Læknablaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
469
merkja um sjúkdóm 30 mánuðum síðar. Fáar
rannsóknir eru til um lífshorfur eftir endur-
teknar aðgerðir á lifrarmeinvörpum, en þær
benda til meðallifunar í um það bil 22 mánuði
(12). Pað eru betri lífshorfur en við náttúruleg-
an gang sjúkdómsins við fyrsta lifrarmeinvarp
ef ekkert er að gert.
Við notkun hljóðbylgjuhnífs er hnífurinn
hreyfður til og frá hornrétt á skurðflötinn, því
sundrast eitthvað af vef bæði af lifrinni sem
eftir er og einnig af sýninu. Þannig getur verið
að sjúkdómurinn nái að skurðbrún sýnisins en
hljóðbylgjuhnífurinn hafi tekið heilbrigðan
vefjakant og sjúklingur fengið bata af aðgerð-
inni.
Sjúklingar sem deyja vegna ristil- eða enda-
þarmskrabbameins hafa yfirleitt meinvörp í lif-
ur við dauða. Um það bil 50% sjúklinga fá
meinvörp í lifur (1,5). Það er venjulega áætlað
að um það bil 10% allra sjúklinga með ristil-
eða endaþarmskrabbamein hafi hugsanlega
gagn af lifraraðgerð. Á íslandi eru ný tilfelli af
þessu æxli hjá 30,6 körlum og 17 konum
/100.000 á ári (Krabbameinsskrá). Hugsanlega
hefðu um 12 sjúklingar á ári gagn af lifrarað-
gerð hérlendis. Á þessu tímabili gerðum við
eina könnunaraðgerð (exploration) á lifur
vegna meinvarpa frá ristilkrabbameini, en
fundum að meinvarpið var óskurðtækt. Það er
því hugsanlegt að íslenskir læknar séu ekki
nógu vakandi fyrir því að lifraraðgerð sé mögu-
leg og stundum læknandi, ef frumkomni sjúk-
dómurinn er í ristli eða endaþarmi.
Önnur meinvörp í lifur eru hugsanlega lækn-
anleg en minni vitneskja er til um það. Einkum
hafa aðgerðir við krabbalíki (carcinoid æxli) og
Wilms æxli, ef þau eru staðbundin, sýnt sam-
bærilegar niðurstöður (4). Ihuga ber mögu-
leika á lifrarúrnámi ef sjúkdómurinn er stað-
bundinn, sérstaklega ef annarri meðferð er
ekki til að dreifa. Skurðdauði (innan við 30
daga frá aðgerð) virðist vera það lágur, að
lifraraðgerð sé verjandi (1-3,6,10).
Við höfum beitt öllum tiltækum ráðum til
þess að rannsaka sjúklingana fyrir aðgerð með
tilliti til meinvarpa annars staðar í líkamanum.
Ómskoðun af lifur er ómissandi og sérstaklega
hjálpleg til þess að staðsetja æxlin með tilliti til
lifrarbláæðanna sem gefur mikilvægar upplýs-
ingar um staðsetningu æxlisins í lifur. Ómskoð-
un á lifur í aðgerð (intraoperative ultrason-
ography) á frumæxlinu gæti enn aukið á grein-
ingarnákvæmni (9,13), fundið lifrarmeinvörp á
fyrstu stigum og mögulega flýtt lifraraðgerð,
en góðar rannsóknir um það hafa enn ekki
birst. Tölvusneiðmyndarannsókn bætir við og
staðfestir upplýsingar sem fást með ómskoðun
og gefur oft glögga mynd af eitlum við stóru
æðarnar í kviðnum og aftanskinu (retroperi-
toneum) (14). Æðarannsókn af innyflaæðum
(visceral angiography) er nauðsynleg til þess
að skurðlæknirinn geri sér ljóst hvaðan lifrin
fær slagæðablóð sitt. Frávik æða frá venjulegri
legu er umtalsverð. Til dæmis getur lifrarslag-
æð komið frá efri hengisslagæð (a. mesenterica
superior). Hlutfallsleg tíðni þessara frávika er
óþekkt hérlendis, enda kom í ljós að einn sjúk-
linga okkar (nr. 5) nærði vinstri lifur beint frá
vinstri magaslagæð (a. gastrica sin.). Létti það
aðgerðina mikið að hægt var að byrja á því að
taka þá æð í sundur og sjá síðan nákvæmlega
skiptin á milli lifrarhelminganna. Einnig er
hægt að sjá portæðina við æðarannsóknina og
er það hjálplegt við alla áætlun um framkvæmd
aðgerðarinnar.
Skurðdauði var enginn en talsverð hætta er á
honum við lifrarúrnám. Erlendar rannsóknir
sýna skurðdauða á bilinu 0-10% (2,3,6,7,11).
Skurðdauði er lágur hjá sjúklingum yngri en 64
ára (um það bil 3%), en hækkar nokkuð eftir
það og verður um það bil 11% hjá sjúklingum
64 ára og eldri. Tegund aðgerðar skiptir þó
meira máli hjá þessum aldursflokki og reynist
útvíkkuð hægri lifraraðgerð (extended right)
hafa í för með sér 30% skurðdauða en aðrar
tegundir lifraraðgerða sambærilegan skurð-
dauða og hjá öðrum aldursflokkum.
Blæðing er aðalhættan í þessum aðgerðum
og er óhjákvæmilegur fylgifiskur þeirra. Mið-
tala blæðinga í hverri aðgerð hjá okkur er 3000
ml. Torvelt er að bera saman blæðingar í að-
gerð en aðrar rannsóknir benda til 3000-6300
ml meðalblæðingar (2,6,7,11). Það virðist því
vera sambærileg blæðing í okkar rannsókn og
því sem best gerist hjá öðrum.
Fjöldi fylgikvilla við aðgerð er mikill en er í
samræmi við aðrar rannsóknir (2,3,6,7,11).
Aðalfylgikvillinn og sá algengasti er sýking og
ef enduraðgerðar er þörf, er oftast um að ræða
að tæma út sýkingu. Eina sýkingu var unnt að
tæma út með kera, sem lagður var inn með
hjálp ómsjár.
Það er erfitt að draga miklar ályktanir af
þessum litla efniviði. Þó er ekki fráleitt að
álykta að lifrarúrnám sé framkvæmanlegt með
öryggi fyrir okkar sjúklinga þrátt fyrir fá til-