Læknablaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
473
Okkur þótti því áhugavert að athuga hvort
sjómönnum fremur en öðrum, hætti til að
lenda í slysum/dauðaslysum sem ekki yrðu á
vinnustað, auk hinnar velþekktu hættu á
dauðaslysum til sjós.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin er afturskyggn hóprannsókn. í
rannsóknarhópnum sem áður hefur verið lýst í
Læknablaðinu (6) voru 27.884 karlar sem
greitt höfðu í Lífeyrirssjóð sjómanna á árunum
1958-1986. Af tölvuteknum gögnum sjóðsins
var ekki hægt að greina á hvaða skipum menn
höfðu verið eða hvaða störf menn höfðu haft.
Hins vegar var hægt að sjá hvaða ár byrjað var
að greiða í lífeyrissjóðinn og taldist það fyrsta
ár hvers manns í rannsókninni. Auk þessa var
tilgreint á hvaða árum hafði verið greitt fyrir
menn í sjóðinn og voru þau talin saman og
kölluð starfsaldur manna við sjómennsku.
Samkvæmt upplýsingum stjórnar lífeyris-
sjóðsins voru um 70% allra íslenskra sjómanna
í Lífeyrissjóði sjómanna. Flestir virkir sjó-
menn, sjóðsfélagar, voru ungir menn, 56%
virkra sjóðsfélaga á þessu árabili voru yngri en
35 ára, aðeins 5% voru 55 ára eða eldri. Sjóð-
urinn er mjög fjölmennur á íslenska vísu en
karlar voru um 125.000 á íslandi 1990.
Hver einstaklingur var skráður með kenni-
tölu hjá lífeyrissjóðnum og með þeim var gerð-
ur tölvusamanburður við Þjóðskrá, Horfinna-
skrá og Dánarmeinaskrá. Tölvunefnd og Hag-
stofa íslands veittu leyfi til þessa samanburðar.
>10 years (n=5874) Spearman correlation coefficient p value (one tailed)
1.42(1.30-1.55) 0.7 NS
2.96(2.57-3.41) 0.8 NS
2.21(1.23-3.64) 0.6 NS
6.74(5.31-8,45) 0.9 <0.05
6.59(5.08-8.42) 0.9 <0.05
3.76(2.19-6.02) 0.9 <0.05
4.09(2.04-7.32) 0.9" NS
1.90(0.76-3.92) 0.5 NS
2.56(1.58-3.91) 0.9 <0.05
4.41(2.11-8.10) 0.9 <0.05
4.24(0.89-2.14) 0.7 NS
4.24(1.38-9.89) 0.2 NS
2.57(1.03-5.30) 0.8 NS
Fylgitíminn hófst 1966 vegna þess að það ár
voru Horfinnaskrá og Dánarmeinaskrá tölvu-
teknar, en honum lauk 1. desember 1989. Á
þennan hátt fengust upplýsingar um afdrif allra
í rannsóknarhópnum. Sjöunda útgáfa Hinnar
alþjóðlegu sjúkdóma- og dánarmeinaskrár var
notuð.
Mannár voru talin fyrir hvern mann frá
fyrsta ári hans í sjóðnum til dánarárs, ef hann
hafði látist, en annars til 1. desember 1989.
Væntanlegur fjöldi látinna var reiknaður á
grunni mannára í rannsóknarhópnum í fimm
ára aldurshópum á hverju ári rannsóknartím-
ans — margfaldað með dánartölum fyrir hvert
dánarmein og á hverju ári fyrir íslenska karla
(15). Hlutfallið milli tölu látinna og væntigildis,
eða staðlaða dánarhlutfallið, var reiknað með
95% öryggismörkum og var gert ráð fyrir Pois-
son dreifingu dauðsfalla (16) ef fjöldi látinna
var undir 100 en annars var gert ráð fyrir nor-
maldreifingu.
Sérstök athugun var gerð með tilliti til starfs-
aldurs en þá hófst fylgitíminn 10 árum eftir að
einstaklingarnir höfðu fyrst gengið í sjóðinn.
Fylgnistuðull Spearmans var reiknaður og
einhliða p-gildi þar sem tilgátan var að hættan
á dauðaslysum ykist með lengri starfsaldri (17).
Einnig var gerð sérstök athugun eftir því hve-
nær menn höfðu hafið störf við sjómennsku.
Niðurstöður
Tafla I sýnir niðurstöður fyrir allan rann-
sóknarhópinn óskiptan. Staðlað dánarhlutfall
var hátt vegna allra dánarmeina og allra slysa,
eitrana og ofbeldis. Hátt dánarhlutfall vegna
sjóslysa kom ekki á óvart en hlutfallið var einn-
ig hátt vegna bflslysa, eitrana, sjálfsmorða,
manndrápa og þegar óákveðið var hvort um
sjálfsmorð eða annan áverka var að ræða
(flokkað eftir áttundu útgáfu Hinnar alþjóð-
legu sjúkdóma- og dánarmeinaskrá).
Niðurstöður í töflu II sýna dánarhlutfall
vegna tiltekinna dánarmeina og tengsl við
starfsaldur. Eins og í töflu I eru dánarhlutföllin
há og þau hækka með lengri starfsaldri. Þetta á
við um alla flokka þó að fylgnin sé ekki alltaf
tölfræðilega marktæk. Hún var tölfræðilega
marktæk varðandi öll sjóslys, drukknanir
vegna sjóslysa, eitranir, önnur slys og drukkn-
anir í ám og vötnum. Fylgnistuðlar fyrir öll
dánarmein, öll slys, sjálfsmorð og flokkinn
þegar óákveðið er hvort um slys eða sjálfsmorð
var að ræða voru 0,7, 0,8, 0,7 og 0,8.