Læknablaðið - 15.09.1983, Page 45

LÆKNABLADID 69,217-233,1983
217
Páll Sigurðsson
FORVÖRN OG GREINING LANGVINNRA
SJÚKDÓMA OG EFTIRLIT MEÐ PEIM
Sammvinnuverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
og nokkurra aðildarþjóða.
INNGANGUR
Langvinnir sjúkdómar hafa á síðustu árum
orðið eitt aðalviðfangsefni heilbrigðisþjónustu
þróaðra landa. Vonir stóðu til, að viðfangsefni
heilbrigðisþjónustunnar yrðu færri, þegar
valdi væri náð á smitsjúkdómum, en sú hefur
ekki orðið raunin. Hjá þjóðum eins og okkur
hafa í stað smitsjúkdómanna komið í vaxandi
mæli aðrir sjúkdómar, svo sem hjarta- og
æðasjúkdómar, krabbamein, lungnasjúkdóm-
ar, gigtsjúkdómar og slys, sumir í raun eins og
faraldrar, þegar til lengri tíma er litið.
Um árabil hafa menn hugað að varnarað-
gerðum gegn hverjum sjúkdómi fyrir sig og
heilbrigðismálastofnun Sameinuðu þjóðanna
(WHO) hefur haft forgöngu um slík verkefni,
t.d. um hjartasjúkdóma og krabbamein. Hjá
okkur þekkjum við þetta sama fyrirkomulag:
Krabbameinsfélögin hafa einbeitt sér að ill-
kynja sjúkdómum, greiningu, leit og skrán-
ingu; Hjartavernd að hóprannsóknum með
tilliti til hjartasjúkdóma; gigtarfélögin að með-
ferð gigtsjúkdóma og svo mætti lengi telja.
Innan vébanda Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar (WHO) hefur þeirri skoðun vaxið
fylgi á allra síðustu árum, að eigi að nást
árangur að ráði við að afstýra þessum sjúk-
dómum, verði að ráðast að rótum þeirra og
taka meira tillit til þess en hingað til, hvað þeir
eiga af sameiginlegum orsökum. Orsakir
þeirra eru að vísu mjög margþættar og oft
alls ekki þekktar. Hins vegar hafa menn
smám saman orðið sammála um, að ákveðn-
ir áhættuþættir séu þeim sameiginlegir og sér-
stakir áhættuþættir séu til fyrir nokkra sjúk-
dóma.
Um 1950 var því fyrst hreyft innan WHO að
skynsamlegt væri að setja upp verkefni, þar
sem reynt yrði að ráðast gegn mörgum
sjúkdómum samtímis. Ekki varð þó af fram-
kvæmdum, en málið var endurvakið og síðustu
5-6 ár hefur það verið í sviðsljósinu og nokkrir
Barst ritstjórn 25/06/1983. Samþykkt til birtingar og sent í
prentsmiðju 28/06/1983.
vinnuhópar og fundir fjallað um málið af hálfu
WHO. Hjá stofnuninni er málið nú á því stigi,
að ákveðið hefur verið að bjóða átta þjóðum
að taka þátt í verkefni af þessu tagi og ísland
er eitt þeirra landa, sem fengið hafa slíkt boð.
VERKEFNIÐ
er í höndum svæðisskrifstofu Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar (World Health Organi-
zation, Regional Office for Europe) í Kaup-
mannahöfn. Skrifstofunni er skipt í deildir:
Stjórnun og fjármál, heilbrigðisskýrslur og
tölfræði, rannsóknir og áætlanir, umhverfis-
heilsuvernd, þróun heilbrigðisþjónustu og að
lokum forvarnarstarf og eftirlit med sjúk-
dómum og fjallar sú deild um verkefnið.
Lengi vel voru langvinnir sjúkdómar allir í
einum flokki hjá WHO/EURO. Síðustu ár hef-
ur petta breyst og krabbamein fékk sérstakan
umsjónarmann 1979 og slys 1981. Nú eru í
áðurnefndri deild sérstakir stjórnendur, sem
fjalla um langvinna sjúkdóma (þar undir
hjartasjúkdómar), krabbamein, geðsjúkdóma,
tannsjúkdóma og slys.
Aður en lengra er haldið, er rétt að geta
þess, hvað sérstaklega hefur þótt áhugavert í
þessum flokkum hingað tii og hvað er á
dagskrá hjá WHO/EURO.
1.1 Hjartasjúkdómar
Aðalverkefni nú:
1.1.1. Að auka þekkingu á tengslum umhverfis-
mála og hegðunar einstaklinga og þróunar
ýmissa langvinnra sjúkdóma, þ.á.m. hjartasjúk-
dóma.
1.1.2. Að meta þá tækni í skurð- og lyf-
læknisfræði, sem getur haft auka- og hliðar-
verkanir.
1.1.3. Að kanna þau forvarnar-eftirlitskerfi,
sem tiltæk eru og eftirsóknarverð þykja.
Pau eftirlitskerfi og verkefni, sem nú eru á
stokkunum fyrir tímabilið 1983 til 1985 eru:
Að kanna gang hjartasjúkdóma og forvörn
gegn þeim,