Fréttatíminn - 20.09.2013, Qupperneq 66

2 ÍSLENSKT GRÆNMETIHAUST 2013
Það er vel fylgst með heilsu fólks á Norðurlöndum. Ríkisstjórnir landanna hafa nú hrundið í framkvæmd aðgerðaáætlun um betri heilsu og aukin lífsgæði með
bættu mataræði og aukinni hreyfingu. Það er norræna
ráðherranefndin sem hefur umsjón með vinnunni og hún
hefur þegar birt fyrstu könnunina, sem náði til tæplega tíu
þúsund íbúa á Norðurlöndum. Í henni kemur fram að enn
er langt í land að ráðlögðum dagskammti sé náð þegar litið
er til grænmetis og ávaxta. Hingað til hefur hann verið
400 grömm, en nú bregður svo við í þessari nýju rannsókn
að sett eru fram ný viðmið, sem eru 500 grömm á dag.
Það er stefnan að stuðla að aukinni neyslu á grænmeti
og ávöxtum til að bæta heilsu og auka lífsgæði íbúa á
Norðurlöndum ( http://www.norden.org/en/publications/
publikationer/2012-552).
„Framtíðarsýn Norrænu aðgerðaáætlunarinnar fyrir árið
2021 er sú að að minnsta kosti 70% íbúa eldri en 10 ára
neyti minnst 500 gramma grænmetis og ávaxta daglega
sem samsvarar fimm skömmtum á dag. Samkvæmt
könnuninni neyta 8 - 22% fólks í löndunum ávaxta og
grænmetis fimm sinnum á dag. Við eigum því langt í land
með að ná þessu markmiði“, segir í rannsókn Norrænu
ráðherranefndarinnar.
Þá kemur það fram í könnuninni að á Íslandi voru fleiri of
feitir (BMI≥30) en á hinum Norðurlöndunum. Það kemur
ekki á óvart að flestir séu of feitir á Íslandi þegar litið er
til sykurneyslu, því hún er mest á Íslandi þegar litið er til
Norrænu ríkjanna. Offita er vandamál sem heilbrigðisstéttir
hafa verið að berjast við undanfarin ár. Með hverju ári
þyngist þjóðin og nú er svo komið að 58,5 prósent
landsmanna eru of þungir eða eiga við offitu að stríða. Það
er því ljóst að landsmenn verða að breyta neysluvenjum
sínum. Þeir sérfræðingar sem unnu landskönnunina segja
að niðurstöður hennar nýtist
á margan hátt, m.a. varðandi
áherslu í heilsueflingu og
forvörnum á sviði næringar.
Grænmetisbændur taka undir
með sérfræðingunum sem
unnu könnunina og vonast
til að stjórnvöld, fyrirtæki
og almenningur tileinki sér
þá þekkingu sem fæst úr
þeirri miklu og vönduðu vinnu sem nú liggur fyrir.
Garðyrkjubændur leggja sig fram við að bjóða upp á góða
vöru til að koma til móts við kröfur neytenda og eru sífellt
að huga að nýjungum í framleiðslu.
Landsmenn hafa tekið íslenska grænmetinu mjög vel.
Þeir hafa aukið neyslu sína á þessari úrvalsvöru jafnt og
þétt. En betur má ef duga skal og enn er langt í land ef
manneldismarkmið eiga að nást. Grænmetisbændur hafa
lagt mikla vinnu í að upprunamerkja íslenskt grænmeti
þannig að það fari ekki á milli mála hvaðan það kemur.
Hægt er að rekja grænmetið til þeirra bænda sem rækta
það. Þeir leggja allan sinn metnað í að senda frá sér góða
og ferska vöru. Grænmetisbændur þakka ykkur góðar
móttökur og vona að íslenska grænmetið haldi áfram að
gleðja ykkur og næra.
Ný manneldismarkmið
-500 grömm á dag af grænmeti og ávöxtum
Flúðasveppir og Matís ásamt sænskum vísindamönnum hafa undanfarna mánuði gert tilraunir með að auka
D-vítamín í sveppum. Það er gert með
því að lýsa sveppina sérstaklega. Fyrstu
niðurstöður lofa mjög góðu og líklega
koma D-vítamínríkir sveppir á markaðinn í
haust. Kastaníusveppir hafa verið notaðir við
þessar tilraunir og í þeim hefur D-vítamínið
sjöfaldast við lýsinguna.
Sveppategundir skipta þúsundum og er þær
að finna um allan heim. Flestar eru þær til
gagns fyrir menn og náttúru. Frá örófi alda
hafa menn tínt sveppi og matreitt þá. Þeim
lærðist fljótt að sumar tegundir sveppa voru
ljúfengar og aðrar bragðvondar eða jafnvel
eitraðar. Sá sveppur sem er algengastur í
matargerð er upprunninn sunnan úr Evrópu.
Frakkar hófu að rækta hann og oft er hann
kallaður franski sveppurinn. Franska orðið
„champignon“ er orðið alþjóðlegt yfir þessa
tegund af sveppum.
Sveppir voru lengi vel taldir tilheyra
jurtaríkinu vegna þess að þeir birtast innan
um annan gróður. En þegar betur er að gáð
þá tilheyra þeir sínu eigin ríki, svepparíkinu.
Frumbjarga plöntur umbreyta ólífrænum
efnum, koltvísýringi og vatni, yfir í lífræn efni
við ljóstillífun. Það er flókið ferli og byggist
á því að grænuefni plantanna umbreytir
orku sólarljóssins í efnaorku. Sveppir vinna
næringu og orku úr plöntuvefjum.
Matsveppir sem eru algengastir í verslunum
tilheyra svokölluðum hattsveppum. Með
kynbótum á villtum tegundum hefur það
tekist að ylrækta þá í stórum stíl.
Neysla á ferskum sveppum hefur aukist
mjög mikið undanfarin ár. Landsmönnum
stendur til boða ferskir íslenskir sveppir allt
árið. Matsveppir sem fást hér í verslunum
nefnast ætissveppir (Agaricus campestris).
Tveir stofnar af ætissveppum eru einkum
ræktaðir,en það eru venjulegir hvítir
hnappasveppir og brúnleitir kastaníusveppir.
Hnappasveppir eru þessir algengu hvítu sem
allir þekkja, með mildu en ákveðnu bragði.
Kastaníusveppirnir eru bragðmeiri og henta
vel þegar við viljum gera okkur dagamun eða
undirstrika villibráð.
Flúðasveppir voru stofnaðir árið 1984, en
þaðan koma allir íslenskir sveppir sem eru á
markaði. Ræktun er vandaverk og fer fram í
ræktunarklefum þar sem hita og raka er stýrt
af mikilli nákvæmni.
NæriNgargildi
Í sveppum eru mörg næringarefni, en mjög
fáar hitaeiningar, 30 kcal í 100 grömmum.
Sveppir eru próteinríkari en flest grænmeti.
Þeir eru einnig ríkir af B vítamíni, járni, kalki,
kalí, seleni og trefjum. Þá er einnig A og C
vítamín í sveppum að ógleymdu D vítamíni.
geymsla
Matsveppir eiga að vera safaríkir og næstum
hvítir á lit. Á þeim eiga ekki að vera brúnir
blettir. Allir matsveppir hafa takmarkað
geymsluþol. Best er að geyma þá í myrkri og
um það bil tveggja gráðu hita og við mikinn
raka.
Garðyrkju-
bændur leggja
sig fram við
að bjóða upp
á góða vöru
til að koma til
móts við kröfur
neytenda ...
Sá sveppur sem
er algengastur
í matargerð er
upprunninn
sunnan úr
Evrópu.
Frakkar hófu
að rækta hann
og oft er hann
kallaður franski
sveppurinn.
Franska orðið
„champignon“
er orðið
alþjóðlegt yfir
þessa tegund af
sveppum.
Útgefandi: Sölufélag garðyrkjumanna
Ábyrgðarmaður: Kristín Linda Sveinsdóttir kristin@sfg.is
Myndir: Hari
Umbrot: Jón Óskar/Grái kötturinn jonoskarin@gmail.com
Umsjón með útgáfu: Katrín Pálsdóttir katrin@sfg.is
islenskt.is
Kíktu inn á fésbókina okkar - facebook.com/islenskt.is.
Þar er leikur í gangi sem gæti verið gaman að taka þátt í.
Glæsilegar grænmetiskörfur í verðlaun.
d-vítamínríkir sveppir
-tilraunir gerðar með að margfalda D-vítamín með lýsingu
Smyrjið eldfasta fatið að innan
með olíu, grænmetinu raðað
í ásamt hvítlaukgeirunum,
ólífuolíu dreift yfir ásamt
tómatsósu, kryddum og ólífum.
Sett inn í heitan ofninn og
bakað í 30-40 mínútur (200°C)
Grænmetið á að vera lunga
mjúkt og baðað í ólífuolíu og
sósu.
Dásamlega gott með grænu
salati, fiski og grillkjöti
Helga Mogensen
Rófu – fennelgratín
6 hvítlauksgeirar heilir og í hýði
2 msk ólífuolía
1 krukka af tómatsósu
2 stk fennel skorið þversum í ½ cm þykkar sneiðar
2 stórar rófur skrældar, klofnar í tvennt og síðan í grófar sneiðar
smá salt og grófur pipar ásamt 1tsk tímían og 1 tsk fennel fræ
½ krukka af steinlausum svörtum ólífum
Þessi réttur er góður hvor heldur með gorgonzola eða parmesan osti
sveppir
Kristín Linda
Sveinsdóttir
Markaðsstjóri
Sölufélags
garðyrkjumanna
kristin@sfg.is