Læknablaðið - 15.03.1996, Side 18

208
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
þeirra (4/12) er dáinn í dag vegna annarra sjúk-
dóma sem er hærra hlufall en hjá sjúklingum á
stigi I (4/35=11%). Samanburður á þessum
hópum er þó varasamur þar sem sjúklingar á
stigi II-V voru það fáir, eða 12 talsins. í stærri
rannsóknum eru heildarlífshorfur á stigi II og
III í kringum 80-90% og 60% á stigi IV (28).
Reynt var að beita Cox fjölbreytugreiningu
til að kanna forspárgildi lífshorfa en þar sem
dánarhlutfall var mjög lágt reyndust sjúkling-
arnir of fáir og niðurstöður því ómarktækar.
Greining: Krabbamein í eistum eru yfirleitt
greind með þreifingu en í vafatilvikum getur
ómskoðun af eista verið hjálpleg (28). Leiki
grunur á æxli skal taka sjúklinginn til aðgerðar
en þar má staðfesta greininguna með frysti-
skurðarsýni. Mælingar á æxlisvísum hafa minni
þýðingu fyrir sáðfrumukrabbamein en önnur
stoðkerfisæxli í eistum. Engu að síður er rétt að
mæla AFP (alpha-fetoprotein)og þ-hCG
(beta-human chorionic gonadotropin) bæði
fyrir og eftir aðgerð því í 10% tilfella er þ-hCG
hækkað fyrir aðgerð. Hækkað AFP útilokar
hins vegar að um „hreint“ sáðkrabbamein sé
að ræða (18,25). Mælt er með lungnamynd og
tölvusneiðmyndarannsókn af aftanskinurými
hjá öllum en tölvusneiðmyndataka er talin
betri rannsókn en sogæðamyndataka til að
greina stækkaða eitla í aftanskinurými og kem-
ur því í stað hennar (18,26,27). Ómskoðun af
aftanskinurými kemur einnig til greina (27).
Meðferð: Við greiningu er rétt meðferð að
fjarlægja eistað og er slíkt fullnaðarmeðferð
við staðbundnu sáðfrumukrabbameini. Þetta
gefur aukreitis nákvæmar upplýsingar um
vefjagreiningu, æxlisvöxt í skurðbrúnum og
æðainnvöxt. Eistnakrabbamein dreifa sér oft
til eitla í kviðarholi. Mikilvægt er að fjarlægja
eistað gegnum náraskurð þar sem eistna-
krabbamein getur sáð sér í skurðsári á pung.
Aðferðin gefur einnig möguleika á að klemma
fyrir æðar frá eistanu og hindra þannig hugsan-
lega dreifingu upp í kviðarhol, þegar æxlið er
handfjatlað (25).
Hvað varðar frekari meðferð eftir skurðað-
gerð hafa áherslur breyst á tímabilinu. A árun-
um 1971-1987 fengu sjúklingar með sjúkdóm á
stigi I geislameðferð gegn eitlum sömu megin í
grindarholi og meðfram meginslagæð í kviðar-
holi upp fyrir 11. brjóstlið, þar eð fyrsta eitla-
stöð við eistnakrabbameini liggur í nýrnahæð.
Sjúklingar með sjúkdóm á stigi II fengu einnig
geislameðferð gegn eitlum í miðmæti. Frá
þessu hefur verið horfið síðari ár varðandi
sjúkdóm á stigi I, þar eð rannsóknir hafa sýnt
að gott eftirlit gefur jafn góðan árangur og er
þá geisla- eða lyfjameðferð beitt við endur-
vakningu sjúkdómsins (30,31). Þá hafa rann-
sóknir leitt í ljós að áhætta getur hugsanlega
fylgt geislameðferðinni og hefur þar verið bent
á meðferðartengd krabbamein (32). Geisla-
skammtar og stærð geislareita geta þar skipt
máli. Frá 1987 hefur geislameðferð því ein-
göngu verið gefin hér á landi við sjúkdómi á
stigi II og er þá geislameðferð gegn miðmæti
sleppt á svipuðum forsendum og geislameð-
ferð var hætt gegn sjúkdómi á stigi I.
í dag er of snemmt að fullyrða um árangur
þessarar breyttu meðferðar, enda sjúklingar á
stigi I sem fylgt hefur verið frá 1987 aðeins 13
talsins. Engu að síður er ljóst að einungis í einu
tilviki tók sjúkdómurinn sig upp (8%) en eftir-
litstíminn eru tæp sex ár. Sjúklingurinn sem um
ræðir svaraði vel krabbameinslyfjameðferð að
undangenginni skurðaðgerð og er við góða
heilsu í dag, rúmum tveimur árum síðar.
Sáðkrabbamein er næmt fyrir meðferð með
frumudrepandi lyfjum (29). Helsta aukaverk-
un slíkra lyfja hefur verið ófrjósemi, en rétt er
að benda á, að stór hluti sjúklinga með eistna-
krabbantein er með minnkað magn sæðis-
frumna og sæðisfrumur með skertan hreyfan-
leika við greiningu (33). Frysting sæðis og auk-
in tækni við frjóvgun hafa gert þessi vandamál
minni. Með tilkomu cisplatíns á áttunda ára-
tugnum var raunhæft að lækna sjúklinga með
lengra gengið sáðfrumukrabbamein með lyfja-
meðferð og eru lækningalíkur nú yfir 90% hjá
sjúklingum með sjúkdóm á stigi IIB og hærri,
þegar slíkri meðferð er beitt (18). Af ofan-
skráðu er ljóst að með bættri greiningu, mark-
vissara vali á sjúklingum til eftirmeðferðar,
takmarkaðri geislameðferð og rétt valinni
lyfjameðferð þar sem cisplatín er uppistaða í
meðferð, er unnt að lækna sjúklinga með
sáðfruntukrabbamein í langflestum tilvikum
með lágmarks aukaverkunum.
Lokaorð
Sáðkrabbamein virðist aukast á Islandi og
meðalaldur sjúklinganna fer lækkandi. Einnig
bendir margt til þess að stigun fari lækkandi
sem þýðir aukið hlutfall sjúklinga með stað-
bundinn sjúkdóm. Ekki er vitað hvaða áhrif
þessi þróun hefur á lífshorfur en lífshorfur eru
mjög góðar fyrir þessa sjúklinga og með