Læknablaðið - 15.11.1994, Síða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
471
Dauðaslys sjómanna á sjó og landi
Vilhjálmur Rafnsson1'2*' Hólmfríður Gunnarsdóttir11,
Rafnsson V, Gunnarsdóttir H
Fatal accidcnts among seamen occuring at sea and on
shore
Læknablaðið 1994; 80: 471-6
The objective was to study specific mortality of sea-
men with particular reference to fatal accidents that
occurred other than at sea. The study is a retro-
spective cohort study. Included in the cohort were
27.884 seamen, both fishermen and sailors from the
merchant fleet, who had been members of a pension
fund during 1958-1986.
Most standardised mortality ratios were greater
than 1: 1.26 for all causes and 1.83 for all external
causes. There was no healthy worker effect. The
excess of deaths from all external causes included all
subcategories of death from accidents, poisonings
and violence, not just accidents at sea. A significant
trend was found for length of employment at sea,
accidental poisoning, other accidents, and acciden-
tal drowning; correlation coefficients for all causes,
all accidents, suicide, and injuries undetermined
whether accidentally or purposely inflicted were
0.7-0.8. Compared with seamen who started work
during 1968-1977, those who started work in 1978 or
later had higher mortality from all causes, road traf-
fic accidents, poisoning, other accidents, homicide,
and injuries unknown whether accidentally or pur-
posely inflicted, but not from all accidents at sea and
accidental drowning.
Seamen seem to be a special group with a high risk
of fatal accidents occurring not only at sea. The
association between fatal accidents other than at sea
and employment time as seamen, indicates that sea-
men are modified by their occupation in the direc-
tion of hazardous behaviour or life-style.
Frá 1|atvinnusjúkdómadeild, Vinnueftirliti ríkisins og 2,rann-
sóknarstofu í heilbrigðisfræöi, Háskóla íslands. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Vilhjálmur Rafnsson, atvinnusjúkdómadeild,
Vinnueftirliti ríkisins, Bíldshöfða 16,112 Reykjavík.
Grein þessi er byggð á rannsókn sem fyrst birtist í British
Medical Journal, 1993; 306:1379-81.
Ágrip
Tilgangur þessarar rannsóknar var að at-
huga dánartíðni sjómanna og var lögð sérstök
áhersla á dauðaslys sem höfðu orðið annars
staðar en á sjó. Rannsóknin er afturskyggn
hóprannsókn. Til rannsóknar voru 27.884 sjó-
menn, bæði fiskimenn og sjómenn af kaupskip-
um, sem greitt höfðu í Lífeyrissjóð sjómanna á
árunum 1958-1986.
Flest dánarhlutföll voru hærri en einn; 1,26
vegna allra dánarmeina og 1,83 vegna allra
slysa. Ekki sáust áhrif hraustra starfsmanna
(healthy worker effect). Há dánartíðni vegna
allra slysa skýrðist af öllum undirflokkum
slysa, eitrana og ofbeldis, ekki eingöngu slysa
til sjós (sjóferðaslysa (water transport acci-
dents, ICD-númer E850-E858)). Marktæk
fylgni fannst milli þess hve lengi menn höfðu
unnið á sjó og eitrana, annarra slysa og
drukknana; fylgnistuðlarnir fyrir öll dánar-
rnein, öll slys, sjálfsmorð og vegna áverka
þegar óákveðið var hvort um slys eða sjálfs-
áverka var að ræða, voru 0,7-0,8. Samanburð-
urinn á sjómönnum sem byrjuðu til sjós á árun-
um 1968-1977 og þeim sem byrjuðu 1978 eða
síðar sýndi að þeir sem byrjuðu síðar höfðu
hærri dánartíðni vegna allra dánarmeina, um-
ferðarslysa, eitrana, annarra slysa, manndrápa
og vegna áverka þegar óákveðið var hvort um
slys eða sjálfsáverka var að ræða, en lægri
vegna allra slysa á sjó og drukknana.
Sjómenn virðast vera sérstakur hópur sem er
í mikilli dauðaslysahættu og hættan er ekki
einangruð við sjóslys. Tengsl dauðaslysa sem
ekki verða til sjós, við starfstíma á sjó, bendir
til að sjómenn mótist fyrir áhrif vinnunnar og
taki upp áhættusama hegðun eða lífsstfl.
Inngangur
Dauðaslys í vinnu eru tíð meðal sjómanna og
vinnuaðstæður þeirra taldar hættulegar eins og
komið hefur fram í erlendum rannsóknum
(1-5). íslenskar athuganir benda einnig til að