Læknablaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
101
Tafla IV. Fylgnistuðlar (r) milli heildarbeinmagns og einstakra tölfrœðilega markíœkra einkenna þátttakenda.
Aldurshópar 16-20 ára 25 ára
Þyngd 0,36 p<0,01 0,21 p<0,01
Hæð 0,38 p<0,01 0,21 p<0,01
Mjúkvefjamassi 0,53 p<0,01 0,38 p<0,01
Magn fitu 0,17 p<0,01 0,06 p>0,1
Líkamshreyfing 0,22 p<0,01
Fjöldi ára frá upphafi tíða 0,30 p<0,01
Tafla V. Hlutfall fervika skýrt í fjölþáttaaðhvarfsgreiningu á
heildarbeinmagni.
Skýrt fervikahlutfall (%)
Marktækar breytur 18-20 ára 25 ára
Mjúkvefjamassi (28,3) (25,8)
Magn fitu (13,1)
Fjöldi ára frá upphafi tíða (4,9)
Hæð (4,6)
Líkamshreyfing (2,6)
Samtals (35,8) (43,5)
tæk fylgni var einnig milli mjúkvefjamagns og
líkamshreyfingar, mest í 16 ára hópnum,
r=0,46, p<0,01 en minnst í 25 ára hópnum,
r=0,20, p<0,05.
Líkamsþjálfun: í 16-20 ára aldurshópnum
voru allir fimm áreynsluhóparnir svipaðir að
stærð og meðalhreyfing heildarhópsins 4,5
klukkustundir á viku. I 25 ára hópnum var
líkamshreyfingin mun minni og rúntlega helm-
ingur kvennanna stundaði enga reglubundna
hreyfingu (innan við hálfa klukkustund á viku)
en um 20% lengur en fimm stundir á viku.
Meðalhreyfing 25 ára hópsins var 1,9 stund á
viku. Þess vegna var litið á þessa tvo hópa
hvorn fyrir sig, bæði í einþátta og fjölþátta
greiningu.
Framkvæmd var línuleg fjölþáttaaðhvarfs-
greining í þrepum. Háða breytan var heildar-
beinmagn en mögulegar skýribreytur voru
mjúkvefjamassi, magn fitu, fjöldi ára frá
upphafi tíða, hæð, þyngd, líkamshreyfing, kalk
og D-vítamín (±25-OH-D í blóði). Sleppt var
þeim breytum, sem höfðu p-gildi 0,05 eða
stærra. í töflu V er sýnt hlutfall fervika sem
hver marktæk skýribreyta skýrir af fervika-
summu (sum of squares of deviations) háðu
breytunnar ásamt summu skýrðs hlutfalls.
í 16-20 ára hópnum höfðu einungis þrír
þættir marktæka fylgni við beinmagnið, það er
mjúkvefjamagnið, tími frá upphafi tíða og
líkamshreyfing. Þessir þrír þættir útskýra
35,8% af breytileikanum í heildarbeinmagni
þátttakenda í þessum aldurshópum. Næringar-
þættir, svo sem kalk, prótínneysla, D-vítamín-
neysla og D-vítamínþéttni í blóði höfðu enga
marktæka fylgni við beinmagnið.
I 25 ára hópnum voru fitumagn og líkams-
hæð áhrifabreytur en líkamshreyfing hins
vegar ekki. Þrír þættir, það er mjúkvefir,
líkamsfita og hæð skýra 43,5% af breytileika
heildarbeinmagns í þessum aldurshópi.
Mynd 3 sýnir samanburð á líkamshreyfingu
og heildarbeinmagni í 16-20 ára hópnum,
þegar leiðrétt hafði verið fyrir mismunandi
tímalengd frá upphafi tíða. Verulega marktæk
fylgni (p<0,01) var milli þessara þátta, það er
að segja beinmagnið óx um 0,45% fyrir hverja
klukkustund líkamshreyfingar á viku í þessum
aldurshópi. í 25 ára hópnum fannst hins vegar
engin slík fylgni milli líkamsþjálfunar og bein-
magns.
Umræða
Hámarksbeinmagn: Þessi rannsókn bendir
til að hámarksbeinmagni íslenskra kvenna sé
að mestu leyti náð um 20 ára aldur. Fyrri
rannsóknir okkar á beinmagni í framhandlegg
íslenskra kvenna bentu einnig til að svo væri
(17). Beinmagnið í hryggnum kann þó enn að
vera vaxandi þar sem 25 ára konurnar höfðu
um 1% meira beinmagn en þær tvítugu.
Rannsókn Recker og fleiri (18) sýndi einnig
fram á að beinmagn í hrygg fór vaxandi fram
yfir 25 ára aldur. Hins vegar reyndist beinmagn
í hrygg 35 ára íslenskra kvenna (12) nánast það
sama og meðal 25 ára hópsins, þannig að lík-
legt verður að telja að hámarksbeinmagni í
hrygg sé náð um 25 ára aldur.
Milli 16 og 20 ára aldurs óx beinmagnið um