Læknablaðið - 15.02.1998, Blaðsíða 10

98
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Tafla II. Líkamseinkenni og nœringarsaga þátttakenda (meðalgildi ± staðalfrávik).
Aldurshópar
16 ára (n=71) 18 ára (n=60) 20 ára (n=118) 25 ára (n=86)
Þyngd (kg) 57,8±9,4 61,9±9,1 65,0±11,9 64,6±11,4
Hæð (cm) 165,8±5,8 167,6±5,6 167,4±6,2 167,9±15,0
Mjúkvefjamagn (%) 64,7±7,3 62,9±6,6 60,3±6,6 59,9±6,1
Magn fitu (%) 30,1 ±11,6 32,1 ±11,0 35,0±14,0 34,7±7,9
Kalkneysla (mg á dag) 1613,0±712,0 1432,0±738,0 1438,0±652,0 1245,0±555,0
D-vítamínneysla (gg á dag) 7,5±7,9 7,9±7,8 9,7±9,6 11,2±11,6
25-OH-D í sermi (nmól/L) 41,4±20,0 43,0±21,0 45,8±20,0 50,1±24,0
Prótínneysla (g á dag) 94,4±34,0 84,0±38,0 88,0±32,0 82,1 ±27,0
hjálp mynda. Við útreikninga á magni fæðu-
efna var stuðst við íslenskar næringarefnatöflur
frá Rannsóknarstofnun landbúnaðarins (9)
ásamt gagnagrunni Manneldisráðs um hráefna-
samsetningu matvæla. Heildarhópnum var
skipt í þrennt með tilliti til kalkneyslu, innan
við 800 mg á dag, 800-1200 mg á dag og yfir
1200 mg á dag.
Könnun á líkamshreyfingu og þjálfun:
Notaður var staðlaður spurningalisti saminn
upp úr könnun Slemenda og fleiri (10). Spurt
var hversu margar klukkustundir á viku
síðastliðna þrjá mánuði þátttakendur hefðu
stundað ýmsar íþróttir, göngur og fleira.
Hópunum var skipt eftir svörum í fimm hópa,
þær sem stunduðu líkamshreyfingu innan við
hálfa klukkustund á viku, hálfa til tvær stundir
á viku, tvær til fjórar stundir og yfir sjö stundir
á viku.
Almennar spurningar: Spurt var hvenær
blæðingar hefðu byrjað og þannig reiknaður út
tími í mánuðum frá upphafi tíða. Einnig var
spurt um notkun getnaðarvarnarpillu og
reykingar.
Mœling á 25-OH vítamín D í blóði: Serum
25-OH vítamín D (25-OH-D) var mælt með
hjálp mótefna og geislavirkra efna (RIA, INC-
STAR Corporation, Stillwater, MN, USA).
Breytistuðlar aðferðarinnar (coefficient of vari-
ation, CV%) voru 9,4% og 12,7% fyrir 36,2 og
121,8 nmól/L. Viðmiðunarmörk eru 25-100
nmól/L. Hópunum var síðan skipt eftir því
hvort þeir voru ofan eða neðan við 25 nmól/L,
sem margir hafa álitið æskileg viðmiðunar-
mörk á 25-OH-D (11). Hæð (cm) og þyngd
(kg) voru mæld með Seca mæli.
Beinmagnsmœlingar: Við beinmagnsmæl-
ingar var stuðst við DEXA (Dual Energy X-ray
Absorptiometry) eins og lýst hefur verið
(12,13) Þessi aðferð mælir magn kalks á
flatareiningu (bone mineral density) g/cm2 sem
er ekki raunveruleg þéttleikamæling þar sem
um er að ræða magn kalks á cm2 en ekki cm’.
Hins vegar hefur verið sýnt fram á að undir
flestum kringumstæðum endurspeglar þessi
mæling vel beinmagnið (14). I þessari grein
verður því notað beinmagn fremur en bein-
þéttni. Notað var tæki af gerðinni Hologic
QDR 2000+.
Mælistaðir: a) Heildarbeinmagn (total skele-
ton).
b) Lendaliðbolir ( L:II-L:IV).
c) Vinstri mjöðrn (lærleggsháls, lærhnúta
(trochanter) og nærendi lærleggs (intertrochan-
ter).
d) Framhandleggur (víkjandi hendi), fremsti
þriðjungur. Magn mjúkvefja (lean mass) og fitu
var einnig ákvarðað með DEXA.
Breytistuðull (CV%) mælinga var 0,9% fyrir
framhandlegg, 1,0% fyrir lendhrygg og heild-
arbeinmagn og 1,6% fyrir mælingar á mjöðm
(12,13).
Tölfrœði: Reiknað var út meðaltal, staðal-
frávik og hæstu og lægstu gildi. Við fylgniút-
reikninga (r) var aðferð Pearsons notuð, t-próf
var notað við samanburð milli hópa og mark-
tækni miðuð við p< 0,05. Framkvæmd var línu-
leg fjölþátta aðhvarfsgreining (linear regres-
sion analysis) til að finna samband milli einnar
háðrar breytu og ýmissa óháðra breytna. Notuð
var aðferð (step down backward-elimination
procedure) þar sem allir þættirnir voru teknir
með í útreikninga í upphafi en þeir þættir síðan
teknir út sem ekki höfðu marktæk áhrif (15).
Niðurstöður
Kalkneysla og beinmagn: Tafla II sýnir að
meðalkalkneysla var á bilinu 1245-1613 mg á
dag, mest í 16 ára hópnum en marktækt minnst
í 25 ára hópnum (p<0,01). Hins vegar var