Læknablaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
445
bicans og iðrakeðjusýkla (enterococcus)
skömmu fyrir greiningu.
Umræða
Með lækkandi tíðni gigtsóttar á Vesturlönd-
um, minnkandi ungbarnadauða og auknurn
lífslíkum barna með alvarlega hjartagalla hefur
hjartaþelsbólga verið að breyta um mynd, þar
sem aðaláhættuþáttur sjúkdómsins er hjarta-
galli eða undanfarandi hjartaaðgerð. Þeir
hjartagallar sem helst valda hjartaþelsbólgu
eru gallar þar sem hratt blóðstreymi verður í
gegnum hjartaloku, gat er á milli hjartahólfa
eða æðar (2,8,9). Á síðustu árum hefur verið
bent á að blóðsýking í tengslum við notkun
bláæðaleggja sé að aukast sem orsök fyrir
hjartaþelsbólgu, sérstaklega í nýburum (2,10-
12). Þetta virðist vera að gerast hér á landi þar
sem þrír af átta sjúklingum eru með eðlilegt
hjarta og miðlægan bláæðalegg. Tveir þeirra
voru fyrirburar á vökudeild. Með auknum lífs-
líkum mikið veikra nýbura, meðal annars
vegna aukinnar þekkingar og tækni í nýbura-
lækningum á Islandi sem og annars staðar,
eykst fjöldi barna með miðlægan bláæðalegg
sem þurfa langtímavistun á vökudeild. Því má
gera ráð fyrir að hjartaþelsbólga af völdum
miðlægs bláæðaleggs í nýburum sé vaxandi
vandamál hér á landi. Á yfirstandandi ári
(1994) hefur þegar bæst við eitt tilfelli, sjúk-
lingur sem þurfti langtímanæringu í gegnum
miðlægan bláæðalegg.
I nýlegri stærri rannsókn á hjartaþelsbólgu í
bandarískum börnum var hlutfall barna undir
tveggja ára aldri um 10% (4) en í rannsókninni
sem hér er greint frá eru sex börn af átta
tveggja ára eða yngri. Þetta sýnir að hjartaþels-
bólga í íslenskum börnum er fyrst og fremst
sjúkdómur yngri barna.
Athyglisvert er hve hlutfallslega fá (50%)
dæmigerð tilfelli af hjartaþelsbólgu greinast
meðal barna sem eru með hjartasjúkdóm eða
hafa farið í hjartaaðgerð, ef til dæmis er miðað
við erlenda afturvirka rannsókn á hjartaþels-
bólgu frá árunum 1970-1979 þar sem 23
(88,5%) af 26 sjúklingum voru með þekktan
hjartasjúkdóm og einungis þrír höfðu bláæða-
legg sem áhættuþátt (13). Á Landspítalanum
eru gefnar út leiðbeiningar um fyrirbyggjandi
meðferð við hjartaþelsbólgu og eru þær afhent-
ar einstaklingum í áhættuhópi. íslenskir tann-
læknar virðast vera meðvitaðir um sjúkdóminn
og flestir foreldrar taka þessar leiðbeiningar
alvarlega. Þetta á eflaust sinn þátt í því að
dæmigerð tilfelli hjartaþelsbólgu í íslenskum
börnum eru tiltölulega fá. American Heart As-
sociation gefur reglulega út leiðbeiningar um
fyrirbyggjandi meðferð gegn hjartaþelsbólgu
(14).
Einn sjúklingur var ekki með neinn þekktan
áhættuþátt fyrir hjarta- eða æðaþelsbólgu og er
okkur ekki kunnugt um að slíku tilfelli hafi
áður verið lýst (sjúklingur nr. 5). Ekki er þó
alveg hægt að útiloka að um einhvers konar
líffærafræðilegan galla hafi verið að ræða á sýk-
ingarstað. Sá sjúklingur var upphaflega lagður
inn vegna langvarandi slappleika, heltis í hægri
fæti og verkja í hægri lærlegg og upphandlegg.
Við hjartaómun sást dröngull í ósæð á milli
stofnæðar, arms og höfuðs og vinstri hálsslag-
æðar. Þetta dæmi undirstrikar mikilvægi
hjartaómunar við greiningu hjartaþelsbólgu/
æðaþelsbólgu en hjartaómun ásamt blóðrækt-
un eru tveir mikilvægustu þættir í greiningu
hjartaþelsbólgu (15) sem oft gefur óljós ein-
kenni, ekki síst hjá þeim börnum sent ekki hafa
hjartasjúkdóm (5).
Þeir sýklar sem oftast valda hjartaþelsbólgu
eru a - blóðleysandi (hemolytic) keðjukokkar
og klasakokkar (4,6) og er þessi dreifing í sam-
ræmi við okkar niðurstöður. í stærri erlendri
rannsókn á hjartaþelsbólgu í nýburum með
miðlægan bláæðalegg voru storkuhvata
(coagulase) neikvæðir klasakokkar algengasti
sýkingarvaldurinn (12).
Mjög erfitt er að reikna út raunverulegt ný-
gengi sjaldgæfs sjúkdóms eins og hjartaþels-
bólgu í börnum. Þar sem fimm tilfellanna
greindust á stuttum tíma og líkist þannig nán-
ast faraldri gæti verið villandi að reikna al-
gengitölur og er því af þeim sökum sleppt í
þessari rannsókn. Þessi fimm tilfelli virðast
vera ótengd hvert öðru.
Við ályktum að orsakir hjartaþelsbólgu í
börnum á Islandi á síðustu 10 árum séu í sam-
ræmi við þær breytingar sem eru að gerast
erlendis. Hluti sjúklinganna er með eðlilegt
hjarta og bláæðalegg sem vekur upp spurning-
ar um þau vinnubrögð sem viðhöfð eru við
uppsetningu og umgengni um þá hér á landi og
annars staðar. Öfugt við erlendar rannsóknir
virðist hjartaþelsbólga fyrst og fremst vera
ungbarnavandamál hér á landi. Dæmigerð til-
felli hjartaþelsbólgu í börnum eru fá og má
leiða að því rök að hluta af skýringunni sé að
finna í góðu eftirliti og fyrirbyggjandi meðferð.