Læknablaðið - 15.01.1994, Síða 45

LÆKNABLAÐIÐ
35
stefnt að í áratugi en ekki tekist. Hér á hann
einkum við lágmarksstaðla við gæðaeftirlit,
teymisvinnu, persónuleg tengsl lækna og
hjúkrunarfræðinga við skjólstæðinga sína og
alhliða heilsugæslu, þar nreð talið í skólum,
mæðra- og ungbarnavernd og slysaþjónustu.
Það sem hefur einkennt nýja starfshætti í
heimilislækningum hér á landi er hópstarf
og teymisvinna og sú staðreynd að starfsfólk
stöðvanna ber ábyrgð á íbúum ákveðins
svæðis; samfélagslega ábyrgð. Þetta þýðir
að því er ekki aðeins skylt að sinna þeim
sem til þeirra leita, heldur einnig þeim sem
ekki eru þess megnugir af ýmsunr ástæðum,
einkum geðrænum eða félagslegum. Þessi
vinnutilhögun hefur meðal annars leitt til
betri heimahjúkrunar, hraðari útskrifta frá
sjúkrahúsum og möguleika fólks á að eyða
síðustu ævistundunum í heimahúsum ef það
kýs svo.
í Svíþjóð eiga sér stað miklar sviptingar í
skipulagi heimilislækninga. Helstu nýjungar
þaðan eru þær að það stendur til að gera
reksturinn sjálfstæðari með svonefndu
huslákar-kerfi. Þessu kerfi svipar að mínu
mati til gamla númerakerfisins okkar. Nú
eru þó til staðar aðrar forsendur en þá voru,
svo sem kröfur um gæðatryggingu sem nánar
verður vikið að síðar. Það verður því mjög
áhugavert fyrir okkur að fylgjast með hvernig
þessi tilraun Svía tekst.
í Englandi hefur einnig átt sér stað tilfærsla
á fjármálalegri ábyrgð til heilsugæslunnar.
Kostnaður vegna tilvísana til sérfræðinga
og innlagna á sjúkrahús er þá greiddur úr
sjóðurn heilsugæslunnar. Samkvæmt nýlegri
grein í British Medical Journal (4), hefur
þetta fyrirkomulag ekki leitt til mikilla
breytinga varðandi starfshætti lækna enn
sem komið er, að minnsta kosti ekki hvað
varðar fjölda tilvísana til sérfræðinga. Af
því má kannski draga þá ályktun að ögun í
faginu sé dýrmætari og vænlegri til árangurs
en tilraunir til að stýra vinnubrögðum lækna
með fjármagni. Eitt er víst að krafist verður
frekari fjárhagslegrar ábyrgðar í starfi hjá
öllum læknum og öðru heilbrigðisstarfsfólki
í nánustu framtíð.
GÆÐAMAT
Umræða um góða þjónustu í heilbrigðiskerfinu
er ekki ný af nálinni, en nýju lífi hefur
þó verið hleypt í umræðu og vinnubrögð
um mat á gæðum þjónustunnar og hvemig
við getum komið á sjálfvirku og skilvirku
kerfi til að tryggja eftirlit með gæðum. Hér
hafa heimilislæknar riðið á vaðið. Sem lið
í þessari gæðatryggingu má nefna Staðal í
heimilislækningum sem nýlega var gefinn
út í endurbættri (annarri) útgáfu af nefnd
á vegum Félags íslenskra heimilislækna
og er einnig til í enskri útgáfu (5). Svipuð
þróun í gæðaeftirliti á sér stað víðar erlendis.
Hluti þessa starfs birtist í formi rannsókna,
en þó eiga þær erfitt uppdráttar, þar eð
ekki er alltaf hægt að beita hefðbundnum
rannsóknaraðferðum við gæðamat (6).
Naflaskoðunum af þessu tagi hefur því verið
misvel tekið af starfsfélögum. Það er skoðun
mín að þegar grúskarar hafa náð betri tökum
á rannsóknaraðferðum á þessu sviði muni
skrif og áhugi á gæðamati aukast til muna í
nánustu framtíð.
SJÚKLINGAR MEÐ NÝTT HLUTVERK
Þekking almennings á heilbrigði, heilsuvernd,
sjúkdómum, lyfjum og þeirri þjónustu sem
heilbrigðiskerfið getur boðið upp á, hefur
stóraukist á síðustu árum. Þetta stafar meðal
annars af bættri menntun og fræðslu í landinu
í heild og útgáfu ýmissa fræðirita fyrir
almenning. Má þar nefna sem dæmi tímaritið
Heilbrigðismál og Islensku lyfjabókina.
Almenningur gerir nú meiri kröfur til lækna
en áður og tekur meiri þátt í ákvörðunum um
eigið heilbrigði og heilbrigðisstefnu almennt.
Þessi nýjung leiðir til þess að læknirinn verður
að stíga ofan af stallinum og er það að jafnaði
til bóta. Sú nýjung að leyfa sjúklingum að
lesa sjúkraskrána finnst mér hins vegar vera
afturför og takmarka vinnubrögð lækna.
Læknar eiga drjúgan þátt í aukinni þekkingu
almennings um heilbrigðismál. Þeir hafa
verið iðnir við að skrifa fræðslugreinar fyrir
almenning í dagblöð til dæmis í tengslum við
átaksverkefni eins og gigtarárið og ár aldraðra.
Heimilislæknar hafa einnig lagt fram
sinn skerf í þessu efni. Eitt djarfasta og
eftirminnilegasta átak á þessu sviði var þegar
Pétur Pétursson vakti athygli almennings á
algengi steranotkunar meðal vaxtaræktarmanna
og hættunni sem því fylgir. Orð hans í
útvarpinu »eistun á þessum ræflum rýrna
og verða ræfilsleg« vöktu þá athygli og umtal