Læknablaðið - 15.10.1997, Blaðsíða 14

638
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
skoðað áhrif vitrænnar getu við upphafsskoð-
un og sýndu sterka fylgni með lifun. Auk þess
sýndu þeir aukna áhættu ef saga var um byltur
eða til staðar voru atferlistruflanir. Þessi ein-
kenni koma einkum fram á síðari stigum sjúk-
dómsins og því eðlilegt að lífshorfur þeirra séu
lakari.
Erlendar rannsóknir hafa þannig sýnt að al-
gengustu sjúkdómarnir sem valda heilabilun
skerða lífshorfur fólks verulega. Þessar rann-
sóknir virðast ennfremur sýna að lífshorfur
þeirra hafi batnað nokkuð á síðastliðnum
tveimur áratugum (24), einkum ef borið er
saman við elstu rannsóknirnar (7) en þó ber að
geta þess að aðferðir við sjúkdómsgreiningu
hafa breyst mikið og skilmerki sjúkdómanna
einnig. Ennfremur eru aðferðir og framsetning
niðurstaðna mismunandi í þeim rannsóknum
sem hér hefur verið vitnað til og síðast en ekki
síst er sjúklingum sjaldan fylgt eftir lengur en
fjögur til fimm ár.
Þýðið í þessari rannsókn eru einstaklingar
sem komið hafa í dagvistun á 10 ára tímabili.
Einungis sjúklingar með heilabilun sem sjúk-
dómsgreiningu sækja þessa dagvistun sem á
umræddu tímabili var sú eina sinnar tegundar í
landinu. Auk heilabilunar hafa inntökuskilyrði
verið það mat að viðkomandi sjúklingar hefðu
sennilega gagn af því sem þar fer fram. Þetta
hefur einkum útilokað þá sem höfðu langt
genginn sjúkdóm. Útilokaðir hafa verið ein-
staklingar með líkamlega fötlun sem hindrar
stigagöngu. Þótt ekkert verði um það fullyrt er
líklegt að slíkir einstaklingar hafi heilabilun á
hærra stigi en þeir sem innritaðir voru í dagvist-
unina eða séu haldnir sjúkdómum sem geta
stytt ævilíkur. Örfáir sjúklingar með erfiðar at-
ferlistruflanir voru einnig útilokaðir, en ein
rannsókn (14) hefur sýnt að slík einkenni eru
áhættuþáttur fyrir skemmri lifun. Einstakling-
ar sem reyndust hafa meiri atferlistruflanir eft-
ir innritun en dagvistin gat borið og útskrifuð-
ust því fljótt eru hins vegar taldir með. í reynd
hafa því afar fáir sjúklingar verið útilokaðir af
annarri ástæðu en þeirri að heilabilun þeirra
væri komin á of hátt stig. Hópurinn endur-
speglar því vel sjúklinga með heilabilun á höf-
uðborgarsvæðinu á umræddu tímabili.
Islenskir sjúklingar með heilabilun lifa mis-
munandi lengi eftir sjúkdómsgreiningu og aldri
við upphaf sjúkdóms. Lífshorfur þeirra eru af-
gerandi lakari en jafnaldra þeirra (tafla III), en
þessar tölur eru þó aðeins marktækar fyrir
sjúklinga með síðkominn Alzheimers sjúkdóm
(290,0) og þegar allir sjúklingar með Alzheim-
ers sjúkdóm eru skoðaðir án tillits til aldurs við
upphaf sjúkdóms (290,0 og 290,1). Fjöldinn í
hinum hópunum tveimur er lítill og leyfir ekki
aðrar túlkanir en þær að svo virðist sem þeir lifi
skemur en jafnaldrar. Karlar virðast þó hafa
lakari lífshorfur en konur í báðum sjúkdóms-
flokkunum (290,1 og 290,4). Þessi munur kem-
ur bæði fram sem munur milli kynja og sem
hlutfallslegur munur milli sjúklinga og saman-
burðarhóps. Lífshorfur sjúklinga með síðkom-
inn Alzheimers sjúkdóm á Islandi virðast betri
en sýnt hefur verið í erlendum rannsóknum. í
samantekt Wang frá 1971 (7) lifðu sjúklingar
með elliform Alzheimers sjúkdóms í 5,1 ár, en
íslenskar konur 9,5 ár og karlar 8,2 ár. Hafa
verður þann fyrirvara að samanburður er erfið-
ur. Þýðið er misjafnt, einstaklingar búandi
heima, sjúklingar á móttökum sjúkrahúsa,
vistmenn á hjúkrunarheimilum eða eins og
hér, sjúklingar á dagvistun. Eðlilegast er að
bera þessa rannsókn saman við rannsóknir sem
fylgja eftir sjúklingum á móttöku sjúkrahúss.
Áður hefur verið minnst á mismunandi við-
miðun við upphaf, það er hvort miðað er við
upplýsingar um upphaf einkenna eða hvort
miðað er við þann tíma sem greiningin er gerð.
Þýðum er fylgt eftir í mislangan tíma, oftast tvö
til sex ár. I þessari rannsókn er sjúklingum að
meðaltali fylgt eftir í sex ár. Lifun er misjafn-
lega reiknuð út, ýmist sem hlutfall lifenda að
ákveðnum tíma liðnum eða sem áhættuhlut-
fall. I samantekt van Dijk (8) er reynt að gera
samanburð milli 38 rannsókna sem skipt var í
fjóra flokka eftir þýði. Valin var sú leið að
skoða hlutfall lifenda eftir tvö ár og er því ekki
unnt að miða niðurstöðu þessarar rannsóknar
við þá samantekt. Samkvæmt þessari aðferð
var ekki unnt að sýna fram á bættar lífhorfur
síðastliðinn áratug, en ef skoðaðar eru rann-
sóknir sem fylgt hafa sjúklingum eftir í lengri
tíma má sjá bættar horfur (24).
Auknar lífslíkur sjúklinga með heilabilun
síðastliðna áratugi, að því gefnu að sú aukning
sé raunveruleg, stafar sennilega af betri um-
önnun og stuðningi við þessa sjúklinga auk
þess sem almennt betri lífslíkur í þjóðfélaginu
koma þessum einstaklingum einnig til góða.
Líkur benda til að lífshorfur íslenskra sjúklinga
með heilabilun hafi batnað undanfarna tvo
áratugi.