Læknablaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 80

164
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Til heimilis- og heilsugæslulækna
Greining og meðferð hryggvandamála
með taugarótareinkennum
Brjósklos (herniated nucleus
pulposus, HNP, disc prolapse) í
baki getur verið allt frá ein-
kennalaus og upp í að valda
óþolandi sársauka, minnkuðum
krafti, dofa og truflunum á þvag-
látum og hægðum.
Batahorfur við brjósklosi í
mjóbaki eru góðar, og á að giska
90% sleppa við skurðaðgerð.
Myndatökur og aðrar rann-
sóknir í upphafi veikindanna eru
ástæðulausar, nema rökstuddur
grunur sé um, að mismunagrein-
ing geti verið alvarlegri sjúk-
dómur, til dæmis sýking, virkur
liðasjúkdómur eða illkynja sjúk-
dómur.
Líta ber á nefndar rannsóknir
sem undirbúning ákvarðana-
töku uni breytta meðferðar-
aðferð og á ákvarðanatakan um
þær að vera í höndum þess sér-
fræðings sem mun annast þá
meðferð.
Meðferð án skurðaðgerðar
hjálpar sjúklingunum yfir erfið-
asta verkjahjallann. Hún á að
vera markviss og tímabundin.
Greining og meðferð
1. Oftast er hægt að greina
brjósklos klínískt með nákvæmri
sjúkrasögu og skoðun.
Myndatökur og aðrar rann-
sóknir eru sjaldan nauðsynlegar
fyrstu fjórar til sex vikurnar hjá
annars frískum og tiltölulega
ungum einstaklingunr.
2. Fyrstu vikurnar eftir að
Unnið á samráðsfundi á vegum
landlæknisembættisins 1997.
einkenni koma í ljós, þarf yfir-
leitt aðeins stuðningsmeðferð
með ráðleggingum, verkjalyfjum
og ef til vill bólgueyðandi lyfj-
um.
Forðast ber margra daga legu
(meira en þrjá til fjóra daga).
Séu sterk verkjalyf notuð,
skulu þau notuð í virkum
skömmtum og í örfáa daga.
Hvetja skal sjúkling til að
halda áfram vinnu.
3. Sé verkur á undanhaldi eftir
eina til tvær vikur og sjúklingur
vinnufær eða næstum vinnufær
er ólíklegt að frekari meðferðar
sé þörf.
Taka skal fyrir stellingarfræði,
vinnuaðstæður, tómstundaiðju
og svo framvegis.
4. Sé verkur lítt breyttur,
óbreyttur eða versnandi, skal
hefja virka meðferð, oft hjá
sjúkraþjálfara. Gefur læknirinn
fyrirmæli um eðli og lengd með-
ferðar.
Stöðugleikaæfingar eru væn-
legar til árangurs, en áhersla skal
einnig lögð á stellingarfræði,
slökun, hreyfingu og svo fram-
vegis.
5. I eftirfarandi tilvikum skal
haft samband við sérfræðing:
a) við alvarlegar lamanir (par-
eses),
b) við óbærilega settaugar-
(ischias-)/rótarverki, sem verkja-
lyf bíta illa á,
c) við endurtekin verkjaköst í
baki og fæti með tiltölulega
stuttu millibili sem valda
óvinnufærni og/eða koma í veg
fyrir að sjúklingur geti lifað eðli-
legu lífi.
d) Sjúklingar með mænu-
taglsheilkenni (cauda equina
syndrome) skulu alltaf sendir
tafarlaust á sérhæfða skurð-
deild til meðferðar.
Staðan skal endurmetin eftir
fjögurra til sex vikna meðferð frá
upphafi einkenna. Sé árangur
lítill eða enginn, skal haft sam-
ráð við sérfræðing um áfram-
haldandi greiningu og meðferð.
Myndgreiningaraðferðir
Tölvusneiðmyndataka, seg-
ulómskuðun og nrænumynda-
taka eru nokkurn veginn jafn-
gildar við greiningu brjósklosa.
Segulómun er best við grein-
ingu brjóskloss í hálshrygg.
Kristinn Guðmundsson
Júlíus Gestsson
Bjarni Hannesson
Þorvaldur Ingvarsson
Halldór Jónsson jr.
Jósep O. Blöndal
Magnús Ólason