Læknablaðið - 15.05.1996, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
369
þannig að ísland sýnir millitíðni miðað við
þessar þjóðir. Smitleiðir H. pylori sýkinga eru
ekki að fullu þekktar og geta verið mismun-
andi milli þjóða. I okkar heimshluta er talið að
meginsmitleiðin sé frá munni til munns (oral-
oral), en í löndum þriðja heimsins kemur
sennilega einnig til smit frá hægðum í gegnum
óhreint vatn (faecal-oral), en almennt virðist
H. pylori smit hjá ungu fólki fylgja fátækt og
óþrifnaði. Við þessi skilyrði eru flestir sem á
annað borð eru móttækilegir fyrir smiti sýktir
um og upp úr tvítugu, Náttúrlegur gangur H.
pylori sýkingar virðist vera sá að flestir sýkjast
án einkenna. Allir fá magabólgu af gerð B sem
eftir nokkra áratugi leiðir til rýrnunar á maga-
slímhúð (atrophic gastritis), en við það ástand
hverfur H. pylori sýkingin af sjálfu sér (16), þá
hverfur ónæmissvarið væntanlega líka á nokkr-
um árum. í ljósi þessa er athyglisvert að í okkar
rannsókn komu ónæmissvör með jaðargildum
(intermediate response) nær eingöngu fyrir í
aldurshópnum 20-40 ára og yfir 70 ára. Þetta
eru þeir aldurshópar á Islandi sem annað hvort
eru að mynda svar eða missa það. Þegar H.
pylori er útrýmt úr magaslímhúð með lyfja-
meðferð tekur það um eitt ár fyrir ónæmis-
glóbúlín G mótefni í blóðvatni að lækka urn
50% (17).
Óvíst er hvers vegna íslendingar sýkjast fyrr
á ævinni en íbúar í nágrannalöndunum. Ekki
er líklegt að fátækt og óþrifnaði sé um að
kenna, þar sem afkoma hér er svipuð og á
hinum Norðurlöndunum, og tíðni mótefna
gegn lifrarbólguveiru A (sem oft tengist óþrifn-
aði og fátækt) er síst hærri hér en annars staðar
í Norður-Evrópu (1,6% í einstaklingum undir
20 ára aldri) (18). Mögulega er skýringuna að
finna í því að íslendingar hafa haft aðrar mat-
arvenjur og stærri fjölskyldur en þekkist í ná-
grannalöndunum. Ekki er þó útilokað að
slæmar aðstæður hafi áður fyrr haft meira að
segja hérlendis, og leiða má getum að því að
fyrr á öldinni hafi H. pylori sýking verið ennþá
útbreiddari en hún er nú, þar sem algengi mót-
efna gegn lifrarbólguveiru A í framangreindri
rannsókn var 69% í aldurshópnum eldri en 60
ára (18).
Útbreiðsla H. pylori sýkinga á íslandi hefur
sérstaka þýðingu vegna hárrar tíðni maga-
krabbameins. H. pylori sýking er nú talin einn
af áhættuþáttum fyrir magakrabbameini. Cor-
rea (19) hefur sett fram tilgátu um hlutverk H.
pylori sýkingar í myndun magakrabbameins og
er megininntak hennar að H. pylori valdi þrá-
látri magabólgu sem leiði til rýrnunar (atrop-
hy) á magaslímhúð og misvexti (dysplasy). Því
fyrr á ævinni sem sýkingin verður þeim mun
meiri hætta er á magakrabbameini. Tilgátan er
studd af afturskyggnum (20,21) og faralds-
fræðilegum rannsóknum (7, 22-25). Ennfrem-
ur hefur verið sýnt fram á að H. pylori sýking í
maga lækkar C vítamín í magasafa (26). Rann-
sóknir Níelsar Dungal og Júlíusar Sigurjóns-
sonar á mataræði íslendinga á árunum 1940-
1950 sýndu, að verulega skorti á neyslu C víta-
míns (27-29) sem gæti annars hafa haft vernd-
andi áhrif.
Mæling í blóðvatni á mótefnum gegn H. pyl-
ori hefur sýnt sig að vera nægjanlega nákvæm
og sértæk til faraldsfræðilegra rannsókna og
klínískra nota (30,31). í okkar rannsókn voru
notaðir tvenns konar mótefnavakar, báðir
staðlaðir í þeim löndum sem þeir voru fengnir
frá, það er Bretlandi og Svíþjóð. Prófin tvö
voru ekki gerð á nægjanlega mörgum einstak-
lingum til að hægt væri að kanna samsvörun
prófanna, en það hefur áður verið gert við
mælingar hjá öðrum einstaklingum og reyndist
samsvörunin vera mjög góð (KGK, óbirtar
niðurstöður). Niðurstöðurnar fyrir dreifingu
RAA gildanna (mynd 1) benda til þess að þeir
sem hafa ekki myndað mótefni eða séu að tapa
þeim, hafi gildi undir 35-40, en aðrir hafi gildi
yfir 25. Þetta er í fullu samræmi við mótefna-
mælingar með þessu prófi á sannanlega sýktum
og ósýktum einstaklingum (9). Prófið hefur
einnig verið borið saman við tilbúin próf á
markaðnum og reynst vera fyllilega sambæri-
legt (32).
Mótefnamælingarnar eru gagnlegar til að
kanna útbreiðslu H. pylori sýkinga og aldurs-
tengt algengi. Nýlegar rannsóknir hafa enn-
fremur bent til þess að þær kunni að vera gagn-
legar til að meta árangur meðferðar, en í þeim
tilfellum þar sem sýklalyfjameðferð nær að út-
rýma bakteríunni úr magaslímhúðinni lækkar
mótefnatíterinn marktækt. Mæling á H. pylori
mótefnum er nú orðin ein af þeim rannsóknum
sem læknum stendur til boða til klínískra nota
á sýklafræðideild Landspítalans.
Algengi mótefna gegn H. pylori virðist
meira á íslandi en í nágrannalöndunum, en
minna en í vanþróuðum löndum, jafnframt
virðast íslendingar sýkjast fyrr en tíðkast í ná-
grannalöndunum. Útbreiðsla H. pylori sýk-
inga á íslandi hefur sérstaka þýðingu vegna