Fréttatíminn - 13.04.2012, Blaðsíða 28

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
I
Icesave er enn á ný komið á dagskrá og
áfram heldur stærsti hluti umræðunnar
að snúast um flest annað en efnisatriði
þessarar langvinnu milliríkjadeilu. Í stað
þess að vinna saman að því leysa málið
með sem minnstum skaða fyrir land og
þjóð halda stjórnmálafylkingar áfram
að nota það sem eldsmat í átökum milli
flokka og innan flokka. Þannig hefur það
verið allt frá því að Icesave
lenti í fanginu á stjórnvöldum
við fall Landsbankans haustið
2008.
Á meðan Sjálfstæðisflokk-
urinn var í ríkisstjórn voru þar
innanborðs helstu talsmenn
samningaleiðarinnar. „Það er
siðaðra þjóða háttur að ljúka
deilum með samkomulagi,“
skrifaði til dæmis þáverandi
dómsmálaráðherra en skipti svo snarlega
um skoðun nokkrum mánuðum síðar
þegar flokkur hans var kominn í stjórnar-
andstöðu.
Um leið og ábyrgðin á því að leysa
Icesave var orðin annarra varð deilan að
vígtóli í klassískri valdabaráttu, jafnvel þó
miklir möguleikar væru á því að þau átök
gætu haft verulega slæm áhrif á efnahag
landsins.
Andstæðingar Icesave-samningaleiðar-
innar hafa löngum haldið því fram að með
því að fella síðasta Icesave-samning í þjóð-
aratkvæðagreiðslu hafi þjóðarbúinu verið
forðað frá tugmilljarða kostnaði. Á það
mun reyna frammi fyrir dómstóli EFTA.
Töluverð áhætta er á því að íslenska ríkið
verði dæmt til að ábyrgjast mun hærri
fjárhæð heldur en hefði orðið raunin ef
samningurinn hefði verið samþykkur. Sú
áhætta hefur alltaf legið ljóst fyrir.
Það er hins vegar mikil einföldun að
líta eingöngu til mögulegs beins kostnað-
ar af Icesave út af fyrir sig, sama á hvaða
veg dómsmálið fer, þegar efnahagsleg
áhrif deilunnar er metin. Málið er öllu
flóknara en svo.
Það er kristalstært að ef stjórnvöld
landsins hefðu ekki sýnt eindreginn
samningsvilja eftir að hafa dregið lapp-
irnar í nokkra daga haustið 2008, þá hefði
áætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins aldrei
farið af stað. Hér hefði ekki orðið nein
endurreisn. Ísland hefði einangrast efna-
hagslega eins og kom skýrast fram þegar
Norðurlöndin settu sem skilyrði að samið
yrði um Icesave áður en lán til landsins
yrðu afgreidd. Sú afstaða varð til þess að
fyrsta endurskoðun áætlunarinnar AGS
tafðist um marga mánuði. Og líka að hver
endurskoðun þar á eftir gekk brösuglega,
enda hélt Icesave áfram að þvælast fyrir.
Það kom í hlut Steingríms J. Sigfús-
sonar umfram aðra að berjast bæði fyrir
samningum um Icesave og halda utan um
samskiptin við AGS. Sama hvaða skoðun
maður hefur á stjórnmálaskoðunum
Steingríms til eða frá, er full ástæða til
að rifja upp þau orð Lee Buchheits, eins
af sjóuðustu samningamönnum heims,
að frammistaða Steingríms á fundi með
sjóðnum í Washington sé með þeim
merkilegri sem hann hafi orðið vitni að.
Eina ástæðan fyrir því áætlun AGS
gekk allt til enda var sú skýra stefna allra
þriggja ríkisstjórna frá hruni að samið
yrði um Icesave. Um það fylktu sér á end-
anum ríkisstjórnarflokkarnir og meiri-
hluti þingflokks Sjálfstæðisflokksins og
líka forsvarsmenn stærstu aðildarfélaga á
vinnumarkaði, Samtaka atvinnulífsins og
Alþýðusambands Íslands.
Allt þetta fólk gerði sér grein fyrir því
að endurreisn efnahagsins hvíldi á þeirri
áætlun. Það er staðreynd sem er nauðsyn-
legt að hafa bak við eyrað frammi fyrir
ósæmilegum ásökunum um að eitthvað
annað hafi verið að baki samningsviljan-
um en að ljúka deilunni að hætti siðaðra
þjóða.
Efnisatriði áfram víðsfjarri Icesave-umræðu
Að hætti siðaðra þjóða
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
É g horfði á kvikmynd í síðustu viku sem er byggð á metsölu-bókinni The Help eftir Kathryn
Stockett. Sögusviðið er Missisippi árið
1962 og umfjöllunarefnið staða svartra
kvenna sem unnu við barnauppeldi og
heimilishjálp á heimilum hvítra. Ein hús-
móðirin í sögunni leggur allt í sölurnar
til þess að fá samþykktar reglur um
að hvítir kúki ekki í sama klósett og
svartir. Röksemdir hvítu húsmóðurinnar
eru margvíslegar og þó hún grípi ekki
samkvæmt orðanna hljóðan til samvisku
sinnar þá eru slík sjónarmið undirliggj-
andi.
Nú er árið 2012 og við erum stödd á
Íslandi í aðdraganda biskupskjörs. Verið
er að fjalla um samviskufrelsi þjóna þjóðkirkjunnar í
tengslum við framkvæmd kirkjulegrar hjónavígslu.
Takið eftir, við erum að tala um þjóðkirkjuna.
Hér á landi gilda ein hjúskaparlög (nr. 31/1993 með
síðar breytingum). Í fyrstu grein laganna kemur fram
að þau gildi um hjúskap tveggja einstaklinga, óháð
kyni. Í 16.gr. laganna kemur fram að stofna megi til
hjúskapar fyrir presti og forstöðumanni skráðs trú-
félags sem hefur sérstaka vígsluheimild samkvæmt
lögunum eða svokölluðum borgaralegum vígslumanni
(sýslumenn og löglærðir fulltrúar þeirra). Í 1. mgr.
22. gr. sömu laga kemur fram að hjónaefni eigi rétt
á að stofna til hjúskapar fyrir borgaralegum vígslu-
manni hvort sem þau eiga kröfu á kirkjulegri hjóna-
vígslu eða ekki. Af þessu ákvæði hefur verið leitt
svokallað samviskufrelsi presta og forstöðumanna
trúfélaga að geta neitað að framkvæma kirkjulega
hjónavígslu, til dæmis þegar um er að ræða hjónaefni
af sama kyni. Fyrir þá kaldhæðnustu er auðvitað aug-
ljóst að löglærðir sýslumenn fulltrúar þeirra hafa ekki
sama frelsi til samvisku og þjónar trúar-
bragðanna. Eðlilega.
Réttur til friðhelgi heimilis og fjöl-
skyldu er staðfestur í 1. mgr. 71. gr.
íslensku stjórnarskrárinnar. Þó þar sé
ekki berum orðum rætt um rétt ein-
staklinga til að ganga í hjúskap má leiða
slíkan rétt af ákvæðinu og fjölda mann-
réttindasamninga og yfirlýsinga sem
Ísland hefur staðfest. Í þessu samhengi
má einnig benda á jafnræðisreglu sem
er orðuð í 65. gr. stjórnarskrárinnar. Þar
birtast ekki einungis sjónarmið um bann
við mismunun einstaklinga heldur boð
um að gæta almennt jafnræðis í sam-
félaginu og bera virðingu fyrir mann-
eskjum. Samt sem áður telur þjóðkirkjan
ástæðu til þess að hanga á því að til staðar þurfi að
vera sérreglur fyrir samvisku þjóna hennar til að neita
að framkvæma hjónavígslu einstaklinga sem hafa
lagalegan rétt til að ganga í hjúskap. Löggjafinn tekur
undir þetta með umræddu ákvæði 1. mgr. 22. gr. hjú-
skaparlaga og viðheldur með því hugsun sem erfitt er
að sjá að sé í samræmi við mannréttindaákvæði þau
sem hér voru rakin. Þetta ákvæði segir nefnilega að
tilteknir embættismenn landsins (prestar) geti mis-
munað öðrum einstaklingum á grundvelli kynhneigð-
ar en það geti borgaralegir vígslumenn ekki gert.
Margir þykjast sjá mun á kúk og skít. Það skyldi þó
ekki vera að skíturinn á Íslandi árið 2012 sé eitthvað
svipaður kúknum í Missisippi 1962. Getur verið að
þjóðkirkjan og löggjafinn sem fylgir hennar sjónar-
miðum séu jafn rökþrota og húsmóðirin suður í Miss-
isippi? Ef við viljum hafa samviskufrelsi þá verðum við
líka að bera samviskuábyrgð og virða mannréttindi
allra óháð kynhneigð. Við þurfum ekkert sérstakt
prestaklósett.
Kirkjuleg hjónavígsla
Samviskufrelsi og samviskuábyrgð
Þóra Hallgrímsdóttir,
stundakennari við lagadeild
Háskólans í Reykjavík.
67%
... kvenna á höfuðborgar-
svæðinu lesa Fréttatímann*
*konur 25 – 80 ára
á höfuðborgarsvæðinu.
Capacent okt.-des. 2011
28 viðhorf Helgin 13.-15. apríl 2012