Læknablaðið - 01.12.1977, Blaðsíða 10

242
LÆKNABLAÐIÐ
í öðru lagi kenningar þar sem lögð er á-
hersla á, að það sé aðstaða og uppeldi
barnsins í félagslega og andlega trufluðu
umhverfi, sem séu mikilvægustu þættirnir
í svo cheppilegri þróun.
í þriðja lagi eru kenningar sem ganga
út frá því, að samspil sé milli vefrænna
galla og margháttaðra ytri umhverfisað-
stæðna, sem ráði mestu um hið eiginlega
orsakasamhengi.
í sambandi við eftirrannsóknir hefur
verið sýnt fram á, með allsterkum rökum,
að líffræðilegir þættir séu lang sennileg-
asta orsökin og skemmdin (lesio) sé líkleg
til að vera viðvarandi (static) og hafi
myndast á meðgöngu eða í frumbernsku.0 11
Bent hefur verið á, að álíta megi, að flest,
ef ekki öll alvarlega geðveik börn, sem eru
mjög verulega greindarskert, fái einkenni,
sem séu afleiðing heilaskemmdar.11 Stað-
reyndin er samt sú, að börn með mestar
beilaskemmdir eru ekki alvarlega geðveik,
en það gefur aftur á móti til kynna, að ef
þarna væri að finna eitthvað óeðliiegt, van-
sköpun eða skemmd í heilavef, eða við
starfsemi heilans hjá geðveiku barni hlýtur
það að vera mjög staðbundið og sérstakt.
í eðli sínu.-1
Á seinni árum hafa rannsóknir einmitt
beinst sérstaklega að því hvers eðlis og
hvernig þessi truflun hjá veiku börnunum
sé til komin. Seinkun á talþroska og notkun
máls, skilningsskortur og óhæfni til að
nema merkingu orða, sem komi fram sem
greindarskerðing og leiði af sér felagslega
erfiðleika og hegðunarbreytingar hjá flest-
um alvarlega geðveikum börnum,15 hefur
verið talið benda til þess að um skyntrufl-
anir geti verið að ræða.12 21 Samt sem áður
er ekki vissa fyrir því 'hvort slíkt sé full-
nægjandi orsök fyrir einkennum, eða um-
hverfisáhrif eða truflun á þroska persónu-
leikans þurfi að koma til. Aftur á móti hafa
kenningar um að einvörðungu sé orsaka að
leita í umhverfisástæðum og í persónu-
galla foreldra og vanrækslu. fengið lítinn
stuðning. í seinni tíma athugun hefur kom-
ið fram, að mistekist hefur að finna mark-
tæka veika þætti í félagslegu- og uppeldis-
legu tilliti.1112
Það má heita augljóst, að það sem við
finnum hjá þessum alvarlega geðveiku
börnum eru fyrst og fremst miklir erfið-
leikar vegna tal- og máltruflana, greindar-
skorts og skynjunargalla snemma ævi og
eru því næstum vafalaust aðalþættirnir í
sjúkleika (pathogenesis) þessara alvarlegu
geðveiku barna.
LOKAORD
Eg tel að draga megi þær ályktanir af
athugun minni, að hér á landi sé að finna
mjög svipaða tíðni á geðveiki barna og í
öðrum löndum. Hlutföll eru lí>, þegar
bornar eru saman líkur á heilaskemmd og
greindarfarsástandi. Samanburðurinn er
byggður á viðurkenndri skilgreiningu á
geðveiki hjá börnum, svipuðum barr.a-
fjölda í athugunarhóp og svipuðum aðferð-
um beitt við leit.
Sumir athugendur1 2 hafa litið á þessa
skilgreiningu á geðveiki barna, sem hér
hefur verið notuð, sem skilgreiningu í
þrengri merkingu, og þeir hafa jafnframt
fundið næstum jafnstóran hóp barna með
geðveikiseinkenni eða skilmerki (criteria),
sem eru vægari, færri og oft tímabundin
og eru talin jaðra við geðveiki (Borderline
Psychosis) eða geðveikishátterni (Atypical
Psychosis), en athugun mín náði ekki til
þessa hóps.
Ástæða er til að ætla að jafnaðarlega
megi búast við að finna hér á landi tvö
alvarlega geðveik börn á ári til jafnaðar
og sennilega tvö börn með vægari geðveik-
iseinkenni, ef hafðar eru í huga erlendar
athuganir.
Mikilvægt er að þessi veiku börn fáist
sem fyrst til skoðunar og greiningar og
því hefi ég viljað vekja athygli á þessu
vandamáli.
SUMMARY
ChUdhood Psychoses in Iceland.
This article describes a survey of childhootl
psychoses in this country, including children
born 1964—1973. The author finds the preva-
lence of infantile autism and disintegrative
psychosis to be 4.4 per 10.000 in these ago
groups (census day: July 1, 1976).
HEIMILDASKRÁ
1. Aagaard K.E., Hiorth H. (1974). Psykotiske
barn i Oslo Vest. Hovedoppgave ved Psyko-
logisk Institut, Oslo.
2. Brask H.B. (1970). A Prevalence Investi-
gation of Childhood Psychosis, paper given
at the 16th Scandinavian Congress of Psy-
chiatry.