Læknablaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 74

158
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Skýringarmynd af því hvernig jarðsprengja virkar. Húðin þenst
út og tætist upp ásamt holdi og beinum. Myndin er úr bæklingi Al-
þjóða Rauða krossins. (Coupland RM. Amputation for war wounds.
Geneva: International Committee of the Red Cross, 1992: 6.)
um. Þetta eru annars konar sár en
við eigum að venjast. Skotsárin
valda miklum vefjaskemmdum
og oft eru alvarlegar sýkingar
komnar í sárin. Meðhöndlunin
felst í því að skera í burtu dauð-
an og sýktan vef, fjarlægja laus
beinbrot og skilja sárin síðan eft-
ir opin og loka þeim ekki fyrr en
þau eru orðin hrein. Brot voru
flest meðhöndluð með strekk eða
gifsspelkum. Byssurnar sem eru
í notkun eru gífurlega orkumikl-
ar. Þegar byssukúlan mætir mót-
stöðu missir hún jafnvægið, ef
svo má segja, og byrjar að spinna
sig áfram og myndar trektlaga
sár, þannig getur inngangsop eft-
ir kúlu verið einungis 1 cm, en 5-
6 cm þar sem kúlan fer út úr lík-
amanum eftir að hafa valdið
ómældum skaða. Ég man til
dæmis eftir litlum dreng sem
kom til okkar, hann hafði fengið
skot í brjósthol, rétt við geirvörtu
og fór kúlan í gegnum brjóst-
kassann og í handlegginn sem
tættist af rétt ofan við olnboga.
Almenn byssueign
I kjölfar borgarastríðsins hefur
byssueign orðið mjög almenn.
Þetta hefur skapað gífurleg
vandamál ekki síst vegna naut-
gripaþjófnaða og meðfylgjandi
hefndaraðgerða sem tíðkast hafa
um aldir. Öldum saman hafa kýr
verið tilvistargrundvöllur fjöl-
skyldunnar. Flest er reiknað í
kýrverði. Til dæmis er gjald fyr-
ir brúði 30-40 kýrverð og það er
ekkert smáræði. Víða er afstaðan
sú að náist kýr inn á einhvers yf-
irráðasvæði sé hún þar með hans
eign. Reyni fyrri eigandi að end-
urheimta kúna verður það ekki
gert nema með því að berjast og
verjast. Þessi hefð vill oft gleym-
ast okkur, sem horfum á ókunna
menningu með eigin menningar-
gleraugum. I þorpinu sem byggst
hefur upp í kringum sjúkrahúsið
kom til dæmis tvívegis til skot-
bardaga vegna kúaþjófnaðar á
meðan ég dvaldi þarna. Nokkrir
særðust og þörfnuðust aðhlynn-
ingar af þeim sökum.“
Að sögn Einars er tiltölulega
lítið af jarðsprengjum í Súdan,
en þær finnast þó því miður.
„Það kom til okkar lítið barn sem
þurfti að aflima, taka höndina af.
Það hafði gripið upp jarð-
sprengju sem líktist leikfangi.
Þetta er auðvitað ætlað börnum,
hverjir aðrir hlaupa eftir leik-
föngum og grípa þau upp? Jarð-
sprengjur valda gífurlegum
vefjaskaða í líkamanum. Oft
verður að aflima þann sem verð-
ur fyrir áverka af völdum jarð-
sprengja. Oftast springa sprengj-
urnar vegna þess að fólk stígur á
þær, þá brotnar fóturinn og húð-
in rofnar og lyftist upp eins og
regnhlíf og óhreinindin pressast
inn í húðina. Oftast verður vefja-
áverki það mikill að það þarf að
taka fótinn af neðan við hné eða
uppi á læri, þetta er skelfilegt.
Vagga mannkyns
Umhverfis sjúkrahúsið og
starfsemi Sameinuðu þjóðanna
hefur myndast dálítið þorp, þar
býr fólk af Túrkana ættbálki.
Margir þeirra vinna á sjúkrahús-
inu og sinna þar ýmsum þjón-
ustustörfum. Ibúarnir á svæðinu
eru um 20 þúsund. Þessi ættbálk-
ur býr í Norður-Kenýa og um-
hverfis Túrkanavatn, sem er
þarna skammt frá. Ymsir halda
því fram að vöggu mannkyns sé
að finna við Túrkanavatn.
Eftir því sem sjúkrahúsið
verður fastari punktur í tilveru
þessa fólks leitar það þangað
meir og meir með sín vandamál,
eða er vísað þangað frá heilsu-
gæslustöðinni sem rekin er af
African inland church (AIC). Al-
varlegastu sjúkdómarnir sem
innfæddir eru að glíma við eru
malaría, ýmiss konar þarmasýk-
ingar og berklar."
Gæti Einar hugsað sér að fara
aftur að vinna við svipaðar
kringumstæður?
„Já, því ekki það. Þetta er
mjög áhugavert og ég verð að
játa að mér fannst ég gera tölu-
vert gagn á meðan ég var á Lopi-
ding sjúkrahúsinu. Þetta er líka
tiltölulega auðveldur staður að
byrja á í svona starfi. Sjúkrahús-
ið er ekki á hættusvæði nema
menn grípi til vopna vegna
kúnna. Hins vegar er æskilegt að
búa sig vel undir svona ferð til
þess að vita út í hvað maður er
að fara, en reynslan er mikils
virði.“
-bþ-