Læknablaðið - 15.01.1994, Blaðsíða 27

LÆKNABLAÐIÐ
17
□ Karlar
□ Konur
Mynd 4. Aldursstaðlað nýgengi fyrir illkynja œxli
í nýrum (að nýrnaskjóðuœxlum undanskildum) á
Norðurlöndum, bœði kyn.
nýrnafrumukrabbameins því hingað til hafa
öll nýrnakrabbamein verið skráð undir sama
greiningarnúmeri, þar á meðal Wilmsæxli og
nýrnaskjóðuæxli. Rannsókn okkar leiðir í ljós
að nýrnaskjóðuæxli eru í meðallagi algeng hér
á landi eða í kringum 8% nýrnakrabbameina
(8) og Wilmsæxli eru fátíðari en víðast
hvar í nágrannalöndum okkar (1,5%) (15).
Hátt nýgengi nýrnakrabbameins**) hér
á landi skýrist því eingöngu af nýgengi
nýrnafrumukrabbameins.
Breytingar á aldursstöðluðu nýgengi
nýrnafrumukrabbameins hafa ekki orðið á
rannsóknartímabilinu. Sums staðar erlendis
(Bandaríkin/Kanada (2,12,16), Danmörk
(17)) hefur hins vegar verið aukning í
nýgengi á sama tíma og dánarhlutfall hefur
staðið í stað. Upplýsingar um dánarhlutfall
nýrnafrumukrabbameins liggja ekki fyrir hér
á landi en óverulegar breytingar hafa orðið á
dánarhlutfalli sjúklinga með nýmakrabbamein
samkvæmt upplýsingum frá Hagstofu Islands
(3).
Ekki er vitað af hverju nýgengi
nýrnafrumukrabbameins er hærra hér en í
nágrannalöndum. Mjög lítið er vitað um
orsakir sjúkdómsins (12) og vonlítið að
skýra hátt nýgengi hér á landi út frá þekktum
orsakaþáttum. Hugsanleg skýring á háu
dánarhlutfalli hérlendis kann að vera að fieiri
Islendingar eru með langt genginn sjúkdóm
**) Á árunum 1987-1991 voru nýrnakrabbamein í sjötta
sæti hjá körlum og níunda sæti hjá konum yfir nýgreind
krabbamein á íslandi (18).
við greiningu. Hérlendis eru 38% sjúklinga
með meinvörp, en erlendis 25-30% (11,13,19).
Þó má finna hliðstæður í einni rannsókn þar
sem 45% sjúklinganna höfðu meinvörp við
greiningu (20).
Ekki er Ijóst af hverju svo margir greinast
með meinvörp hér á landi. Upplýsingar liggja
ekki fyrir um það hvort sjúkdómurinn sé
illvígari í eðli sínu hér en í nágrannalöndum.
Við teljum þá skýringu ekki sennilega.
í þessu sambandi hefði gráðun æxlanna
gefið vísbendingu en þær upplýsingar var
ekki hægt að skrá vegna þess hversu oft
þær vantaði. Hugsanlegt er að hér á landi
greinist sjúklingarnir síðar. Okkar niðurstöður
virðast ekki gefa til kynna að tímalengd
einkenna fyrir greiningu sé frábrugðin
því sem þekkist erlendis enda þótt beinn
samanburður sé erfiður (21). Samt sem
áður er ljóst að langflestir hafa einkenni í
langan tíma áður en greining er gerð. Eins
og áður kom fram reyndist ekki unnt að
meta hvort töf á greiningu væri vegna þess
að sjúklingurinn leitaði seint til læknis eða
læknirinn hefði greint sjúklinginn ranglega.
Slíkar upplýsingar eru ófullnægjandi í
afturskyggnum rannsókum. Við yfirlestur
sjúkraskýrslna er þó ljóst að oft hafa
sjúklingarnir leitað til lækna vegna einkenna
eins og óljósra kviðverkja, almenns slappleika
og þreytu en rétt greining ekki verið gerð
og sjúklingurinn síðar verið greindur með
nýrnafrumukrabbamein sem talið hefur verið
skýra einkennin. Af sjúkraskýrslum sést
ennfremur að þeir sem fá skyndilega mikla
blóðmigu leita yfirleitt fljótt til læknis og
eru lagðir inn á sjúkrahús í kjölfarið. Sama
verður sagt um sjúklinga sem fá skyndileg
kviðverkjaköst.
Ekki kemur á óvart að flestir sjúklinganna
skuli hafa lækkaðan blóðrauða og smásæja
blóðmigu við greiningu, enda er það vel þekkt
í öðrum rannsóknum (7,11). Sömuleiðis er vel
þekkt að hátt sökk fylgir oft nýmakrabbameini
og stundum sést svokallað »þriggja stafa
sökk« (það er >100 mm/klst). Athyglisvert er
að rúmur meirihluti sjúklinganna hefur eðlilegt
sökk (<20 mm/klst.).
Nýrnamynd leiddi langoftast til greiningar
nýrnaæxlis (81%). Omun kom næst (14%)
en aðrar rannsóknir leiddu miklu sjaldnar til
greiningar, þar á meðal tölvusneiðmyndir.