Læknablaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
453
Inngangur
Illynja æxli í skjaldkirtli eru hlutfallslega al-
geng á íslandi og eru þau tvisvar til þrisvar
sinnum algengari hér en á hinum Norðurlönd-
unum (1). Ástæðurnar eru ekki þekktar. Vitað
er að mikil hækkun varð á nýgengi skjaldkirt-
ilskrabbameins hér á landi upp úr 1965 og
sömuleiðis lækkun kringum 1980 (2). Þrátt
fyrir þessa lækkun á nýgengi er tíðnin enn há á
íslandi.
Skjaldkirtilskrabbamein er sjúkdómur með
mjög mismunandi líffræðilega hegðun. Vefja-
fræðileg flokkun skjaldkirtilskrabbameins í
fjórar megingerðir sýnir það að hluta en þar er
totukrabbamein (papillary) annars vegar með
tiltölulega góðkynja sjúkdómsmynd og hins
vegar villivaxtarkrabbamein (anaplastic) sem
er með illkynjaðasta krabbameini sem þekkist.
Þótt dánartíðni sjúklinga með totukrabba-
mein og skjaldbúskrabbamein (follicular) sé
lág þá hafa lífshorfur sumra sjúklinga með
þessi krabbamein verið slæmar. Það er því
mikilvægt að finna þá sjúklinga sem hafa illvíg
æxli og veita þeim viðeigandi meðferð. Einnig
þarf að forðast að veita sjúklingum sem hafa
góðkynjaðri sjúkdóma ónauðsynlega nreðferð.
Ýmsir þættir eru þekktir, sem hafa áhrif á horf-
ur þessara sjúklinga, meðal annars hvort sjúk-
dómurinn er bundinn við skjaldkirtilinn eða
vaxinn út fyrir hann og hvort um eitla- eða
fjarmeinvörp er að ræða. Einnig er vitað að
aldur skiptir verulegu máli. Þannig eru horfur
eldri sjúklinga verri en þeirra yngri. Þrátt fyrir
þessa vitneskju tekst ekki að aðgreina þá ein-
staklinga með totu- og skjaldbúskrabbamein,
sem hafa slæmar lífshorfur.
Sýnt hefur verið fram á að DNA innihald
æxlisfrumna og hlutfall þeirra í framleiðslufasa
eða S-fasa geti aukið nákvæmni við mat á horf-
um sjúklinga með ýmis krabbamein, meðal
annars brjóstakrabbamein (3) og krabbamein í
eggjastokkum (4). Rannsóknir á DNA inni-
haldi æxlisfrumna í skjaldkirtilskrabbameini
hafa sýnt breytilegar niðurstöður. Sumar rann-
sóknir sýna að DNA innihald æxlisfrumna gefi
upplýsingar um horfur (5) en aðrar rannsóknir
styðja það ekki (6).
Tilgangur þessarar rannsóknar var að at-
huga hvort DNA innihald og S-fasa hlutfall
æxlisfrumna auki nákvæmni við mat á horfum
sjúklinga með skjaldkirtilskrabbamein. Einnig
var skoðuð faraldsfræði skjaldkirtilskrabba-
meins á íslandi á 36 ára tímabili.
Efniviður og aðferðir
Fengin var skrá hjá Krabbameinsskrá
Krabbameinsfélags Islands yfir alla sjúklinga
sem greindust á íslandi með illkynja æxli í
skjaldkirtli á tímabilinu 1955-1990. Rannsókn-
in takmarkaðist við þá sjúklinga sem greindust
á lífi með æxli í skjaldkirtli og þar sem endur-
skoðun á vefjasýnum sýndi illkynja sjúkdóm.
Heildarfjöldi sjúklinga var 496 á þessu tímabili.
Hjá Krabbameinsskránni fengust upplýsingar
um aldur við greiningu, kyn og greiningarár.
Sjúkraskrár og læknabréf voru skoðuð til að fá
klínískar upplýsingar um útbreiðslu, meðferð,
endurkomu æxlis og hvort sjúklingar hefðu dá-
ið vegna skjaldkirtilskrabbameins eða annars
óskylds sjúkdóms. Dánarorsök var fundin með
því að fara yfir dánarvottorð og krufningar-
skýrslur. Öllum sjúklingum var fylgt eftir til
dánardags eða 1. janúar 1992.
Nýgengi og dánartíðni voru reiknuð á venju-
legan hátt. Notuð var aldursstöðlun með
„World standard population" (7).
Farið var yfir vefjasýni allra sjúklinganna og
voru krabbameinin flokkuð í fjóra aðalvefja-
flokka samkvæmt flokkun Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar (8). Tvö eitilfrumuæxli í skjald-
kirtli greindust á tímabilinu en þau voru ekki
tekin með í rannsókninni og var því heildar-
fjöldi sjúklinga 494. Stærð æxla og útbreiðsla
var metin út frá klínísku og vefjafræðilegu
mati. Farið var eftir TNM flokkun Internation-
al Union Against Cancer á illkynja æxlum (9).
Flœðigreining: DNA innihald og S-fasa æxl-
isfrumna er unnt að ákvarða með flæðigrein-
ingu (flow cytometry). Sýni frá um það bil
helmingi sjúklinganna voru mæld í Svíþjóð.
Það var gert áður en hægt var að beita þessari
rannsóknaraðferð hér á landi. Frá 1990 eftir að
rannsóknastofa Háskólans í meinafræði og
krabbameinslækningadeild Landspítalans
fengu flæðigreiningartæki, hafa mælingar verið
gerðar hér. Tuttugu tilfelli voru mæld á báðum
stöðum og fengust sambærilegar niðurstöður
þannig að ekki þótti ástæða til að endurtaka
allar mælingarnar frá Svíþjóð.
í 66 tilfellum af 494 var ekki gerð flæðigrein-
ing. í 33 af þeim tilfellum var æxlið of lítið
(minna en 0,5 cm í þvermál). í 11 tilfellum voru
einungis til afkalkaðir vefjabitar og í 15 tilfell-
um var einungis um að ræða vefjasýni úr krufn-
ingu en slíkan vef er ekki hægt að nota til
flæðigreiningar. í fjórum tilfellum fundust ekki
vefjakubbar og í þremur tilfellum var greining