Læknablaðið - 15.10.1997, Blaðsíða 18

642
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
RAI mælitækið inniheldur þrjá þætti: mats-
þætti (Minimum Data Set, MDS), matslykla
fyrir einstök viðfangsefni (Resident Assess-
ment Protocols, RAPS) og leiðbeiningarhand-
bók. Tilgangur matsþáttanna er að greina
styrkleika, óskir og þarfir íbúanna í lykilatrið-
um og gefa heildræna mynd af færni þeirra.
Mælitækið tekur til upplýsinga um eftirtalda
þætti (11): persónuupplýsingar (undir dulnefni
þegar þær eru sendar frá stofnuninni), vitræna
getu, tjáskipti, heyrn, sjón, líkamlega færni og
vandamál, stjórn á þvagi og hægðum, andlega
og félagslega vellíðan, hugarástand og atferlis-
munstur, virkni, þátttöku í félagsstarfi, sjúk-
dómsgreiningar, heilsufarsvanda, munn- og
næringarástand, tannheilsu, ástand húðar,
lyfjanotkun og sérstaka meðferð og aðgerðir.
Matslyklarnir fela í sér leiðbeiningar til
starfsmanna stofnunarinnar við sérhæft mat,
svo sem ítarlegra mat á vitrænni skerðingu,
andlegri vanlíðan, byltum og þvagleka svo
dæmi séu tekin. Markmiðið er að greina bæt-
anlega þætti færnitaps og skerpa umönnunar-
áætlanir þannig að auka megi möguleika
íbúans á að ná og viðhalda hámarksfærni, auk
andlegrar og félagslegrar vellíðunar.
Meta þarf einstaklinginn við innlögn, þannig
að hægt sé að þróa meðferðaráætlanir. Eftir
það er hann metinn árlega og í þeim tilvikum
að miklar breytingar verði á heilsufari. Árs-
fjórðungslegt styttra mat er framkvæmt til að
fylgjast með gæðum þjónustunnar og mögu-
leiki er að flokka einstaklingana eftir meðferð-
arþyngd, sem aftur gefur tækifæri til að greiða
fyrir þjónustuna eftir þyngdarstuðli. Allir þess-
ir þættir eru mögulegir utan Bandaríkjanna, ef
þýðing og staðbundin útfærsla er vönduð (12-
14). Út frá RAI breytunum hafa verið þróaðir
gæðavísar sem byggja á lykilbreytum er meta
afdrif einstaklingins (til dæmis legusár og notk-
un á þvagleggjum) og auðvelda þeir gæða-
tryggingu innan stofnananna og einnig eftirlit
með gæðum af hálfu hins opinbera (15).
Áhrif RAI mælitækisins á gæði hafa verið
metin með því að bera saman gæðavísa frá því
fyrir og eftir að mælitækið var tekið upp (16).
Matið fór fram í 10 fylkjum í Bandaríkjunum.
Það tók til 269 öldrunarstofnana, sem valdar
voru af handahófi, og leiddi til skoðunar á 4000
íbúum. Annars vegar hafði matið verið fram-
kvæmt fyrir RAI matið 1990-1991 og hins vegar
eftir að búið var að innleiða það um vor og
haust 1993. Marktækar breytingar fundust á
eftirfarandi þáttum: Upplýsingar í sjúkraskrá
voru heildstæðari og áreiðanlegri. Meðferðar-
áætlanir tóku til fleiri vandamála, svo sem
áhættuþátta fyrir færnitapi og slysum og gáfu
meiri möguleika á bættri færni. Fjölskyldur og
íbúar tóku virkari þátt í ákvörðunum um með-
ferð. Notkun lífserfðaskráa var aukin. Mun
fleiri voru virkir. Þá dró úr óæskilegum úrræð-
um, svo sem notkun á innihggjandi þvagleggj-
um og fjötrum. Marktækt dró úr færnitapi
hvað varðar athafnir daglegs lífs, vitrænu tapi
og algengi þvagleka. Þá dró marktækt úr inn-
lögnum á sjúkrahús frá öldrunarstofnunum, án
þess að dánartíðni ykist.
í þessari sömu skýrslu var greint frá viðhorf-
um stjórnenda og heilbrigðisstarfsmanna á
öldrunarstofnunum til RAI mælitækisins. Yfir-
gnæfandi meirihluti taldi mælitækið hafa bætt
gæði mats og meðferðaráætlana á viðkomandi
stofnun, auk þess að bæta líkur þess að vanda-
mál yrðu greind og meðhöndluð á virkan hátt.
íslensk forkönnun á notagildi RAI
mælitækisins
Árið 1994 stóðu höfundar þessarar greinar
að könnun á notagildi RAI tækisins á Islandi.
Áður hafði mælitækið verið þýtt á íslensku og
endurþýtt á ensku og var sú þýðing yfirfarin af
höfundum mælitækisins til þess að tryggja gæði
þýðingarinnar. Með samþykki tölvunefndar og
siðanefndar Borgarspítalans og í samráði við
stjórnendur öldrunarstofnana var öllum íbúum
á öldrunarstofnunum á Stór-Reykjavíkursvæð-
inu, Akureyri og Kirkjubæjarklaustri boðin
þátttaka í könnuninni. Alls náði könnunin til
1641 einstaklings en þátttaka varð 91%. Ein-
ungis 1,3% höfnuðu þátttöku. Sumir létust og
aðrir gátu ekki verið með meðal annars vegna
sjúkraliðaverkfalls sem setti mark sitt á starfs-
árið 1994. Rannsóknin var kölluð Daglegt líf á
hjúkrunarheimili. Heilsufar og hjúkrunarþörf
íbúa á öldrunarstofnunum 1994. ítarlegar nið-
urstöður rannsóknarinnar birtust í riti er út
kom á vegum Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins árið 1995 (11). Hér verður ein-
ungis gefin stutt lýsing en með vísan í áður-
nefnt rit hvað varðar nákvæmar tölur og ein-
stök atriði.
Meirihluti íbúanna voru konur og voru þær
nokkru eldri en karlarnir, en meðalaldur
beggja kynja var um 84 ár. Ibúarnir höfðu dval-
ið að meðaltali í liðlega þrjú og hálft ár. Nær