Fréttatíminn - 20.09.2013, Blaðsíða 1

E
in
n
ig
í
F
r
ét
ta
tí
m
a
n
u
m
í
d
a
g
: P
is
ti
ll
m
ö
gg
u
P
ál
u
u
m
h
ei
m
b
ar
n
si
n
s
–
6
Fæ
ð
u
te
gu
n
d
ir
s
em
s
ty
rk
ja
ó
n
æ
m
is
ke
rF
ið
–
b
lá
sn
ir
k
ar
lm
an
n
sl
o
kk
ar
á
v
et
ra
rd
ö
gu
m
 Viðtal RagnheiðuR RagnaRsdóttiR sundkona
ókeypis
Rödd Gunnu Dísar mun
brátt heyrast að nýju á
virkum morgnum
16viðtal
alzhEimErsdagurinn
sérblað
vildi að ég hefði
verið þolinmóðari
móðir ragnheiðar elínar árna-
dóttur ráðherra greindist með
alzheimerssjúkdóm þegar
ragnheiður var um tvítugt.
ragnheiður vildi óska að hún
hefði sýnt móður sinni meiri
þolinmæði og nærgætni.
síða 22
20.–22. september 2013
38. tölublað 4. árgangur
h e l g a R b l a ð
snýr aftur
30viðtal
lj
ós
m
yn
d/
h
ar
i
„i love
plokkfiskur“
indversk-íslenska
angela jónsson, ein
eftirsóttasta kona ind-
lands, vill eyða meiri
tíma á íslandi. hún á
níu alsystkini og eru
þrjú þeirra búsett hér. michelsenwatch.com
Gleraugnaverslunin þín
MJÓDDINNI
Álfabakka 14
Opið: virka daga 9–18
FIRÐI
Fjarðargötu 13–15
Opið: virka daga 10–18
og laugardaga 11–15
SELFOSSI
Austurvegi 4
Opið: virka daga 10–18
Tilboðið gildir 18. sept.–4. okt.
Umgjarðir frá 2.500 kr.
15–80%
afsláttur af umgjörðum
TILBOÐSDAGAR Í AUGASTAÐ
OUTFITTERS NATION ICELAND - KRINGLAN
TÍSKUBÚ
Ð
UNGA F
ÓLKSINS
FLOTTAR Ú
LPUR
Í SKÓLANN
FRÁ KR. 10.
900
Sunddrotting
á tímamótum
ragnheiður ragnars-
dóttir eignaðist frum-
burðinn breka í febrúar.
hún þyngdist um 45 kíló
á meðgöngunni en hefur
gengið vel að koma sér
aftur í form. ragnheiður
og eiginmaður hennar,
atli bjarnason, gengu í
það heilaga í sumar en
þau trúlofuðu sig eftir
að hafa aðeins þekkst
í mánuð. hún er andlit
nýrrar förðunarlínu
og hvetur nýbakaðar
mæður til að gefa sér
tíma til að dekra við sig.
Alzheimersdagurinn 21. september 2013
F élag áhugafólks og aðstand-enda Alzheimerssjúklinga og annarra skyldra sjúkdóma hefur skrifstofu sína í Reykja-vík en hefur á undanförnum árum víkkað starfsemina út um landið. Að sögn Fanneyjar Proppé Eiríksdóttur, for-manns félagsins, eru nú starfandi tenglar á tíu stöðum vítt og breitt um landið og getur fólk leitað til þeirra eftir fræðslu og stuðningi. „Svo förum við á þessa staði einu sinni á ári með fræðslu auk þess sem tengiliðirnir halda sjálfstæða fundi hver á sínum stað,“ segir Fanney.
Eru til staðar fyrir skjólstæðinga sínaFlestir félagsmenn í FAAS eru aðstand-endur og áhugafólk um Alzheimers-sjúkdóminn og tengda sjúkdóma. „Okkar skjólstæðingar missa tökin á tilverunni og þurfa á miklum stuðningi að halda. Oft gera þau sér ekki grein fyrir veikindum sínum nema kannski til að byrja með en svo glatast sá skilningur eftir því sem sjúkdómurinn ágerist. Þeir geta ekki barist fyrir sínum hag sjálfir og því gerum við það.“
Markmið félagsins er að gæta hags-muna skjólstæðinga sinna auk þess að efla samvinnu og samheldni aðstandenda. „Við viljum líka auka skilning og þekk-ingu stjórnvalda, heilbrigðisstarfsstétta og almennings á sjúkdómnum og þeim vandamálum sem fólk með heilabilun og fjölskyldur þeirra glíma við.“ Þá sé það markmið félagsins að opna umræðuna um Alzheimerssjúkdóminn og að auka skilning almennings á honum. „Það velur sér enginn Alzheimers og fólk úr öllum stigum þjóðfélagsins getur fengið sjúk-dóminn. Ekki aðeins eldra fólk heldur líka þeir yngri því fólk undir fimmtugu hefur einnig greinst með sjúkdóminn.“Að sögn Fanneyjar er gott fyrir aðstand-endur að hafa einhvern að leita til þegar þá grunar að einhver nákominn sé að veikjast af heilabilun. „Þá er gott að tala við fólk sem veit hvernig heilabilun lýsir sér og getur leiðbeint um hvað beri að gera. Fólk getur pantað viðtal hjá okkur eða spjallað í síma. Svo stöndum við fyrir ýmis konar fyrirlestrum um mál, tengd heilabilun, sem við finnum að fólk er að velta fyrir sér.“Rúmlega tólf hundruð manns eru í félaginu og hefur það engar fastar tekjur nema af félagsgjöldum. Félagið hefur tekjur af sölu minningarkorta félagsins og hefur fengið arf auk þess að fá styrki frá félagasamtökum, sveitarfélögum og ein-staklingum. „Við fáum aldrei fast framlag á fjárlögum ríkisins og þar er alltaf verið að skera meira og meira niður. Þar sem okkar starfsemi er mjög umfangsmikil og
Minningarkort
Móttaka minningarkorta félagsins er í síma 533 1088 og á netfanginu alzheimer@alzheimer.is.
Minningarkortin eru einnig fáanleg í Gallery 8, Hafnargötu 26 í Reykjanesbæ,í Blómabúð Akureyrar, í Blómabúðinni Akur á Akureyri, í Eymundsson á Akureyri og í Reykjanesbæ.
 FAAS StoFnAð 14. mArS 1985
Fyrsta Alzheimersfélagið á NorðurlöndumFélag áhugafólks og aðstandenda
Alzheimers­
sjúklinga og
annarra skyldra
sjúkdóma eða
FAAs er nú á
tuttugasta og
níunda aldursári.
megin stefnumál
félagsins eru að
gæta hagsmuna
skjólstæðinga
sinna og auka
skilning stjórn­
valda, heil­
brigðisstétta
og almennings
á Alzheimers­
sjúkdómnum.
slagorð félagsins
er „munum þá
sem gleyma.“ þörf finnst mér að ríkið ætti að styrkja rekstur-inn enn betur og vera í náinni samvinnu með okkur.“
Dagþjálfun viðheldur færniÍ stóru og virðulegu húsi við Flókagötu í Reykjavík er Hlíðabær sem var fyrsta sérhæfða dagþjálfunin fyrir fólk með heilabilun og var opnuð fyrir tuttugu og sjö árum fyrir tilstilli FAAS. Í dag býður FAAS upp á sérhæfðar dagþjálfanir á þremur stöðum þar sem á milli fimmtíu og fimm til sextíu manns fá aðstoð og þjálfun alla virka daga ársins. Þar og á öllum sérhæfðum dagþjálfunum er rekið öflugt starf þar sem um tuttugu manns mæta á hvern stað hvern virkan dag ársins. Í dagþjálfuninni er líðan skjólstæðinganna bætt með markvissri þjálfun, möguleikar þeirra til að búa lengur á eigin heimili auknir auk þess sem aðstand-endum er veittur stuðningur og hvíld. Segir Fanney að þannig sé hægt að viðhalda færni þeirra að hluta. Vandinn sé þó sá að oft þurfi fólk að bíða í marga mánuði eftir að komast inn í sérhæfða dagþjálfun. Um hundrað manns eru á biðlista eftir að komast í dagþjálfun. Á þessum langa biðtíma hraki fólki mikið og sé orðið mjög veikt þegar það loksins kemst að í dagþjálfun. „Þá getur fólk síður nýtt sér þá þjónustu sem í boði er og á því stutt tímabil þar áður en það fer inn á hjúkrunarheimili.“FAAS hefur nú markað sér þá stefnu til fram-tíðar að hætta sjálft rekstri sérhæfðra dagþjálf-ana og snúa sér enn frekar að fræðslu, ráðgjöf og kynningu og er það til samræmis við þá
stefnubreytingu heilbrigðisyfirvalda að flytja alla slíka þjónustu til sveitarfélaganna.
Baráttan við kerfið endalausFAAS hefur á undanförnum árum barist fyrir viðurkenningu á því að aðstandendur sem þurfi oft og tíðum að hætta að vinna til að sinna mökum sem greinst hafa með heilabilun fái fjárhagsaðstoð. „Þegar annar makinn er veikur og hinn í skertri vinnu getur verið erfitt að láta hlutina ganga upp fjárhagslega,“ segir Fanney. Yfirleitt sé það þannig fyrstu árin eftir greiningu að aðstandendur taki mikinn þátt í umönnuninni. „Fólk fær veikindadaga vegna barna sinna en ekki maka.“ Fyrir síðustu alþingiskosningar reyndi fé-lagið að vekja sérstaka athygli á réttindabaráttu sinni og segir Fanney útlit fyrir að núverandi heilbrigðisráðherra sýni málefninu skilning. „Við stefnum að því að koma upp upplýsinga-miðstöð. Þá gætu sjúklingar og aðstandendur komið á einn stað og fengið allar nauðsynlegar upplýsingar þar.“
Að sögn Fanneyjar er engin tölfræði til á Ís-landi í dag um það hve margir eru greindir með Alzheimers eða aðra tengda sjúkdóma og það þykir þeim í félaginu það mjög slæmt. Hér sé notuð þumalputtareglan um að það sé um eitt prósent landsmanna með slíkan sjúkdóm svo reikna má út að það séu um 3300 manns en hve margir greinist árlega sé ekki vitað með vissu.
Dagný Hulda Erlendsdóttir
dagnyhulda@frettatiminn.is
Það velur
sér eng-
inn Alz-
heimers
og fólk
úr öllum
stigum
þjóð-
félagsins
getur
fengið
sjúkdóm-
inn.
Fanney Proppé er formaður FAAS en félagið berst fyrir því að aðstandendur Alzheimerssjúklinga öðlist rétt á veikindadögum þegar
þeir eru frá vinnu vegna umönnunar ástvina sinna. Ljósmynd/Hari.
íslenskt gr
ænmeti
Sölufélag
garðyrkju
manna
hauSt 2013
Það
hefur oft geng
ið betur hjá ok
kur,
veðráttan hefu
r sett strik í rei
kninginn
þetta árið. Það
hefur verið m
jög mikil
úrkoma og líti
l sól og lítur út
fyrir að upps
kera
verði langt und
ir meðallagi“,
segir Hrafnkel
l
Karlsson bónd
i á Hrauni í Ö
lfusi og formað
ur
Félags gulrófna
bænda. Hann
og kona hans
Sigríður Gests
dóttir hafa ræk
tað rófur frá
árinu 1975. Þa
u hjón stofnuð
u rekstrarfélagi
ð
Hraunsós um
jörðina og fleir
i eignir árið
2002. Þau ræk
ta hross og ein
nig er töluverð

trjárækt á jörð
inni. Einnig ha
fa þau nytjað s
öl
eins og gert he
fur verið á jörð
þeirra frá alda

öðli. Þau fást í
verslunum í R
eykjavík, Selfo
ssi,
Vestmannaeyju
m og víðar, en
einnig eru söl
flutt
út til Danmerk
ur.
Talið er að Hr
aun hafi byggs
t upp á 12. – 1
3.
öld og er jarða
rinnar getið í r
ituðum heimil
dum
um 1400. Til e
ru sagnir um á
tök sem urðu
á
Hrauni 1502, þ
egar Lénharðu
r fógeti var veg
inn
þar. Hrafnkell
er fæddur og
uppalinn á Hra
uni
og hafa forfeðu
r hans í beinan
karllegg búið
á Hrauni frá þv
í laust eftir ald
amótin 1800.
Sigríður er fæd
d og uppalin á
Selfossi, en er
ættuð úr Land
sveit og Ásahre
ppi í Rangárþi
ngi.
Hrafnkell og S
igríður hófu b
ússkap á Hrau
ni
árið 1973.
Rófur hafa ver
ið ræktaðar á H
rauni um
áratugaskeið. U
ndanfarin ár h
efur uppskeran

verið frá 100 o
g upp í tæpleg
a 200 tonn á á
ri.
Nú telur Hrafn
kell að uppske
ran nái vart 10
0
tonnum.
„Við erum me
ð tvo stofna af
rófum,
Sandvíkurrófu
, sem er uppru
nninn frá
Kálfafellsrófun
ni, sem er íslen
skt afbrigði, en

einnig ræktum
við stofn sem
upprunninn er
frá
norður Noreg
i“, segir Hrafn
kell. Sandvíkur
rófan
er mjög bragð
góð. Hún er lj
ósari en norsk
a
afbrigðið, sem
er gulleitt. Full
komnar
kæligeymslur e
ru notaðar á H
rauni, sem reis
tar
voru fljótlega e
ftir að rófnaræ
kt hófst.
Rófan hefur m
ikla þýðingu se
m matjurt hér
á landi því aðe
ins er ræktað o
g borðað meir
a
af kartöflum. H
ún þroskast ág
ætlega í íslensk
u
loftslagi og gey
mist auk þess v
el. Ræktun og

neysla rófu er
mest í löndum
norður Evróp
u og
helst á Norður
löndum. Hún
er stundum kö
lluð
kálrabi, en ekk
i má rugla þeir
ri nafngift sam
an
við hnúðkál, se
m mikið er ræ
ktað í Þýslalan
di
og gengur und
ir nafninu koh
lrabi. Íslenskar
rófur eru fáanl
egan mest allt
árið en frambo
ð
fer mest eftir þ
ví hvernig til h
efur tekist með

ræktun árið áð
ur. Rófur er h
ægt að rækta u
m
allt land, þó ræ
ktun þeirra gan
gi einna best á

Suðurlandi.
Fyrstu prentuð
u heimildir um
rófu eru
frá Sviss. Árið
1620 segir svi
ssneskur bóndi

frá rófnarækt
og tekur fram
að rófan sé
upprunnin í Sv
íþjóð og þar va
xi hún villt.
Rófan er uppr
unnin á norðu
rslóðum og
líklega hefur h
ún einnig vaxi
ð villt í Rússla
ndi.
Konungsfjölsk
yldan í Bretlan
di var farin að
rækta rófur í m
atjurtagarði sín
um árið 1669
og
um 1700 var r
æktun hafin í F
rakklandi. Fyrs
t er
getið um rófur
í rituðum hei
mildum í norð
ur
Ameríku árið
1817, en þar h
ófst rófnarækt
í
stórum stíl í Ill
inois.
Rófan er skyld
káltegundum
en andstætt
þeim nýtum v
ið ekki af henn
i blöðin heldu
r
forðarótina sem
hún myndar o
g við köllum r
ófu
í daglegu tali. R
ófan eða forða
rótin myndast
úr
þeim hluta plö
ntunnar sem sa
msvarar stöngl
i og
rót.
næringar
gildi
Rófa er mikilv
æg matjurt og
er rík af
vítamínum og
steinefnum. H
ún er stundum

nefnd „appelsí
na norðursins“
vegna þess hv
ersu
rík hún er af C
vítamíni. Auk
þess er í henn
i
mikið af A víta
míni í formi k
arótíns. Hún e
r
trefjarík og hit
aeiningasnauð,
aðeins 49 (kca
l)
í 100 gr. Hún
er því upplögð
sem millibiti,
seðjandi og tre
fjarík.
geymsla
Rófur á að gey
ma í kæli við h
ita sem næst
0° í sem mestu
m raka. Venjule
ga má draga úr

vatnstapi í gey
mslu með því
að sveipa þær
plastfilmu. Mu
nið að nota að
eins plast sem
er
viðurkennt fyr
ir grænmeti og
ávexti.
Hraunsós í Ö
lfusi
– rækta appelsín
ur norðursins –
rófur eru seðjand
i, trefjaríkar, hita
einingasnauðar o
g fullar af C vít
amíni
Rófa
C-vitamín bomba
Spergilkál
Gott fyrir ónæmisker
fið
Þeytingar
Drekktu
grænmetið!
Listakokkar
Höfundar upp
skrifta
í blaðinu eru: n
anna
rögnvaldsdó
ttir,
Helga moge
nsen og
margrét leif
sdóttir.
h
a
ri
h
a
ri
El
sa
B
jö
rg
M
a
g
n
ú
sd
ó
tt
ir
geymið b
laðið
hrafnkell Karls
son og sigríðu
r gestsdóttir h
afa ræktað rófu
r frá árinu 1975
.
Kartöflur
Hitaeiningasnauðar
BLÖÐ
ALzhei e sdAginn
og ísLensk grænmeti
fyLgjA fréttAtímAnum í dAg