Fréttablaðið - 22.11.2012, Blaðsíða 28

22. nóvember 2012 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 28
Umhverfis- og náttúruvernd krefst
langtímahugsunar og oft flókinn-
ar áætlanagerðar og er af þeim
sökum lítt fallin til skammtíma-
vinsælda. Það er erfitt að hugsa í
kjörtímabilum, þegar umhverfis-
vernd er annars vegar. Þess vegna
var krafan um langtímahugsun og
raunhæfar áætlanir, sem byggja á
sjálfbærri nýtingu endurnýjan-
legra náttúruauðlinda, lögð til
grundvallar þegar Samfylkingin
undir forystu Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur bar fram umhverfis-
stefnuna sem nefnd var Fagra
Ísland árið 2006. Hún er grunn-
urinn að samþykktri stefnu Sam-
fylkingarinnar á þremur síðustu
landsfundum flokksins. Frá vor-
inu 2007 hefur Samfylkingin átt
aðild að ríkisstjórn Íslands og því
haft einstakt tækifæri til þess að
hrinda stefnumálum sínum á sviði
umhverfismála í framkvæmd. Við
erum stolt af árangri þess starfs í
2006 daga.
Hugsað stórt
Fagra Ísland var og er fjölþætt
stefna sem framfylgja þarf þvert
á ráðuneyti og birtist með ólíkum
hætti á ólíkum stöðum. Þannig
stillti Ísland sér upp með fram-
sæknustu þjóðum í loftslagsmál-
um þegar árið 2007 og hefur frá
ríkjaráðstefnunni í Balí í desemb-
er 2007 gengið samhliða Evrópu-
sambandinu í loftslagsmálum.
Ný löggjöf um loftslagsmál og
aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar
um 30% samdrátt í losun gróður-
húsalofttegunda fyrir árið 2020
bera því starfi glöggt merki.
Fagra Ísland var hugsuð sem
forsenda sjálfbærrar auðlinda-
nýtingar og hefur því skýra efna-
hagslega þýðingu. Umbreyt-
ing Landsvirkjunar hófst með
nýskipan stjórnar 2007 og nýrri
rekstrar forystu 2010. Fyrirtæk-
inu er nú ætlað að vera kjölfesta
agaðrar hagstjórnar en kynda
aldrei aftur ofþenslu með innspýt-
ingum sem sköðuðu samkeppnis-
skilyrði annarra atvinnugreina
á fyrri tíð. Landsvirkjun verður
aldrei aftur ríki í ríkinu sem rutt
getur til hliðar vinnulöggjöf eða
vísindalegri gagnrýni. Rekstrar-
form norska olíusjóðsins varð til
í kjölfar bankakreppunnar í Nor-
egi á tíunda áratugnum. Nú þurfa
Íslendingar að leita í þá smiðju og
skapa sams konar sjálfbæra auð-
lindastefnu með ábyrga Lands-
virkjun í fararbroddi til að varð-
veita og ávaxta þjóðarauðinn til
langrar framtíðar.
Skipulag og upplýsingaréttur
Ný lög um skipulags- og mann-
virkjamál voru samþykkt árið 2010
eftir langt undirbúnings- og laga-
setningarferli. Þar voru m.a. rétt-
indi almennra borgara við skipu-
lagsgerð styrkt, einnig réttur og
öryggi húsbyggjenda og -eigenda,
og landsskipulagsstefna loks sett í
landslög. Góð skipulagslöggjöf er
ekki bara grundvöllur sjálf bærrar
þróunar heldur líka forsenda skyn-
samlegrar nýtingar þeirrar tak-
mörkuðu auðlindar sem er bygg-
ingarland í þéttbýli. Skortur á
heildstæðri skipulagsstefnu kostaði
íslenskt samfélag gríðarlega fjár-
muni í uppbyggingar kapphlaupi
sveitarfélaga fyrir hrun. Innleið-
ing Árósa samningsins og skipun
úrskurðarnefndar um umhverfis-
og auðlindamál hefur líka leitt í lög
langþráða styrkingu upplýsinga-
réttar almennings á þessu sviði.
Þjóðgarðar og náttúruvernd
Vatnajökulsþjóðgarður, stærsti
þjóðgarður í Evrópu, sem var
stofnaður árið 2007 er um
margt flaggskip nýrrar hugs-
unar í náttúru vernd hér á landi.
Aðdráttar afl Vatnajökulsþjóðgarðs
og verðmæti er óumdeilt og afar
mikilvægt að skjóta enn styrkari
stoðum undir starf hans og rekst-
ur. Sú fjár festing skilar sér marg-
falt í þjóðar búið. Við erum þeirr-
ar skoðunar að starf þjóðgarða á
Íslandi eigi að setja undir einn hatt
og samræma starf þeirra til hags-
bóta fyrir gesti þeirra og ímynd
náttúru Íslands. Svandís Svavars-
dóttir, umhverfis- og auðlinda-
ráðherra, hefur kynnt Hvítbók
um náttúruvernd og frumvarp
til nýrra náttúruverndarlaga sem
byggt er á efni hennar. Óhætt er að
fullyrða að Hvítbókin marki tíma-
mót í umræðu um náttúruvernd
hér á landi. Enn er þó nokkuð í
land að ný náttúruverndar löggjöf
líti dagsins ljós en brýnt að Sam-
fylkingin liggi ekki á liði sínu á
Alþingi og í sveitarstjórnum um
land allt í þessu ferli.
Og Rammaáætlun
Síðast en ekki síst ber að nefna
Rammaáætlun um vernd og orku-
nýtingu landsvæða sem nú er
til umfjöllunar og afgreiðslu á
Alþingi. Margt mætti segja um
Rammaáætlunarferlið sem nýju
lífi var blásið í undir forystu Sam-
fylkingarinnar fyrir rúmum fimm
árum. Vinna verkefnisstjórnar var
vönduð og nú hefur verið mælt
fyrir tillögunni á Alþingi tvisvar
en því miður geldur málið fyrir þá
togstreitu sem ríkt hefur á þingi.
Eins og málum er nú háttað er
frekari óvissa, tafir og þrætur um
einstaka nýtingarkosti engum til
góðs. Engin Rammaáætlun er ekki
kostur. Það er skylda Samfylking-
arinnar við þessar aðstæður að
styðja Rammaáætlunina í núver-
andi mynd.
Þótt auðvelt sé að halda því
fram að hvert kjörtímabil í sögu
umhverfisverndar skipti ekki
máli, þá geta þau stundum gert
gæfumuninn. Við brutum í blað
með Fagra Íslandi og hófum nýjan
kafla í umhverfis- og náttúruvernd
á Íslandi. Það er ljóst, nú þegar
horft er til baka eftir 2006 daga.
*fjöldi daga sem Samfylking-
in hefur átt aðild að ríkisstjórn
Íslands.
T ugþúsu ndi r hei m-
ila og fyrirtækja glíma
við gríðarlegan skulda-
vanda. Vandinn er til
kominn vegna lána sem
voru ýmist gengistryggð
eða verðtryggð og stökk-
breyttust í hruninu. Þessi
lán voru aldrei ætluð sem
trygging lánveitenda
gegn hruni. Það þarf að
grípa til aðgerða.
Sá sem tók gengis-
eða verðtryggt lán fyrir
hrun var eflaust sáttur við að
bæta lánveitanda þá rýrnun sem
orðið gæti á krónunni við eðlileg-
ar aðstæður. Ekki er ólíklegt að
báðir aðilar hafi gert ráð fyrir að
árleg verðbólga gæti orðið 3-6%
til lengri tíma litið. Ekkert bend-
ir til að aðilar hafi séð hrun hag-
kerfisins fyrir. Enginn reiknaði
því með að lán væru ígildi trygg-
ingar gegn slíku hruni.
Svo kom efnahagshrun af áður
óþekktri stærðargráðu. Hrunið
var atburður sem snerti alla á
Íslandi. Það var ekki á valdi lán-
takenda að afstýra hruninu. Ef til
vill voru bankar og lánveitendur
í betri aðstöðu til þess. En hvers
vegna ættu lántakendur að bera
tjónið einir?
Nú telja lánveitendur sig í rétti
til að innheimta stökkbreytt lán
að fullu. Þeir hafi í raun eignast
tryggingu gegn hruni með því að
veita gengis- og verðtryggð lán.
Hér liggur vandinn.
Lausnin felst í því að
lántakendur gefi eftir
h luta stökkbreyttra
lána þannig að tjónið af
hruninu deilist jafnt á
báða aðila. Hvernig getur
orðið sátt í okkar sam-
félagi án þess að þetta
óréttlæti sé leiðrétt? Á
meðan heimili og smærri
fyrirtæki berjast í bökk-
um vegna stökkbreyttra
lána kemst hagkerfið vart
í gang. Allir munu tapa á
því, ekki síst lánardrottnar.
Tilviljanakenndar leiðréttingar
Úrræði stjórnvalda hafa því miður
ekki beinst að leiðréttingu lána,
heldur að lækkun lána hjá fólki
sem getur ekki borgað hvort sem
er. Hvaða gagn eða réttlæti er í
slíkum úrræðum?
Þar sem stjórnvöld eru aðgerða-
laus, leita lántakendur til dómstóla
og spyrja: Voru gengislánin ólög-
leg? Því miður hafa dómstólar
tekið þannig á málunum að þeir
hafa aðallega látið orðalag geng-
islánasamninga ráða úrslitum.
Það hefur því verið tilviljanakennt
hverjir hafa fengið leiðréttingu og
mismunun virðist fara vaxandi
eftir því sem fleiri dómar falla.
Sum gengislán dæmd ólögleg,
önnur ekki, þó virðast lánin sam-
bærileg í öllum aðalatriðum. Enn
minni von er til þess að verðtryggð
lán verði dæmd ólögleg. Dóm stólar
munu vart leysa þennan vanda.
Stjórnvöld verða að leysa málið.
Þau gætu spurt: Er eðlilegt eða
sanngjarnt að lánasamningar með
gengis- eða verðtryggingu tryggi
lánveitanda gegn efnahagshruni af
áður óþekktri stærðargráðu? Svar-
ið hlýtur að vera nei!
Létta ósanngjörnum byrðum
Vilji stjórnvöld leiðrétta stökk-
breytt lán, þá eru þeim ýmsar leið-
ir færar. Það mætti leggja skatt á
lánveitendur stökkbreyttra lána
og láta skattinn renna til lántak-
enda. Slík skattlagning og til-
færsla þarf ekki að vera brot á
eignarrétti frekar en eignaskatt-
ur. Útfærslan gæti tekið tillit til
þess hvenær lán var tekið. Þann-
ig mætti jafna tjóninu á milli lán-
takenda og lánveitenda með sann-
gjörnum hætti.
Það er enn hægt að leiðrétta
stökkbreytt lán sé vilji til þess.
Lánin áttu aldrei að tryggja lán-
veitendur gegn efnahagshruni.
Báðir aðilar ættu að bera tjónið í
jöfnum mæli. Aðeins þannig má fá
sátt í þetta erfiða mál.
Með því að létta nú þegar ósann-
gjörnum byrðum af heimilum og
fyrirtækjum, mun landið komast
mörgum árum fyrr út úr krepp-
unni.
➜ Úrræði stjórnvalda hafa
því miður ekki beinst að
leiðréttingu lána.
➜ Enn er þó nokkuð í land
að ný náttúruverndarlöggjöf
líti dagsins ljós en brýnt er
að Samfylkingin liggi ekki á
liði sínu.
Fagra Ísland –
dagur 2006*
Leiðréttum stökkbreytt lán
FJÁRMÁL
Frosti
Sigurjónsson
rekstrar-
hagfræðingur
UMHVERFISMÁL
Þórunn Svein-
bjarnardóttir
fyrrverandi
umhverfi sráðherra
Árni Páll
Árnason
þingmaður
Samfylkingarinnar
Vínlandslei 6
113 Reykjavík
Opi:
Virka daga kl. 11-18
Laugardaga kl. 11-16
Sunnudaga kl. 13-17
TILBOÐSDAGAR
AUKAAFSLÁTTUR
AF ÖLLUM VÖRUM
FRÁBÆR VERÐ
Á FLOTTUM MERKJUM
AÐEINS Í NOKKRA DAGA!
Puma
æfingabo
lur
Verð: 6.99
0 kr.
Outlet-ver
ð: 4.990 kr
.
Tilboðsver
ð:
3.495 kr.
Puma
fótboltasokkar
Verð: 1.990 kr.
Outlet-verð: 1.490 kr
.
Tilboðsverð:
1.045 kr.
SpeedoKickboardVerð: 3.990 kr.Outlet-verð: 1.690 kr.Tilboðsverð:1.185 kr.
Catmandoo
vetrarskór
Verð: 13.990 kr.
Outlet-verð: 9.990 kr.
Tilboðsverð:
6.995 kr.
Didriksonsbarnaúlpa
Verð: 17.990 kr.Outlet-verð: 13.490 kr.
Tilboðsverð:9.445 kr.
PumagervigrasskórBarnastærðirVerð: 6.990 kr.Outlet-verð: 4.990 kr.Tilboðsverð:3.495 kr.Puma Veris
hlaupaskór
Kvennastærðir
Verð: 24.990 kr.
Outlet-verð: 17.990 kr.
Tilboðsverð:
12.595 kr.
Spee
do
sunds
kýla
Stráka
stærð
ir
Verð:
4.990
kr.
Outle
t-verð
: 2.990
kr.
Tilboð
sverð:
2.095
kr.
Puma
kvartbuxurStelpustærðirVerð: 6.990 kr.Outlet-verð: 4.490 kr.Tilboðsverð:3.145 kr.
Puma
herranæ
rbuxur
Verð: 3.9
90 kr.
Outlet-ve
rð: 1.990
kr.
Tilboðsve
rð:
1.395 kr
.
Puma
hettu
peysa
Barnas
tærðir
Verð:
10.990
kr.
Outlet
-verð:
7.490
kr.
Tilboð
sverð:
5.245
kr.
Casall
æfingatoppu
r
Verð: 10.990
kr.
Outlet-verð:
6.990 kr.
Tilboðsverð:
4.895 kr.
AF NETINU
Sanngjörn krafa hjúkrunarfræðinga
Ef þetta ástand heldur áfram óbreytt er ljóst að í óefni stefnir á
heilbrigðis stofnunum, sérstaklega á Landsspítalanum. Hjúkrunar-
fræðingar eru gríðarmikilvæg grunnstétt í heilbrigðisþjónustu. Ef ekki
verður gripið til aðgerða nú við afgreiðslu fjárlaga er ljóst að stór hætta
verður á að fjölmargir hjúkrunarfræðingar segi upp störfum sínum og
leiti betri kjara annars staðar.
Slíkt myndi setja heilbrigðisþjónustu hér á landi í uppnám þar sem
skortur á hjúkrunarfræðingum er nú viðvarandi vandamál og frekari
skortur er yfirvofandi á næstu árum.
sigmundurdavid.is
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson