Læknablaðið - 15.05.1996, Blaðsíða 16

372
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
Ágrip
Spurningar um gildi mælinga á blóðþrýstingi
í heimahúsum verða sífellt áleitnari eftir því
sem gæði sjálfvirkra blóðþrýstingsmæla aukast
og verð þeirra lækkar. Einnig er lítið vitað um
blóðþrýstingsgildi hjá einstaklingum á vinnu-
stað. Margir mælast aðeins með hækkaðan
blóðþrýsting hjá læknum en ekki þegar þeir
mæla sig sjálfir heima. Þetta fyrirbæri er nefnt
hvítsloppaáhrif (white coat effect). í þessari
rannsókn voru borin saman blóðþrýstingsgildi
hjá 84 körlum á aldrinum 25-65 ára á lækna-
stofu, á vinnustað og heima. Notaður var sjálf-
virkur blóðþrýstingsmælir (UA-751 Digital
Blood pressure Meter). Mælingar með kvika-
silfursmæli á stofu sýndu góða fylgni (correla-
tion) við sjálfvirkar mælingar á sama stað (r=
0,90; p<0,001). Sýnd er önnur aðferð sem er
mat á samræmi (agreement) til að bera saman
tvær mæliaðferðir, en þar er misræmið meira.
Bæði meðaltals slag- og hvíldarþrýstingur
reyndist svipaður á læknastofum og á vinnu-
stað en mun lægri í heimahúsum (p<0,001).
Hvítsloppaáhrif komu þannig fram við saman-
burð á blóðþrýstingsmælingum á læknastofu
og heima, en blóðþrýstingsgildin á vinnustað
skýrast varla af sömu áhrifum.
Inngangur
Með faraldsfræðilegum rannsóknum hefur
endurtekið verið sýnt fram á samband hækk-
aðs blóðþrýstings og aukinnar sjúkdóma- og
dánartíðni (1). í rannsóknum þessum hefur rík
áhersla verið lögð á að staðla aðstæður fyrir
mælingar á blóðþrýstingi. Nær undantekning-
arlaust eru þátttakendur boðaðir á rannsókn-
arstofnanir í þessum tilgangi, þar sem blóð-
þrýstingsmælingarnar eru gerðar af vönu
starfsfólki. Engu að síður eru margir óvissu-
þættir tengdir túlkun á blóðþrýstingsmæling-
um þar eð þær geta meðal annars verið mis-
munandi eftir því hver mælir og hvers konar
mælar eru notaðir.
Með tilkomu handhægra sjálfvirkra blóð-
þrýstingsmæla hefur skapast tækifæri til þess
að láta fólk mæla þrýstinginn sjálft, þá gjarnan
heima hjá sér. Sýnt hefur verið fram á að mæl-
ingagildi í heimahúsum eru oft á tíðum mun
lægri en þau sem mæld eru af lækni eða á
stofnun (2,3), jafnvel þótt sami mælirinn sé
notaður á báðum stöðum. Fjölmargir einstak-
lingar eru í raun aðeins með háan blóðþrýsting
þegar hann er mældur af lækni á stofu, en hann
mælist síðan lægri eða undir viðmiðunarmörk-
um háþrýstings þegar hann er mældur heima.
Þetta fyrirbæri hefur verið nefnt hvítsloppa-
áhrif (white coat effect) (4).
Þriðja aðferðin við óbeinar mælingar á blóð-
þrýstingi utan æðakerfisins er sú að nota sírita
(ambulatory monitoring), sem pumpar upp
blóðþrýstingsmanséttu með reglulegu millibili
til dæmis yfir sólarhringinn á meðan einstak-
lingurinn stundar vinnu sína og lifir eðlilegu
lífi. Þessi aðferð gefur góða mynd af blóðþrýst-
ingssveiflum yfir sólarhringinn og hugsanleg-
um áhrifum umhverfis á þrýstinginn. Enda
þótt síritun geti gefið góðar upplýsingar um
blóðþrýsting einstaklingsins í vinnu, er vert að
hafa í huga að viðkomandi sest ekki niður í
þeim tilgangi að mæla þrýstinginn eins og í fyrri
tilvikunum. Síritandi mælar eru sjaldgæfir enn
sem komið er og notkun þeirra og úrlestur
niðurstaðna krefst kunnáttu og vana. Enn
fremur hefur vafist fyrir mönnum hvort nota
eigi meðaltalsgildi 24 stunda mælinga eða að
velja einhver ákveðin tímabil, svo sem miðjan
daginn, til viðmiðunar (5). Enn skortir því
rannsóknir á blóðþrýstingi sem mældur er á
vinnustað þar sem beitt er sömu aðferð og á
læknastofum og í heimahúsi.
Tilgangur þessarar rannsóknar var því að
athuga ofanrituð atriði með því að nota staðl-
aða aðferð við að bera saman meðalblóðþrýst-
ingsgildi sömu einstaklinga á læknastofu, á
vinnustað og í heimahúsi.
Efniviður og aðferðir
Á tímabilinu 1993-94 tóku læknar á sjö stöð-
um á landinu, Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri, göngudeild háþrýstings á Landspítalan-
um og heilsugæslustöðvum á Akureyri, Húsa-
vík, Hafnarfirði, Seltjarnarnesi og Árbæ, að
sér að safna þátttakendum og að hafa umsjón
með blóðþrýstingsmælingum. Einn höfunda
(BA) ferðaðist milli staða og kenndi læknum á
mælitækin og fór yfir staðla rannsóknaráætlun-
arinnar. Sjúklingar voru beðnir að taka þátt í
rannsókninni þegar þeir komu á stofu til læknis
vegna háþrýstingseftirlits, eða voru með háan
blóðþrýsting við komu á stofu, enda þótt þeir
hefðu ekki enn fengið greininguna háþrýsting-
ur. Rík áhersla var lögð á það að ekki mætti
breyta lyfjameðferð meðan á rannsókn stæði.
Alls tóku 84 karlar á aldrinum 25-65 ára þátt
í rannsókninni. Við fyrstu komu til læknis var
sjúklingi afhentur sjálfvikur blóðþrýstingsmæl-