Læknablaðið - 01.12.1977, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ
237
Guðmundur T. Magnússon
ATHUGUN Á GEÐVEIKUM BÖRNUM Á ÍSLANDI
BÖRN FÆDD 1964—1973
INNGANGUR
Á síðustu 20-—30 árum hafa orðið miklai
framfarir við rannsóknir og greiningu á
börnum með geðveikiseinkenni og hefur
nú geðveiki, sem byrjar á barnsaldri, hlot-
ið fastan sess, sem sérstök sjúkdómsgrein-
ing.7 20 Það má fyrst og fremst þakka
brautryðjendastarfi Leo Kanner í Balti-
more í Bandaríkjunum, sem markaði tíma-
mót á þessu sviði geðlæknisfræðinnar. Ár-
ið 1943 birti hann grein, sem hann nefndi
„Autistic Disturbance of Affective Con-
tact“. Þar gaf hann greinargóða lýsingu á
einkennum og ástandi 11 barna, sem hann
hafði séð 5 árum áður. Þessi börn höfðu
sýnt mjög fjarrænt ástand (extreme aloof-
ness) frá byrjun lífsskeiðs, eða fyrir
tveggja ára aldur og síðar urðu einkennin
viðameiri. Seinna var sjúkdómsflækjan
nefnd Kanner’s syndrome (infantil autis-
mus).18
GREINING
I kjölfar brautryðjendastarfs Kanner’s
hafa margar tilraunir verið gerðar til að
flokka geðveiki barna (childhood psy-
chosis)1'12 20 og hafa menn orðið samméla
um, að uppeldis-, félagslegir og greindar-
farslegir þættir og heilaskemmd séu sam-
verkandi í sjúkdómsmyndinni. Eigi að síð-
ur vantar mikið á að flokkunin sé byggð á
orsökum.18
Ljóst er orðið að sjúkdómsmyndin er
önnur þegar geðveikiseinkenna verður
vart á fyrstu 2 aldursárunum heldur en
þegar fyrstu einkenna gætir á aldrinum
3ja til 5 ára og ennþá frábrugðnari verður
sjúkdómsmyndin, þegar veikindin byrja
eftir að barnið er komið á skólaaldur.
Skipting í hina þrjá tiltölulega vel að-
greindu undirfhópa er þannig gerð:14
1. (Infantile autism). Sjálfhverfa
Fram kemur ákveðin sjúkdómsmynd
(syndrome), sem er til staðar frá fæðingu
eða byrjar næstum undantekningarlaust á
fyrstu 30 mánuðum ævinnar. Viðbrögð við
heyrnar- og sjónáreiti (stimuli) eru ó-
eðlileg og venjulega eru miklir erfiðleikar
með að skilja mælt mál. Börnin verða seint
talandi og málfar þeirra einkennist af berg-
málstali (ekkolalia), umskiptingu á orðum,
chæfni til að nota flókin og afbrigðileg
heiti og einnig er málið ófullkomiö mál-
fræðilega séð. Venjulega er veruleg skerð-
ing bæði á tali og tjáningu máls í félags-
legu tilliti. Vandamálin í félagslegum sam-
skiptum eru mest fyrir 5 ára aldur. Stöðug
endurtekning á ákveðnu hegðunarmynstri
er venjulega til staðar og þessu geta fvlgt
óeðlilegar hreyfingar, mótstaða gegn breyt-
ingum, börnin dragast að skringilegum
hlutum og það er einhæfni og endurtekn-
ing í leikathöfnum. Hæfileikinn til tákn-
rænnar hugsunar og til skapandi leikja er
minnkaður. Greindin er allt frá alvarleg-
um greindarskorti til meðalgreindar eða
vel það.
2. (Disintegrative psychosis)
Einkenni eða truflanir, sem eftir eðli-
lega eða næstum eðlilega þróun fyrstu
3—4 árin, koma fram sem missir á félags-
legum þroska og á máli, ásamt miklum
truflunum á tilfinningalífi, hegðun og í
samskiptum við aðra. Missir á máli (loss
of speech) og óhæfni til félagslegra sam-
skipta gerisl venjulega á nokkrum mánuð-
um. Þessu fylgir mikill óróleiki, einhæfni
og endurteknimg á athöfnum (stereotype).
í flestum tilfellum er greindarskerðing, en
það er ekki nauðsynlegur hluti truflunar-
innar. Þetta ástand getur verið tengt sjúk-
dómum í heila, svo sem heilabólgum, en
einnig getur það komið fram án þess að
vitað sé um vefrænan heilasjúkdóm eða
heilaskemmd.