Læknablaðið - 01.12.1972, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
L/EKNAFÉLAG ÍSLANDS OG
L/ÆKNAFÉLAG REYKJAVÍKUR
Ritstjóri fræðilegs efnis: Páll Ásmundsson
Ritstjóri félagslegs efnis: Arinbjörn Kolbeinsson
58. ÁRG. DESEMBER 1972 6. TBL.
Dr. med. Guðmundur Björnsson
SJÓNVERND
HUGLEÍÐÍNG UM SJÖNVERNDARMÁL HER Á LANDI
Sjónvernd er einn veigamesti þáttur í heilsugæzlu, bæði frá sjónarmiði
þjóðfélagsins og einstaklinga þess. Meginþættir hennar eru sjúkdómavarnir,
sjúkdómaleit og viðeigandi meðferð á greindum sjúkdómum. Sjónvernd þarf
að ná til allra aldursflokka þjóðfélagsins; hjá börnum er sjúkdómaleitin
mikilvægust, hjá ungu fólki og miðaldra er fræðslustarfsemin veigamest, og
hjá hærri aldursflokkum er svo sjúkdómaleitin aftur þýðingarmesti þáttur
sjónverndar. Meðal yngstu aldursflokkanna er augnskekkja og ýmsir sjón-
gallar algengustu sjúkdómar, sem þarf að greina og veita viðeigandi meðferð
í tæka tíð. Meðal ungs fólks eru slysin algengust, en hjá miðaldra og eldra
fólki er gláka veigamest.
Sjónvernd og augnlæknisþjónusta kemur með fyrsta augnlækninum, Birni
Ólafssyni, sem hóf störf 1890, fyrst sem héraðslæknir í Rangárvallasýslu og
á Akranesi, en 1894 fær hann styrk frá Alþingi fyrir atbeina Björns Jóns-
sonar, ritstjóra ísafoldar, til þess að setjast að í Reykjavík og sinna eingöngu
augnlækningum og til að ferðast um landið og veita fólki augnlæknisþjón-
ustu. Skipuleg augnlæknisferðalög hefjast þó ekki fyrr en 1931, að sett eru
lög um augnlæknaferðir, og má þá segja, að sérfræðiþjónusta á sviði augn-
lækninga hafi með takmörkuðum og ófullkomnum hætti náð til allra lands-
manna. Á árabilinu 1931-1969 urðu ekki grundvallarbreytingar á augnlæknis-
þjónustu hér á landi. Sérfræðingar höfðu aðsetur í Reykjavík og einnig að
jafnaði á Akureyri, en augnlæknisaðgerðir voru framkvæmdar á Landakots-
spítala og á FSÁ, án þess að þar væri um sérstakar augndeildir að ræða.
Tímamót í þjónustu þessari markast með stofnun augndeildar á Landa-
kotsspitala haustið 1969. En eins og áður er sagt, er fræðslustarfsemi veiga-
mikill þáttur í sjónvernd. Þekking á tíðni, dreifingu og orsökum augnsjúk-
dóma er nauðsynlegur fræðslugrundvöllur, og i því efni markar doktorsrit-
gerð Guðmundar Björnssonar „The Primary Glaucoma in Iceland“ 1967 ótví-
ræð tímamót, þar sem hann kannar tíðni og útbreiðslu gláku og rannsakar
einnig umhverfisþætti, sem áhrif geta haft á þennan sjúkdóm. Þetta rit hefur