Fréttablaðið - 11.10.2012, Blaðsíða 30

30 11. október 2012 FIMMTUDAGUR
Nokkrir félagar úr Aðgerða-hópi háttvirtra öryrkja hafa
að undan förnu hist vikulega til að
ræða ýmis hagsmunamál öryrkja.
Eitt af því sem verið hefur í brenni-
depli er spurningin hvort allir þeir
sem fengið hafa 75% örorkumat
teljist fatlaðir og falli þar með
undir lög um málefni fatlaðs fólks
og lög um réttindagæslumann fatl-
aðs fólks.
Hugtakið fatlaður eða fatlað fólk
er vandmeðfarið, ekki síst þegar að
lagasetningu kemur. Þegar rætt er
um fatlaðan einstakling kemur upp
í huga margra mynd af líkamlega
fötluðum einstaklingi, jafnvel ein-
hverjum sem situr í hjólastól eða
einstaklingi sem er fæddur með
fötlun, t.d. þroskaskerðingu. Færri
gera sér grein fyrir því að fötlun
getur verið afleiðing slysa eða veik-
inda og getur verið bæði líkamlegs
og andlegs eðlis.
Samkvæmt lögum um mál-
efni fatlaðs fólks frá 1992 nr. 59
2. júní 2. grein hljóðar skilgrein-
ingin á fötlun svo: Einstaklingur á
rétt á þjónustu samkvæmt lögum
þessum sé hann með andlega eða
líkamlega fötlun og þarfnist sér-
stakrar þjónustu og stuðnings af
þeim sökum. Hér er átt við þroska-
hömlun, geðfötlun, hreyfihömlun,
sjón- og heyrnarskerðingu. Enn
fremur getur fötlun verið afleið-
ing af langvarandi veikindum, svo
og slysum. Einnig má benda á skil-
greiningu Sameinuðu þjóðanna, en
samkvæmt henni getur fólk verið
fatlað á margan hátt: á líkamlegan
eða andlegan hátt, vegna taugalegs
skaða, læknisfræðilegra aðstæðna
eða vandamála af geðrænum toga.
Á skilgreiningin við um tímabundið
jafnt sem viðvarandi ástand.
Við lestur þessara skil greininga
vaknar óhjákvæmilega upp sú
spurning hvort öryrkjar falli undir
lög um málefni fatlaðs fólks, þar
sem skilgreining laganna nær yfir
allar meginorsakir þess að fólk
fær örorkumat. Það er að okkar
mati mikilvægt að hafa þessa skil-
greiningu á hreinu, því lög um mál-
efni fatlaðs fólks eiga að tryggja
fötluðu fólki ýmis réttindi og lög-
bundna þjónustu. Hins vegar er
hægt að velta því fyrir sér hvort
lög gjafinn hafi haft ákveðna hópa
í huga fremur en aðra þegar lögin
voru samin og hvort lögbund-
in þjónusta sé miðuð við þarfir
þessara hópa.
Að okkar mati hallar á þá sem
eiga við geðsjúkdóma að stríða,
þegar kemur að réttindum og þjón-
ustu við fatlað fólk. Einnig þá sem
fengið hafa metna 75% örorku
vegna langvarandi sjúkdóma og
eiga við jafnvel ýmis geðræn vanda-
mál að stríða af þeim sökum. Okkur
finnst nokkuð vanta upp á það að
öryrkjar almennt njóti þeirra rétt-
inda sem lögin eiga að tryggja. Ef
fyllsta jafnréttis og jafnræðis á að
vera gætt ætti aldrei að leika nokk-
ur vafi á því hverjir falla undir lög
um málefni fatlaðs fólk eða hverj-
ir eiga rétt á aðstoð réttindagæslu-
manns fatlaðs fólk.
Við bendum á tilvik þar sem
öryrkja, sem óskaði eftir aðstoð
réttindagæslumanns, var vísað
frá á þeim forsendum að flestir
öryrkjar væru fullfærir um að
gæta réttinda sinna sjálfir. Það
væri sannarlega óskandi að svo
væri, en því miður er raunveru-
leikinn annar. Sem dæmi má nefna
að ýmis geðræn vandamál öryrkja,
svo sem kvíði, þunglyndi og áfalla-
streituröskun, geta gert að verkum
að fólk er alls ófært um að takast á
við ýmis vandamál sem koma upp
og getur jafnvel ekki sinnt heimilis-
haldi og innkaupum. Spurningin er
hvort lögbundin þjónusta sé einnig í
boði fyrir fólk sem á við slík vanda-
mál að stríða.
Að lokum er vert að velta því
fyrir sér hvort öryrkjar séu
almennt nógu meðvitaðir um rétt-
indi sín og hvernig staðið sé að
ráðgjöf og upplýsinga miðlun til
öryrkja af hálfu ríkis og sveitarfé-
laga. Örorka er ekki val eða lífsstíll.
Það fær enginn örorkumat nema
að undangengnu læknisfræði legu
mati, í kjölfar veikinda eða slysa.
Það eitt að lenda í slíkri stöðu er
áfall í sjálfu sér. Því teljum við mik-
ilvægt að þeir sem fá 75% örorku-
mat fái frá upphafi skýrar og grein-
argóðar upp lýsingar um réttindi sín
og þá þjónustu sem í boði er. Það er
mikilvægt að þeir sem eiga, lögum
samkvæmt, að veita fötluðu fólki –
og þar með öryrkjum – þjónustu,
eigi frumkvæði að því að fólk geti
nýtt sér lögbundna þjónustu. Svo og
öll önnur úrræði eða afsláttar kjör,
sem gætu létt undir með öryrkjum,
sem þurfa oftar en ekki að horfast í
augu við fjárhagslegt áfall í kjölfar
örorkumats. Betur má ef duga skal.
Eru allir öryrkjar
fatlaðir?
Eitt af því sem kjósendum er ætlað að kveða upp úr með í
atkvæðagreiðslunni 20. október
næstkomandi um ný stjórnar-
skrárdrög er hvort heimila eigi
persónukjör. Það segir mikið
um hugmyndalegt alræði stjórn-
málaflokkanna áratugum saman
á þessu sviði að ástæða þykir til
að leyfa sérstaklega persónukjör.
Það verður að teljast ágalli á fyrir-
komulagi fulltrúalýðræðis að kjós-
endum sé ekki heimilt að velja í
frjálsu vali þá fulltrúa sem þeir
treysta best. Fyrst þurfi að efna
til flokkadrátta áður en kjósendum
er treyst til að rækja hlutverk sitt.
Stjórnarskrármálið og téð
atkvæðagreiðsla eru til komin af
þeim almenna áhuga fyrir bættu
samfélagi sem kviknaði upp úr
hruninu. Enn örlar á þessum
áhuga, um það vitna þau mörgu
nýju samtök sem ætla sér að efna
til framboðs fyrir alþingiskosning-
arnar næstkomandi vor.
En þessi nýju öfl standa frammi
fyrir vanda. Sá felst ekki í því að
ný stjórnmálaöfl eigi ekki erindi,
heldur í því að stjórnmálastéttin
sem fyrir er hefur úthlutað sjálfri
sér gríðarlegri forgjöf í baráttunni
um stuðning og atkvæði kjósenda.
Um er að ræða kerfislæga mis-
munun á formi styrkja af opinberu
fé sem veitast eingöngu þeim sem
fyrir eru og 5% þröskuldar fyrir
því að framboð fái fulltrúa á þing.
Undir þessum kringumstæðum er
borðleggjandi að fari nýju fram-
boðin fram hvert fyrir sig þá tæta
þau fylgi hvert af öðru, ná fæst
tilskildu lágmarki og enda með að
spila öllu upp í hendurnar á fjór-
flokknum sem fyrir er. Slík niður-
staða yrði vond og það alversta að
hún væri sjálfskaparvíti.
Því þessi nýju öfl eiga tromp
á hendi sem getur nýst til fulls
meðan enn er heill vetur til undir-
búnings næstu alþingiskosninga.
Ég á auðvitað við sameiginlegt
framboð allra hinna nýju afla og
ekki bara það heldur yrði afar
hentugt að beita þar persónukjöri
innan þess ramma sem nú gildandi
kosningalög leyfa. Lögin þau
eru hins vegar sniðin að flokka-
framboðum og þar hefur persónu-
kjör lítið vægi. Þó er í lögunum
(82. grein) gert ráð fyrir að kjós-
endur geti raðað og strikað fram-
bjóðendur út á þeim lista sem þeir
kjósa. Þetta gera einhverjir kjós-
endur að jafnaði en sjaldnast í
þeim mæli að það hafi skipt veru-
legu máli. Aldrei hefur það gerst
mér vitanlega að framboð hafi
komið fram með yfirlýstan órað-
aðan lista og hvatt kjósendur sína
til að raða á listann í kjörklefanum
með útstrikunum og/eða umröðun.
Undirritaður hefur lengi verið
áhugasamur um persónukjör og
litið svo á að það geti verið lykill-
inn að bættri stjórnmálamenningu
hér á landi. Hjarðhegðun í kringum
flokksforystur er að mínum dómi
vont atferli, til þess fallið að leiða
menn og málefni í ógöngur. Munum
hrunið og aðdraganda þess.
Stefnuskrár eru ekki aðal atriðið
– stjórnmálastéttin hefur þróað
hæfni til að fara á svig við allt slíkt
– heldur trúverðugleiki þess fólks
sem velst inn á fulltrúa samkomur
í lýðræðisþjóðfélagi. Ég vil sem
kjósandi geta valið það fólk sem
ég treysti, því flokkum treysti ég
ekki.
Hér er einnig hollt að hafa í
huga samanburð á vinnu brögðum,
annars vegar Alþingis, sem kjör-
ið er á grunni flokka, og hins
vegar Stjórnlagaráðs, sem kosið
var persónukjöri. Alþingi nýtur
hvorki mikils trausts né virðingar
landsmanna enda virðast flokka-
drættir, óvinavæðing og málþóf
helst einkenna þar starfshætti.
Stjórnlagaráðið virtist starfa á öllu
heilnæmari hátt, í átt að sameigin-
legri niðurstöðu sem nú kemur til
umfjöllunar hjá kjósendum.
Nýju öflin sem horfa til alþingis-
kosninga vorið 2013, hvaða nafni
sem þau nefnast, Samstaða,
Dögun, Björt framtíð, Hægri
grænir, Húmanistar og hugsanlega
fleiri, þurfa að steypa sér saman á
einn framboðsvettvang. Annars
eiga þau enga raunhæfa möguleika
og það sem er öllu alvarlegra, þá
er lítil von fyrir okkur, hina fjöl-
mörgu kjósendur sem vilja sjá
raunverulegar breytingar. Til að
nýta möguleika sína til fulls þurfa
þau svo að bjóða fram óraðaða lista
sem kjósendur hafa verið hvattir
eindregið til að raða og stroka út
samkvæmt eigin dómgreind og
sannfæringu. Þetta er einfalt og á
færi allra kjósenda.
Að sjálfsögðu halda viðkom-
andi samtök áfram að starfa og
gera grein fyrir sér, stefnu málum
sínum og sínu fólki. Sameigin-
legt framboð þarf ekki að hafa
neina samræmda stefnu, fram-
bjóðendurnir bera uppi stefnumál
sín og sinna stjórnmálasamtaka.
Tilgangur slíks framboðs er að
koma á framfæri fram bjóðendum
og veita þeim raunhæfa mögu-
leika við aðstæður sem gömlu
flokkarnir hafa mótað í sína þágu.
En til að þetta virki þarf að nýta
veturinn vel og ekki er eftir neinu
að bíða.
Tækifæri til persónukjörs 2013
Bæjarstjórnir Garðabæjar og Sveitarfélagsins Álfta-
ness samþykktu á fundum sínum
haustið 2010 skipan samstarfs-
nefndar á grundvelli heimildar
í 90. gr. þágildandi sveitar-
stjórnarlaga, nr. 45/1998, með
síðari breytingum. Hlutverk
samstarfsnefndar var að kanna
möguleika á sameiningu sveitar-
félaganna tveggja. Nefndin sam-
þykkti að leita til R3-Ráðgjafar
ehf. (R3) um sérfræðiráðgjöf í
undirbúningsvinnunni og liggur
nú fyrir skýrsla sem við hvetjum
alla Garðbæinga til að kynna sér
og er birt á vefnum okkarval.is.
Ef til sameiningar sveitar-
félaganna kemur mun Garða-
bær yfirtaka sem nemur um 1,8
milljörðum króna umfram þær
skuldir sem eru á íbúa í Garða-
bæ. Þetta þýðir að skuldir í sam-
einuðu sveitarfélagi verða um
130 þúsund krónum hærri á
íbúa en nú er í Garðabæ, fara úr
um 520 þúsund krónum á íbúa
í um 650 þúsund krónur á íbúa,
hækkun sem nemur um 25%.
Ákjósanlegt hefði verið að leggja
upp með jafnræði í skuldastöðu
sveitarfélaganna en eftir samn-
ingaviðræður við lánardrottna
Álftaness og ríkið er niðurstaðan
þessi. Í skýrslu R3 kemur fram
að hjá sveitarfélaginu Álftanesi
séu málaferli í gangi vegna
tveggja ágreiningsmála en engin
í Garðabæ. Einnig kemur fram
að ráðast þurfi í framkvæmdir í
fráveitumálum á Álftanesi sem
áætlað er að nemi allt að 270
milljónum króna.
Gert er ráð fyrir sömu skatt-
lagningu og þjónustu í sam-
einuðu sveitarfélagi og nú er í
Garðabæ. Aftast í skýrslu R3
eru settar fram áætlaðar lykil-
tölur sem taka mið af sam-
einingu sveitarfélaganna og
þær bornar saman við áætlaðar
lykiltölur sveitarfélaganna án
sameiningar. Áætlað er að hag-
ræðing náist í rekstri sameinaðs
sveitarfélags um 120 milljónir
króna á ári en á móti komi
kostnaðaraukning upp á 150
milljónir króna vegna jöfnunar á
skattheimtu og endurgreiðslum
sem nú eru í Garðabæ og Álft-
nesingar muni njóta í sameinuðu
sveitarfélagi. Áætluð hagræðing
gerir ráð fyrir að ráðist verði
í verulega fækkun nefnda hjá
sameinuðu sveitarfélagi. Á
vefnum www.okkarval.is kemur
fram að engar ákvarðanir hafi
verið teknar um fækkun nefnda
þannig að slá þarf varnagla
við þessari tölu. Gert er ráð
fyrir að kostnaðaraukinn við
bætta þjónustu/auknar niður-
greiðslur til Álftnesinga muni
nema um 23 milljónum króna
árlega og samræming á útsvars-
prósentu minnkar tekjur frá
íbúum Álftaness um 124 milljón-
ir króna árlega. Útsvarstekjur
á íbúa á árinu 2011 voru 392
þúsund krónur í Garðabæ en 375
þúsund krónur á Álftanesi eða
um 4% lægri en í Garðabæ. Ef
útsvarsprósenta Álftnesinga á
árinu 2011 hefði verið sú sama
og í Garðabæ, eða 13,66% í
stað 15,20%, þá hefðu útsvars-
tekjurnar verið 15% lægri á íbúa
á Álftanesi en í Garðabæ.
Samkvæmt 11. gr. nýrra
sveitar stjórnarlaga, nr.
138/2011, skal fjöldi aðalmanna
í sveitarstjórn vera 11-15 talsins
í sveitarfélögum með 10.000-
49.999 íbúa. Samkvæmt ákvæði
til bráðabirgða í nýjum sveit-
arstjórnarlögum þarf þó ekki
að koma til fjölgunar á full-
trúum í sveitarstjórn sam-
einaðs sveitar félags fyrr en við
sveitarstjórnar kosningar 2018.
Tekið er fram í skýrslu R3 að
við sameiningu sveitarfélaganna
sé hægt að ákveða að fjöldi full-
trúa í sveitarstjórn við kosn-
ingar árið 2014 verði óbreyttur,
eða sjö. Í næstu kosningum eða
árið 2018 þarf þó fjöldi fulltrúa
að vera kominn í 11-15 eins og
að framan segir, algjörlega óháð
því hvort til sameiningar komi
eða ekki fyrir Garðabæ. Þess er
getið í skýrslunni að rétt þyki
ef til sameiningar komi að hafa
sama fulltrúafjölda í nefndum
líkt og nú er hjá Garðabæ þ.e.
fimm fulltrúa, þó þannig að
Fræðslunefnd verði sameinuð
nefnd grunnskóla-, leikskóla- og
tónlistarskólamála sem í væru
sjö fulltrúar til að tryggja sem
mesta breidd sjónarmiða. Meðal
kostnaðarhagræðingar sem lögð
er til í skýrslunni er gert ráð
fyrir verulegri fækkun nefnda
í sameinuðu sveitarfélagi eða
í sex. FÓLKIÐ- í bænum telur
mikilvægt að ef til sameiningar
kemur að ráðist verði í rekstrar-
hagræðingu að lágmarki eins og
lagt er upp með í skýrslu R3 en
samhliða verði þó gætt lýðræð-
is í stjórnskipuninni þannig að
allir flokkar sem eiga bæjarfull-
trúa, eigi fulltrúa í nefndum og
ráðum bæjarins.
FÓLKIÐ- í bænum hefur í
sameiningarviðræðunum verið
jákvætt í garð sameiningar en
á sama tíma höfum við verið
varkár og kallað eftir ítarlegum
upplýsingum til að fá sem heild-
stæðasta mynd af stöðunni. Við
hvetjum ykkur bæjarbúar til að
huga vel að kostum og göllum
sameiningar og mæta á kjör-
stað til að tjá hug ykkar til sam-
einingar.
Sameining Garðabæjar
og Álftaness
Samfélagsmál
Helga Björk
Grétudóttir
f.h. Aðgerðahóps
háttvirtra öryrkja
Ef fyllsta jafn-
réttis og jafnræðis
á að vera gætt ætti aldrei
að leika nokkur vafi á því
hverjir falla undir lög um
málefni fatlaðs fólks eða
hverjir eiga rétt á aðstoð
réttindagæslumanns...
Stjórnmál
Björn Guðbrandur
Jónsson
framkvæmdastjóri
Sveitarstjórnar-
mál
María
Grétarsdóttir
bæjarfulltrúi í Garðabæ
xpect W
hen You
pör, og
segir fr
á því h
vernig s
utverkið
blasir v
ið þeim
. Það sk
iptir eng
u hv
ar meðg
önguráð
, eða ljó
smynda
ri sem e
r reiðub
úin að f
e
leiða ba
rn - ekk
ert þeirr
a er rei
ðubúið
fyrir þa
ð sem e
r framun
dan.
D
DVD
VERÐ AÐEINS
KR
Kræsingar & kostakjör