Læknablaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 48

480
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
Ár fjölskyldunnar
Aðstæður í íslensku þjóðfé-
lagi eru all sérstakar. Vinnudag-
ur er lengri en víðast annars
staðar og það hjá báðum for-
eldrum. Milli 80 og 90% ís-
lenskra kvenna vinna utan
heimilis hluta dags eða allan
daginn. Eingöngu 6% afkonum
20-70 ára eru heimavinnandi. I
hverri fjölskyldu á íslandi eru
2,97 einstaklingar að meðaltali
og á landinu eru um 38 þúsund
barnafjölskyldur. Meðalvinnu-
vika er lengst á íslandi allra
Norðulandanna eða 47,5 stund-
ir. (Danmörk 39 stundir, Finn-
land 41,5, Noregur 35,1 og Sví-
þjóð 36 stundir.) Petta hefur
skapað óeðlilegt álag á fjöl-
skylduna, sem draga þarf úr af
öllum mætti. Laun eru lág á ís-
landi miðað við nágrannalönd-
in, þannig að víða hefur þurft
tvær fyrirvinnur til þess að ná
endum saman. Atvinnuleysi fer
vaxandi. Fólk hefur lagt á sig
ómælt erfiði til að koma yfir sig
þaki og enn er langt í land fyrir
íslenskar fjölskyldur að standa
jafnfætis fjölskyldum í ná-
grannalöndunum í þeim efnum.
Skóladagur er styttri hér á landi
en víða annars staðar og skólar
voru tví- og jafnvel þrísettnir,
þegar verst lét. Foreldrar hafa
haft lítil áhrif á skólastarf.
Skipulag umhverfis og innra
skipulag þjóðfélagsins hefur
stuðlað að einangrun kjarna-
fjölskyldunnar. Börnin taka æ
minni þátt í heimilishaldi og að-
föngum og fjölskyldan þarf í rík-
ari mæli að reiða sig á einkabíl-
inn við aðdrætti og önnur þjón-
ustunot. Samgangur milli
kynslóða er erfiður.
í opinberum gögnum Sam-
einuðu þjóðanna er fjallað um
fjölskylduna sem grunneiningu
þjóðfélagsins. Hið mikilvæga
félagslega og efnahagslega hlut-
verk, sem hún gegnir, er talið
henni til tekna. Prátt fyrir ýmsar
breytingar á þjóðfélaginu. sem
haft hafa áhrif á hlutverk fjöl-
skyldunnar, er hún enn eðlileg
umgjörð um þann tilfinninga-
lega og fjárhagslega stuðning,
sem hverjum einstaklingi er
nauðsynlegur. Fjölskyldan
gegnir mikilvægu hlutverki við
miðlun menningarverðmæta. I
víðari skilningu getur hún sinnt
menntun, þjálfun, örvun og
stuðningi við einstaklingana og
stuðlað þar með að framtíðar-
þroska þeirra.
Fjölskyldan er einstaklingun-
um athvarf, sem ekkert annað
getur að fullu komið í staðinn
fyrir. Fjölskyldumeðlimir eru
tengdir nánum ættar- og tilfinn-
ingaböndum. Innan fjölskyld-
unnar geta verið margir ættliðir.
Innan hennar verður til þekking
hinna yngri á uppruna sínum og
menningararfur flyst frá einni
kynslóð til annarrar. Þar deilir
fólk meðbyr og andbyr, gleði og
sorg og vinnur að sameiginleg-
um markmiðum. Fjölskyldan,
ólíkt öðrum stofnunum þjóðfé-
lagsins, lætur sér ekkert óvið-
komandi, sem snertir meðlimi
hennar. Hún er ekki tímabund-
ið fyrirbrigði. Fjölskyldan er
kjölfestan í lífi einstaklinganna
og þannig grundvallareining í
samfélaginu. Það er því mikil-
vægt, að vel sé að henni búið,
svo hún nái að gegna hlutverki
sínu sem best.
Vel virk og starfhæf fjöl-
skylda getur dregið mjög úr þörf
fyrir ýmiss konar samfélags-
þjónustu og kostnaði við hana.
Má þar nefna til dæmis:
1. Aðstoð vegna fæðingar-
undirbúnings, uniönnunar
nýbura og barnagæslu til skóla-
aldurs.
Hjá vel starfhæfum fjölskyld-
um er á þessu skeiði lífsins
minni þörf fyrir fræðslu og
stuðning af ýmsu tagi frá heil-
brigðisstarfsfólki, minni þörf
fyrir stofnanadvöl í veikindum
og margskonar félagslegan
stuðning svo sem heimilishjálp.
2. Aðstoð/afskipti vegna
barna á skólaaldri.
Vel starfhæfar fjölskyldur
geta betur stutt og leiðbeint
börnum sínum á þessu þýðing-
armikla æviskeiði. Þar með
minnkar þörf fyrir ýmiss konar
sérstuðning í skóla vegna einelt-
is, námsfrávika, óreglu, félags-
legrar einangrunar, rangrar
næringar og annars heilsuspill-
andi lífernis.
3. Undirbúningur fullorðinsár-
anna.
Margir villast af leið á þessum
árum, hætta námi fyrr en skyldi,
stofna til illa grundaðrar sam-
búðar, lenda í ótímabærum
barneignum og leiðast út í af-
brot og óreglu. Vel starfhæfar
fjölskyldur eru besta vörnin
gegn þessu.
4. Fullorðinsárin.
Þeir, sem eiga fjölskyldu að,
er getur veitt stuðning, þurfa
síður á aðstoð samfélagsins að
halda við veikindi, fjárhagsörð-
ugleika, óreglu og fleira.
5. Elliárin.
Fjölskyldan dregur úr félags-
legri einangrun og einmana-
leika og öryggisleysi, sem henni
fylgja. Síður er hætta á vannær-
ingu. Minni þörf er fyrir ýmiss
konar heimilisaðstoð, matar-
sendingar og fleira. Einnig
dregur verulega úr þörf fyrir
stofnanavist.
Samfélagið hefur mikið að