu aðra til að hafa tvær í hey-
skapnum. Kolbrún hefur sínar skýringar á
því. „Það var nú aðallega af því Atla finnst
svo gaman að sjá mig á litla, ljóta Zetornum.
Hann gerir í því að láta mig vera á honum
bara til að geta hlegið að mér!“
Kolbrún: Ég þurfti ansi oft að labba neðan af
vegi og það var misgaman með innkaupapok-
ana og barnið í skafrenningi og myrkri. Svo
klikkaði rafstöðin líka …
Þetta er bara ævintýramennska
Aðeins tvö býli eru í byggð af þeim nítján sem merkt eru á kort af Laxárdal í Austur-Húnavatnssýslu. Mánaskál nefnist það eina
í norðanverðum dalnum. Þangað fluttu Kolbrún Ágústa Guðnadóttir og Atli Gunnarsson í fyrrasumar frá Reykjavík ásamt
dótturinni Þórdísi Kötlu. Gunnþóra Gunnarsdóttir ákvað að athuga hvernig þau kæmu undan vetri.
Í HAGANUM Þórdís Katla, Atli og Kolbrún heilsa upp á litla folaldið sem fæddist nóttina áður og móður þess, Hugsýn frá Stóra-Sandfelli 2. Hinn hreinræktaði íslenski fjárhundur Leiru Þórshamar Týri fylgir með.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA