Fréttatíminn - 10.05.2013, Blaðsíða 14

M Margþættan lærdóm má draga af hruninu, meðal annars þann að hlusta á varnaðarorð. Það hefði betur verið gert eftir að bankarnir
hófu harða samkeppni við Íbúða­
lánasjóð árið 2004 í fasteignalán­
um þegar veitt voru 90 og jafnvel
100 prósent lán til fasteigna­
kaupa. Fasteignaverðbóla fylgdi
í kjölfarið þar sem
nánast var slegist
um hverja eign
sem í boði var og
verð hækkaði með
ógnarhraða á til­
tölulega skömmum
tíma. Svipað gilti
um verð hlutabréfa,
sem síðar kom í ljós
að haldið var uppi,
í sumum tilvikum
að minnsta kosti,
með saknæmum hætti. Bankarnir
stækkuðu ört, urðu ofvaxnir ís­
lensku þjóðfélagi með alkunnum
afleiðingum þar sem einstakling­
ar, fyrirtæki og samfélagið í heild
sat eftir í sárum.
Enn er glímt við afleiðingar alls
þessa. Skuldastaða heimilanna,
staða atvinnulífs og fyrirtækja og
gjaldeyrishöft voru meðal þess
sem hæst bar í nýafstaðinni kosn­
ingabaráttu. Þessi mál, meðal
annarra, verða stórmál þeirrar
ríkisstjórnar sem við tekur.
Við þær aðstæður sem nú eru er
því rétt að líta til þeirra varnaðar­
orða sem höfð eru uppi. Í nýrri
skýrslu Seðlabanka Íslands um
fjármálastöðugleika kemur fram
að vegna gjaldeyrishaftanna og
takmarkaðra fjárfestingakosta
innanlands safnist sparnaður
heimila og fyrirtækja upp hjá
bönkunum, fjárfestingasjóðum
og lífeyrissjóðum. Á þessu vekur
Greiningardeild Íslandsbanka
athygli í mati sínu og bendir á að
þvinguðum sparnaði lífeyrissjóða­
kerfisins þurfi að finna farveg. Við
þær aðstæður sem nú eru skapast,
að mati greiningardeildarinnar,
veruleg hætta á eignaverðhækk­
unum umfram það sem skýrist af
væntri arðsemi. Slíkar innistæðu­
lausar hækkanir gangi til baka
fyrr eða síðar.
Í því þrönga ástandi sem er
á markaði hér er einnig horft
til skráðra hlutabréfa en velta á
hlutabréfamarkaði hefur aukist
verulega undanfarið, auk þess
sem nýskráningum hefur fjölgað –
sem vitaskuld er jákvætt. Hluta­
bréfavísitala Kauphallarinnar
hefur hækkað um 14,4 prósent
frá áramótum þótt Seðlabankinn
segi að erfitt sé að leggja mat á
hversu varanleg sú hækkun sé.
Í skýrslu bankans er bent á að
bréfakaupunum fylgi oft aukin
skuldsetning. Vegna takmark­
aðrar eftirspurnar fyrirtækja eftir
lánsfjármagni til fjárfestingar sé
hætta á að lánastofnanir auki útlán
til skuldsettra kaupa en það getur
aukið kerfisáhættu, að því er fram
kemur í skýrslunni. Mikilvægt er
því, að því er Seðlabankinn segir,
að fylgjast með þeim áhættuþátt­
um sem geta valdið eignaverðs­
bólu. Fasteignaverð hefur verið
að hækka frá árinu 2011 og velta
hefur aukist jafnt og þétt frá árinu
2009 eftir mikla lækkun á árunum
2008 til 2009.
Þegar hugað er að því brýna
verkefni að aflétta höftunum er að
mörgu að hyggja, meðal annars
gengi krónunnar. Raungengi
hennar hækkaði um 5,3 prósent í
apríl, þriðja mánuðinn í röð sem
raungengi hennar þróast í þessa
átt. Gildi krónunnar er nú hærra
en verið hefur frá því í september
2008. Hækkandi gengi krónunnar
getur hins vegar verið tvíbent
sverð, eins og Greining Íslands­
banka benti á fyrr í vikunni. Þörf
er á verulegum afgangi af vöru­ og
þjónustujöfnuði til að afla gjaldeyr­
is til greiðslu vaxta og afborgana
af erlendum skuldum. Hærra raun­
gengi rýrir samkeppnisstöðu út­
flutningsgreina og eykur innflutta
neyslu. Hækki raungengi verulega
til viðbótar gætu þessi áhrif farið
að segja til sín í minni afgangi
af utanríkisviðskiptum, sem svo
aftur leiðir á endanum til gjaldeyr­
isútflæðis og veikari krónu, eins
og þar kom fram. Sígandi lukka
er því best í þessum efnum, segir
Greiningin enn fremur, „frekar en
raungengið styrkist hratt á meðan
enn eru gjaldeyrishöft og ekki hef­
ur verið rekið smiðshöggið á upp­
gjör þrotabúa gömlu bankanna,
endurfjármögnun skuldabréfa
Landsbankans og fleiri mál sem
talin eru forsenda þess að hægt sé
að aflétta höftunum.“
Mikilvægt að fylgjast með áhættuþáttum sem geta valdið eignaverðsbólu
Hlustið á varnaðarorðin
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Tré eru ekki
grjót
Ég var nú ekki í
bænum þegar
þetta gerðist,
en það er engin
spurning að það
þarf að grisja
þetta talsvert.
Árni Johnsen, fyrrverandi
þingmaður og nágranni
trjánna sem voru söguð niður
við Rituhóla, sór af sér allan
þátt í grisjuninni en illar
tungur höfðu hvíslað því að
hann hefði átt þar hlut að
máli.
Frá mér, um mig, til
útsýnis míns
Þessi tré sem voru felld
núna eru mörg hver orðin
þrjátíu ára. Þau voru svipt
sínu dvalarlífi af örfáum
íbúum og sérhagsmunum.
Björn Júlíusson,
umsjónarmaður Útmarka
Reykjavíkurborgar, var
ómyrkur í máli þegar hann
ræddi ólöglegar trjáfellingar
Breiðhyltinga.
Vegir liggja til allra
átta
Einhvers staðar á leiðinni
frá upphafi rannsóknar og
að útgáfu ákæru urðu hinn
ágæti saksóknari og heil-
brigð skynsemi viðskila.
Gestur Jónsson, verjandi
Lýðs Guðmundssonar, sendi
sérstökum saksóknara tóninn
í málflutningi Exista-málsins
svokallaða fyrir héraðsdómi.
Stundum meira að
segja í pontu
Já, alþingismenn
djamma líka.
Jóhanna María
Sigmundsdóttir,
yngsti
þingmaður
Íslandssögunnar,
fer stundum út á lífið
enda komin með aldur til
þess, 21 árs gömul.
Ljótt að stela frá IKEA
Þetta er ógeðslegt, að
notfæra sér traust annarra
eins og hann gerði.
Fyrrverandi unnusta meints
höfuðpaurs í stóra IKEA-
málinu sagði DV frá því
hvernig hennar fyrrverandi
notaði hana í svikamillu sinni
með sænskan húsbúnað.
Ég, ráðherra
Já, ég geri
það. Tel
starfs reynslu
mína nýtast
vel til þess
þótt ég hafi
ekki þingreynslu.
Umhverfissinnuðum
listunnendum rann kalt
vatn milli skins og hörunds
þegar lögmaðurinn og
nýkjörinn þingmaður, Brynjar
Níels son, gerði tilkall til
ráðherraembættis.
 Vikan seM Var
Kvik Reykjavík: Suðurlandsbraut 16, Sími 5880500
* Tilboðið gildir við kaup á heilli eldhúsinnréttingu til 16. júní 2013. Gildir fyrir öll plasthúðuð plötuefni í vörulista Kvik. Má ekki nýta samhliða öðrum tilboðum.
Ótrúlegt, hvað litir breyta miklu.
Til dæmis fyrir eldhúsið þitt.
Nýja Verner Panton-hönnunarlínan fyrir Kvik eldhús. Hurðir frá 14.250,-
www.kvik.dk/vernerpanton
1,-*
Borðplatan
kostar aðeins
14 viðhorf Helgin 10.-12. maí 2013