Læknablaðið - 15.09.1991, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 255-6.
255
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknaíclag íslands og
1 æknaíclag Rcykjavikur
77. ARG. - SEPTEMBER 1991
Ðrjósklos?
Bakverkur er algengur kvilli, einn sá
algengasti sem kemur til kasta bæklunarlækna.
Stundum fylgir honum verkur í ganglim, einatt
kallaður þjótaugarverkur og ekki alltaf með
réttu. Ræður þá af líkum, að margt hefir verið
reynt til þess að ráða bót á verkjunum. Þá er
fyrst að finna orsökina. Sjúkdómsgreiningin
skiptir öllu máli eins og endranær.
í grein í Læknablaðinu 1951 um mjóbaksverki
er greint frá helstu orsökum þeirra og eru
þær væntanlega enn líkar og þá var og
meðferðarmöguleikar hafa ekki breyst mikið
síðan.
Þegar Mixter og Barr fundu fyrir hálfum sjötta
tug ára, að þjótaugarverkur gat komið af
því, að trefjabaugur (annulus fibrosus) brast,
þófakjami (nucleus pulposus) pressaðist inn
í mænugöng og þrýsti á taugarót, þá fannst
mönnum, að nú væri vandinn leystur, nú
væri hægt að gera mjóbaksverk útlægan með
einfaldri aðgerð.
Það reyndist tálvon.
Fór nú svo að fjöldi fólks kom frá
öðrum læknum til bæklunarlækna og
taugaskurðlækna og sagðist eiga að fá aðgerð
vegna brjóskloss í baki. Flestum var vísað frá
en þó vom fleiri skomir en ástæða var til.
Eftir því sem röntgentækni batnaði var oftar
hægt að sjá útbungun á trefjabaug, oft litla,
henni kennt um verkinn, farið inn í mænugöng
og þófakjaminn tekinn. Ef nú ekki lagaðist
verkurinn - sem oft var - var reynt aftur og
kannski enn og versnaði einatt ástandið því
fleiri sem aðgerðimar urðu.
Hryggþófahlaup er ekki sjaldgæft, en það
er ekki algengt að það gefi einkenni, sem
lagfæra má með skurðaðgerð; þá og því
aðeins er það unnt, að þófakjaminn þrýsti
á taugarót. Er misjafnt hve mikið af kjama
þarf að þrýstast inn í mænugöng til þess að
taugarót komist í klemmu og fer eftir því hvar
bresturinn í annulus er; sé hann í miðju hafa
rætumar töluvert svigrúm til þess að víkja
sér undan og þarf stóran prolaps til þess að
meiða taug. Til hliðar - úti við milliliðagatið
(foramen intervertebrale) - á taugin engan
kost að forða sér og þar getur arða á stærð
við títuprjónshaus orsakað óþolandi verk.
Það er þá ekki brjósklosið sem þarf að skera,
heldur þarf að létta þrýstingi af tauginni og er
hann raunar oftast af þófahlaupi þó fleira geti
komið til.
Þegar nú þrýstingur er á rót er
sjúkdómsmyndin skýr: Verkur í ganglim, dofi,
kraftminnkun (paresis), minnkuð sinaviðbrögð,
Laseque’s próf jákvætt.
Verkurinn er ætíð greinilegur, oft mjög sár;
hin einkennin geta verið dauf og fundist
aðeins við nákvæma skoðun. Snertiskyn þarf
að prófa á segmentum samsvarandi á báðum
ganglimum í einu. Ef skynið er aðeins daufara
öðmmegin, er það nóg. Kraftminnkun, oftast
á réttivöðvum á fæti, getur verið svo lítil, að
hún finnist ekki í upphafi en við endurtekin
próf á báðum fótum í einu, þreytist annar fyrr.
Eins er um sinaviðbrögð - oftast á hásin -
við ítrekaðan áslátt á báðar hásinar minnkar
viðbragðið fyrr á annarri. Laseque’s próf er
oftast jákvætt og ef það er á hinni hliðinni -
verkur kemur í hægri fót þegar þeim vinstri er
lyft - er varla vafi.
Sé rót í klemmu finnst það við klíníska
skoðun, finnist þess engin merki er
þýðingarlaust að taka þófakjama úr þeim
manni.
Ég vissi um menn í fremstu röð
bæklunarlækna, sem aldrei lögðu til atlögu
við hryggþófahlaup nema að minnsta kosti tvö
af þeim einkennum, sem fyrr voru talin, væru
til staðar. Þeir vom vandvirkir í skoðun sinni