Læknablaðið - 15.08.1996, Síða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
565
Table 1. Number of participants and division according to age
and residency.
Age group years Nursing home n=70 Private home n=50 Total n=120
70-74 8 0 8
75-79 15 0 15
80-84 25 25 50
85-89 22 25 47
Seltjarnarness og Garðabæjar. Hjá þeim voru
aðeins athuguð aldursbilin 80-84 og 85-89 ára
en úrtökin höfð stærri, 30 konur í hvorum
hópi, með tilliti til þess að erfiðara gæti verið
að nálgast þær. Á elliheimilunum höfðu tvær
konur dáið áður en náðist að taka viðtalið,
tvær voru fluttar á hjúkrunardeild og ein baðst
undan viðtali. Utan stofnana höfðu fimm kon-
ur flutt á elliheimili, þrjár voru fjarverandi til
lengri tíma, og tvær vildu ekki vera þátttakend-
ur.
Staðlað spurningablað var notað til gagna-
söfnunar. Spurningar voru lagðar fyrir konurn-
ar í viðtali sem tekið var á þeirra eigin heimili
eða herbergi. Verkefnið var kynnt konunum,
og fengið samþykki þeirra fyrir þátttöku í
rannsókninni. Konurnar voru spurðar um til-
vist þvagleka, dreifingu þvagláta yfir sólar-
hringinn, staðbundin einkenni frá fæðingar-
vegi og mat þeirra á óþægindum og vanlíðan
frá þvag- og kynfærum. Þvagleki var skil-
greindur sem leki tvisvar sinnum eða oftar í
mánuði undanfarna þrjá mánuði og tíð þvaglát
sem sex sinnum eða oftar yfir daginn. Einnig
var spurt um núverandi reykingar, barneignir,
sjúkdóma og aðgerðir á þvag- og kynfærum.
Upplýsingar voru fengnar úr sjúkraskrám um
fjölda þvagfærasýkinga, þvagræktana og sýkla-
lyfjakúra og hvort östrógenlyf voru gefin. Til
að kanna fjölda þvagfærasýkinga undanfarin
tvö ár voru lagðar saman upplýsingar um fjölda
jákvæðra ræktana, fjölda sýklalyfjakúra sem
gefnir voru við þvagfærasýkingum og fjölda
þvagfærasýkinga samkvæmt dagálum, en hver
sýking aðeins talin einu sinni. Hjúkrunarfræð-
ingar á elliheimilunum voru beðnir um mat á
óþægindum kvennanna frá þvag- og kynfær-
um.
Fengið var samþykki yfirlækna elliheimil-
anna og heilsugæslustöðvanna og samþykki
siðanefndar Landspítalans fyrir rannsókninni.
Borin voru saman hlutföll og stuðst við kí-
kvaðrats próf. Einnig var notað kí-kvaðrats
leitnipróf (pL), þar sem stuðst var við rað-
kvarða til flokkunar á svörum um vaxandi
vanda, og athugað hvort (línuleg) leitni væri til
hækkandi hlutfalls með hækkandi raðtölu.
Niðurstöður voru marktækar ef p var =£0,05.
Niðurstöður
Alls tóku 120 af 135 konum þátt í rannsókn-
inni (88%) (tafla I). Rúmlega helmingur
kvennanna (55%) hafði farið í aðgerðir á þvag-
og kynfærum og voru brottnám legs, blöðru-
og legsigsaðgerðir algengastar. Hjá 14% var
saga um sjúkdóm í þvag- eða kynfærum, oftast
ómeðhöndlað leg- eða blöðrusig, ýmis nýrna-
vandamál og ein kona notaði þvaglegg dag-
lega. Alls reyktu 20 konur (17%). Sextán kon-
ur (13%) gerðu grindarbotnsæfingar reglulega,
óháð aldri eða búsetu. Bleiur eða bindi notuðu
67% kvenna með þvagleka, en 20% kvenna
sem ekki voru með þvagleka.
Alls voru 57 (48%) konur með þvagleka.
Hlutfallið var hærra innan stofnana (54%) en
utan (38%), en munurinn ekki marktækur.
Þvagleki var daglegur viðburður hjá 34%
kvennanna. Konur á elliheimilum voru með
tíðari leka en konur í heimahúsum (X22 6,31;
p<0,05; pL<0,02). Hvorki aldur, reykingar,
grindarbotnsæfingar, aðgerðir, sjúkdómar né
fjöldi barna hafði marktæk áhrif á tíðni þvag-
leka. Bráðaleki var algengastur (39%), síðan
blandleki (32%) og áreynsluleki (26%). Ekki
var marktækur munur á tegund þvagleka mið-
að við aldur, búsetu, reykingar, fjölda barna,
aðgerðir eða sjúkdóma. Þvaglát voru tíð hjá
24% kvennanna og 62% vöknuðu að næturlagi
til að kasta þvagi. Aðeins 8% kvennanna
þurftu að vakna þrisvar eða oftar.
Samtals höfðu 35% kvennanna haft þvag-
færasýkingu og 11% fengið fimm eða fleiri sýk-
ingar. Ekki var marktækur munur á fjölda sýk-
inga eftir aldri, búsetu, aðgerðum eða tilvist
þvagleka. Þær konur sem vöknuðu oftar á
nóttunni voru oftar með sýkingar (X22 18,29;
p<0,001; pL<0,001). Þær sem voru með
þekkta sjúkdóma í þvag- og kynfærum fengu
oftar sýkingar (X22 9,00; p<0,02; pL<0,005).
Af konunum höfðu 33% fengið sýklalyfjakúra
við þvagfærasýkingu og 11% fengið fimm eða
fleiri kúra. Mestur fjöldi sýklalyfjakúra yfir
tveggja ára tímabilið var 22. Þrjár konur voru
samfleytt á sýklalyfjum við þvagfærasýkingum.
Konum með þvagleka voru oftar gefin sýklalyf
en þeim sem ekki voru með þvagleka (X2,
13,59; p<0,005; pL<0,001). Ekki var munur á