Fréttatíminn - 18.05.2012, Blaðsíða 49

Helgin 18.-20. maí 2012 viðhorf 33
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri:
Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is. Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is.
Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
E
Elstu þegnar þessa lands muna þá tíð þegar
leyfi þurfti fyrir innflutningi margs konar
vöru. Höft höfðu plagað þjóðina í áratugi
og voru ekki afnumin fyrr en viðreisnar-
stjórnin komst til valda í upphafi sjöunda
áratugs liðinnar aldar. Nú búa Íslendingar
við gjaldeyrishöft sem sett voru í kjölfar
efnahagshrunsins árið 2008. Þau voru óhjá-
kvæmileg þá, í afleitri stöðu í
kjölfar hruns bankakerfisins.
Höftunum þarf hins vegar að
aflétta, svo fljótt sem auðið er,
enda almennt viðurkennt að
þau valda miklu tjóni.
Áform eru vissulega fyrir
hendi hjá stjórnvöldum og
Seðlabankanum um afnám
hafta í áföngum án þess að
valda óstöðugleika í efnahags-
lífinu, en fram hafa komið
áhyggjur, á þingi og meðal hagsmuna-
samtaka, um að ólíklegt sé að sú stefna
skili fullnægjandi árangri. Meðal annars
hefur Árni Páll Árnason, fyrrum efnahags-
og viðskiptaráðherra, nefnt að sú mikla
aukning sem varð á umfangi svokallaðs
aflandskrónuvanda með síðustu lagabreyt-
ingum valdi því að tiltækar lausnir séu allt of
seinvirkar. Ráðherrann fyrrverandi minnir
á að áhætta fylgi öllum tilraunum til að losna
við höftin og sú stærsta sé gengisfall krón-
unnar. Hann kallar því eftir mótvægisað-
gerðum þegar til haftalosunarinnar kemur
enda hækki verðtryggðar skuldir með
gengislækkun krónunnar, auk þess sem
ætla megi að rétt verðlögð óverðtryggð lán
rjúki einnig upp við gengisfall. Hann varpar
fram þeirri spurningu, sem vert er að skoða,
hvort hægt sé að taka áhrif gengisfalls við
afnám hafta út fyrir sviga, til dæmis með því
að flytja öll lán í óverðtryggð kjör á föstum
vöxtum fram yfir áhrifatímabil afnámsins.
Þar er kallað eftir aðkomu ríkis og banka-
kerfis – og hvort framlag lífeyrissjóða geti
verið afsal á hækkun verðtryggðra eigna
vegna verðbólgu í einhverja mánuði eftir af-
nám hafta. Það gæti aukið þol samfélagsins
til að taka á sig högg af tímabundnu gengis-
falli og verðbólguskoti.
Í endurskoðaðri hagspá Alþýðusambands
Íslands kemur fram að mikið óhagræði, hár
viðskiptakostnaður og glötuð fjárfestinga-
tækifæri fylgi gjaldeyrishöftunum. Því sé
brýnt að aflétta þeim eins fljótt og kostur
er án þess að það valdi óstöðugleika. Sam-
tök atvinnulífsins berjast einarðlega fyrir
afnámi gjaldeyrishafta, telja það brýnasta
hagsmunamál Íslendinga. Þau séu full-
komlega óásættanleg fyrir atvinnulífið enda
þrífist alþjóðatengt atvinnulíf ekki með
höftunum. Eðlilegt fjármagnsflæði inn og út
úr landinu vegna fjárfestinga eða lántöku sé
heft og aðgangur atvinnulífsins að erlendu
lánsfé takmarkaður.
Samtökin benda á að stjórnvöld þurfi að
horfast í augu við þann möguleika að gengi
krónunnar geti fallið eftir að gjaldeyrisvið-
skipti verða gefin frjáls á nýjan leik. Áætlun
þeirra gerir ráð fyrir mótvægisaðgerðum
til að takmarka tjón af hugsanlegu gengis-
falli á skuldug heimili. Þar er meðal annars
gert ráð fyrir sérstökum vaxtabótum vegna
hækkunar verðtryggðra lána umfram við-
miðunarmörk og að bæturnar verði fjár-
magnaðar með skattlagningu á fjármagns-
viðskipti sem höftin taka nú til, einkum
krónueignar erlendra aðila.
Að skynsamlegum lausnum þarf að
hyggja. Afnám gjaldeyrishafta er í ferli
Seðlabankans en það er einkum verkefni
ríkisstjórnar og Alþingis. Ólíklegt er að
Samtökum atvinnulífsins verði að ósk sinni
að höftin falli niður í árslok. Kosningaþing
tekur við í haust. Hið brýna verk bíður því
væntanlega nýrrar ríkisstjórnar – sem horfa
má til fordæmis viðreisnarstjórnarinnar.
Hættan er sú, eins og fram kom í fyrrnefndri
grein Árna Páls Árnasonar, að menn vakni
upp við það eftir fáein haftaár í viðbót að
leita þurfi leyfis Seðlabankans til að kaupa
bíl, jakkaföt, kjól eða skó. Það er óbærileg
framtíðarsýn.
Gjaldeyrishöft
Óbærileg framtíðarsýn
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Þ örfin fyrir tæknimenntað fólk hefur sjaldan verið jafn mikil á íslenskum vinnumarkaði. Forsvarsmenn fyrir-
tækja fullyrða jafnvel að skortur á tækni-
menntuðum einstaklingum standi vexti
fyrirtækja fyrir þrifum og einhver fyrir-
tæki hafa kosið að flytja starfsemi úr landi
til að freista þess að hafa betri aðgang að
vinnuafli. Augljóst er að slík þróun hefur
neikvæðar afleiðingar í för með sér fyrir
efnahagslíf og samfélag. Starfstækifærum
fækkar, skatttekjur minnka og mun lengri
tíma mun taka að komast upp úr efnahags-
lægðinni.
Við aðstæður sem þessar væri skynsam-
legt að fjárfesta í menntun einstaklinga á
þeim sviðum sem skortur er á. Reynsla ná-
grannaþjónanna, til að mynda Finna, hefur
sýnt að fjárfesting í háskólamenntun og
rannsóknarstarfi er lykilatriði við endurreisn atvinnu-
lífs og lífskjara. Þrátt fyrir þetta hafa framlög ríkisins
til háskóla verið skorin harkalega niður á síðustu árum,
þvert á ráðleggingar sérfræðinga (til dæmis Taxell,
et.al, 2009).
Niðurskurðinum var beitt á háskólakerfi sem var
illa fjármagnað fyrir. Árið 2008 voru framlög á hvern
nemanda á Íslandi aðeins 76 prósent af meðalframlagi
OECD landanna og um 58 prósent með-
alframlags Norðurlandanna. Síðan hafa
framlög til háskóla verið skorin niður um
25 prósent að raunvirði. Þótt ótrúlegt megi
virðast hafa framlög til tæknimenntunar
verið skorin enn meira niður. Þetta hlýtur
að teljast óheppileg ráðstöfun í ljósi þess
skorts sem blasir við á íslenskum vinnu-
markaði.
Aðhald í ríkisfjármálum og niðurskurð-
ur eru nauðsyn við núverandi efnahags-
þrengingar. Háskólarnir hafa eins og aðrir
hlotið sinn skerf og vel það. Til þess að
koma í veg fyrir að niðurskurðurinn bitni
á gæðum náms og starfs hafa háskólar
gripið til ýmissa aðgerða til að hagræða
og spara, mest áhrif hafa þó verið í auknu
vinnuálagi og skertum kjörum starfs-
manna sem hafa tekið á sig byrðarnar í
von um að um tímabundna stöðu væri að ræða. Ljóst er
að lengra verður ekki haldið. Viðvarandi niðurskurður
til háskólastarfs mun leiða til stöðnunar og tapaðra
tækifæra. Því skora ég á stjórnvöld að skera ekki af sér
höndina, forgangsraða verkefnum og tryggja þannig
að við munum búa að þeim mannafla og þekkingu sem
við þurfum á að halda á komandi árum til að vinna að
uppbyggingu og velferð.
Skortur á tæknimenntuðum einstaklingum
Niðurskurður til háskólastarfs
leiðir til stöðnunar
Þóranna Jónsdóttir,
framkvæmdarstjóri
rekstrar og stjórnunar við
Háskólann í Reykjavík
Leiðrétting
Rangt höfundarnafn birtist með greininni „Íslenskt atvinnulíf kallar eftir tæknimenntun“ sem birtist í Fréttatímanum í síðustu viku.
Höfundur greinarinnar er Ingunn Sæmundsdóttir, Tækni- og verkfræðideild HR. Beðist er velvirðingar á mistökunum.
AHC samtökin óska eftir
styrkjum til að vinna að grunn-
rannsóknum á Alternating Hemi-
plegia of Childhood auk þess að
stuðla að kynningu á þessum
sjaldgæfa sjúkdómi.
Reikningsnúmer samtakanna er
0319-13-300200 kt. 5905091590
Upplýsingar um AHC er að
finna á heimasíðu AHC sam-
takanna www.ahc.is
H E LGA R BL A Ð