Læknablaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
109
til sjálfsmorða og krabbameina í lungum, heila
og ristli.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn hóprannsókn. í
læknahópnum eru allir karlar í læknastétt sem
taldir eru í Læknatali og heilbrigðisskýrslum
(40,41) sem útskrifuðust fram til ársins 1993.
Þó er sleppt þeim læknum sem ekki höfðu bú-
setu hér á landi 1951 eða bjuggu ekki á íslandi
eftir það. í lögfræðingahópnum eru allir karlar
í lögfræðingastétt sem taldir eru í Lögfræð-
ingatalinu (42), skilgreindir á sama hátt. í
gögnunum um læknana kernur fram hvort þeir
hafi fengið sérfræðiréttindi og hvenær (40,41).
Leitað var að kennitölum einstaklinganna í
þjóðskrá og horfinna skrá og með nöfnum og
fæðingardögum var unnt að finna alla. Þar sem
konur voru fáar í þessum stéttum var ekki hægt
að gera rannsókn á þeim og var þeim því
sleppt.
I læknahópnum voru 1210 karlar en í lög-
fræðingahópnum 1032. Aldursdreifing í hóp-
ununr var mjög áþekk. Fengið var leyfi tölvu-
nefndar til að bera skrárnar yfir lækna og lög-
fræðinga saman við þjóðskrá, horfinna skrá.
skrá yfir dánarmein og krabbameinsskrá. Á
þennan hátt fengust upplýsingar um dánarmein
og krabbamein allra í rannsókninni. Skráning
dánarmeina var samræmd við sjöundu útgáfu
Hinnar alþjóðlegu sjúkdóma- og dánarmeina-
skrár (43) en krabbameinsskráin notar þá út-
gáfu við skráningu á staðsetningu krabbameina
(44). Fylgitíminn hófst 1951 fyrir dánarmein,
en 1955 fyrir krabbamein, en endaði í báðum
tilfellum 1. desember 1995.
Mannár voru talin fyrir hvern mann frá
kandídatsári til dánarárs, ef hann hafði látist, en
annars til 1. desember 1995. Væntanlegur
fjöldi dáinna var reiknaður út frá fjölda mann-
ára í fimm ára aldurshópum á hverju ári rann-
sóknartímans, margfaldað með dánartölum fyr-
ir íslenska karla vegna hvers dánarmeins á
sönru árum (45,46). Með sömu aðferðum var
fundinn væntanlegur fjöldi krabbameina og
nriðað við nýgengi krabbameina í krabba-
meinsskránni. Hlutfallið milli dáinna eða þeir-
ra senr fengið höfðu krabbamein og væntigilda,
eða staðlaða dánarhlutfallið (standardised
mortality ratio, SMR) og nýgengihlutfallið
(standarised incidence ratio, SIR), voru reikn-
uð með 95% öryggismörkum. Gert var ráð fyr-
ir Poisson-dreifingu dauðsfalla og krabba-
meina og noluð Byars nálgun (46)
Til að athuga mun á dánartíðni og nýgengi
krabbameina í hópi lækna og lögfræðinga voru
stöðluðu dánarhlutföllin og stöðluðu nýgengi-
hlutföllin borin saman með hlutfallslegum
samanburði og fengin hlutfallahlutföll dánar-
meina (ratio of standardised mortality ratio,
RSMR) og hlutfallahlutföll nýgengis krabba-
meina (ratio of standardised incidence ratio,
RSIR) og reiknuð 95% öryggismörk (46).
Sérstök athugun var gerð með tilliti til þess
hvort læknar hefðu orðið sérfræðingar í ein-
hverri grein læknisfræðinnar.
Til þess að komast að reykingavenjum
lækna, lögfræðinga og annarra karla voru hóp-
arnir bornir saman við gagnaskrá Hjartavernd-
ar. Kannað var hvaða læknar eða lögfræðingar
hefðu komið þangað í athugun fram til ársins
1975 og upplýsingar fengnar um reykingavenj-
ur þeirra. Jafnframt voru fengnar upplýsingar
um reykingavenjur allra annarra sem til Hjarta-
verndar höfðu komið. Til að meta hugsanleg
truflandi áhrif mismunandi reykinga á áhættu á
lungnakrabbameini var notuð óbein reikni-
matsaðferð Axelson og Steeland (47). Áhættan
á lungnakrabbameini var talin einn hjá þeim
sem ekki reykja, fimm hjá þeim sem reykja
pípu eða vindla og 10 hjá þeim sem reykja
sígarettur.
Niðurstöður
í töflu I eru sýndar niðurstöðurnar varðandi
dánarmein þegar hópar lögfræðinga og lækna
voru bornir saman við alla íslenska karla og
þegar þessir hópar voru bornir saman innbyrð-
is. Stöðluð dánarhlutföll vegna allra dánar-
meina og ýmissa undirflokka dánarmeina lög-
fræðinga voru flest nærri einum heilum og 95%
öryggismörkin innihéldu í öllum tilvikum einn
heilan nema þegar litið var á öll slys. Staðlað
dánarhlutfall allra slysa var 0,60 og 95% ör-
yggismörkin innihéldu ekki einn. Öðru máli
gegnir um lækna þar sem staðlað dánarhlutfall
allra dánarmeina, allra krabbameina, maga-
krabbameins, heilablóðfalla, öndunarfærasjúk-
dóma og allra slysa var lægra en vænta inátti en
hærra vegna sjálfsmorða sem framin voru með
lyfjum, föstum eða fljótandi efnum. Þegar dán-
armein lækna og lögfræðinga voru borin saman
sást að mörg hlutfallahlutföll voru lág. Hlut-
fallahlutföll allra dánarmeina, lungnakrabba-