Læknablaðið - 15.02.1994, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ
67
Esterasa próf er á hinn bóginn næmt á tilvist
hvítra blóðkorna í þvaginu og hefur því lítið
gildi umfram smásjárskoðun (21).
Rannsóknir sem kannað hafa gildi
smásjárskoðunar þvags hjá börnum (21,22,24)
sýna mun betra næmi talningar baktería og
hvítra blóðkorna (59-99% og 56-84%) en
lélegra sértæki (71-89%) heldur en fram kom
í okkar rannsókn. Jákvætt forspárgildi var hins
vegar mun betra í okkar rannsókn, en neikvætt
forspárgildi aftur á móti nokkuð svipað.
Astæður fyrir þessum mun eru ekki ljósar en
allar eru þessar rannsóknir mismunandi upp
byggðar og aldursdreifing og fjöldi barnanna
mismunandi. Engin rannsóknanna kannaði
hins vegar gildi smásjárskoðunar á pokaþvagi
borið saman við ástungu- eða þvagleggsþvag
eins og gert er í okkar rannsókn og kann það
einnig að hafa valdið ólíkri niðurstöðu.
Rannsóknir á mengun pokaþvags hafa sýnt
mismunandi niðurstöður, allt frá lágri og upp í
háa tíðni mengunar (17,25,27). Mengun virðist
aðallega stafa af bakteríum sem eru undir
forhúð drengja og í leggöngum stúlkna.
I okkar rannsókn, þar sem þvagpoki var settur
á bamið samkvæmt stöðluðum aðferðum og
undir ströngu eftirliti, var tíðni mengunar
hjá óvöldum börnum mjög há eða 30%.
Enginn munur var á drengjum og stúlkum. Ef
einungis hefðu verið valin böm með einkenni
um þvagfærasýkingu má hins vegar búast við,
að mengunin hefði orðið eitthvað minni.
Einkenni þvagfærasýkinga hjá litlum börnum
eru oft mjög ósérhæf og þarf því oft að
útiloka þvagfærasýkingu þegar börnin hafa
torráðin einkenni. Þegar pokaþvag er fengið
með óstöðluðum aðferðum, til dæmis þegar
foreldrar sjá sjálfir um þvagtökuna, má búast
við hærri tíðni mengunar. Til að minnka líkur
á mengun er rétt að hafa eftirfarandi í huga:
1) Þvo þvagfæri bamsins vel með mildri sápu
og skola vel með vatni (jafnvel skola undir
forhúð (27)), 2) hafa þvagpokann ekki lengur
á húð barnsins en hálfa til eina klukkustund
og 3) geyma þvag í kæli í sótthreinsuðu íláti
ef það kemst ekki strax á rannsóknarstofu
til ræktunar. Jafnvel þó farið sé eftir þessum
fyrirmælum eru um 30% líkur á því að þvagið
mengist. Þótt >100.000 bakteríur ræktist úr
einum ml pokaþvags, er í flestum tilfellum
nauðsynlegt að staðfesta niðurstöðuna með
ræktun þvagleggs- eða ástunguþvags.
Helstu áhættur við ástungu á þvagblöðru eru
blæðing (hematuria) og sýking í kviðarholi
(25). Þvagleggur getur hins vegar borið
bakteríur upp í þvagblöðru og þannig valdið
þvagfærasýkingu ef fyllsta hreinlætis er ekki
gætt (14). Ofangreindir fylgikvillar eru hins
vegar mjög sjaldgæfir ef vel er að sýnatökunni
staðið og vandað til verksins. Ekki er talin
ástæða til sýklalyfjagjafar í tengslum við
ofangreindar sýnatökur.
Marktækur fjöldi baktería í þvagi hefur
löngum verið miðaður við ræktun >100.000
baktería úr einum ml þvags. Hins vegar hafa
margar rannsóknir sýnt að fjöldi baktería
þarf ekki að vera svo mikill hjá bömum með
þvagfærasýkingu (2,11,14,15). Okkar rannsókn
styður einnig þessa niðurstöðu.
I rannsókninni, er hér er greint frá, kemur
á óvart að hjá tæpum helmingi barna með
staðfesta þvagfærasýkingu ræktuðust fleiri
en ein tegund baktena samtímis. Talið hefur
verið, að raunveruleg þvagfærasýking sé
yfirleitt af völdum einnar bakteríutegundar.
Rannsóknir hafa hins vegar sýnt, að fleiri en
ein baktería geta ræktast samtímis við fyrstu
þvagfærasýkingu (24).
Ómeðhöndlaðar þvagfærasýkingar, einkum
hjá ungum börnum, geta leitt til varanlegra
nýmaskemmda, nýmabilunar og/eða
háþrýstings síðar á ævinni (2,7,9-13). Þessir
síðkomnu fylgikvillar virðast einkum hrjá þau
böm sem einnig era með meðfædda galla
á þvagfærum en allt að helmingur barna
með þvagfærasýkingu er með slíka galla
(3,14,15). Því er mjög áríðandi, að þvagfæri
barna með raunverulega þvagfærasýkingu séu
rannsökuð og viðeigandi ráðstafanir gerðar
til að koma í veg fyrir fylgikvilla. Að flestra
mati ber að rannsaka þvagfæri allra drengja
með þvagfærasýkingu (blöðrubólgu og/eða
nýmasýkingu), allra stúlkna með nýrnasýkingu
og stúlkna yngri en fjögurra til fimm ára með
blöðrubólgu (14,21).
A árinu 1991 voru þvagfæri 23 barna
rannsökuð á Barnaspítala Hringsins vegna
meintra þvagfærasýkinga sem greindar vom
með pokaþvagi (óbirtar niðurstöður höfunda).
Samkvæmt okkar rannsókn má ætla, að að
minnsta kosti helmingur þessara barna hafi
ekki verið með raunverulega þvagfærasýkingu
og mörg þeirra hafi því verið rannsökuð að
nauðsynjalausu. Þvagfærarannsóknir eru