Læknablaðið - 15.03.1998, Qupperneq 44

222
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Allflestir heila- og taugasjúkdómar geta
valdið, og valda oftast, breytingum á blöðru-
starfsemi. Nokkrir algengir sjúkdómar eru
heilablóðfall, Parkinsons sjúkdómur, heila- og
mænusigg, sykursýki og mengis- og mænu-
haull (myelomeningocele). Aðrar ástæður
breyttrar þvagblöðrustarfsemi eru mænuáverk-
ar vegna slysa eða aðgerða, brjósklos með
þrýstinpi á taugarætur og aðgerðir í grindar-
botni. Ahrif á blöðrustarfsemi eru breytileg eft-
ir eðli, staðsetningu og útbreiðslu sjúk-
dómanna. Astæða þess að svipaður sjúkdómur
í tveimur einstaklingum getur valdið mismun-
andi truflun á starfsemi þvagblöðru er ennþá
óljós. Breytileg taugastjórnun þvagveganna
milli einstaklinga er nærtæk og sennileg skýr-
ing. Truflun á starfsemi þvagblöðru hefur af
hefð verið flokkuð eftir staðsetningu skaða á
taugakerfi (5). Þannig er rætt um skaða stað-
settan ofan við þvagstjórnunarstöðina í mænu
(S2-4) þar sem afleiðing skaðans getur orðið sú
að þvaglát láta ekki að viljastjórn (reflexic-,
uninhibited micturition). Samræmi í stjórn
þvagblöðruvöðvans og ytri hringvöðva getur
verið fyrir hendi eða vantað. Skaðar á þvag-
stjórnunarstöð í mænu (S2-4) eða taugum í
grindarbotni (infrasacral) valda oftast skorti á
samdrætti (denervation) þvagblöðruvöðvans
(flaccid-, atonic, areflexic micturition or detru-
sor acontractility). Við slíkan skaða hefur bæði
verið lýst þvagblöðru með auknu rými (dis-
tended hypotonic bladder) og þvagblöðru með
minnkað rými stundum samfara aukinni starf-
semi (hypertonic-, hyperactive bladder) (6).
Æxli í mænu og/eða mænugöngum eru sjald-
gæf og fituæxli eru einungis um 1% af öllum
æxlum (7,8). Fáum tilfellum hefur verið lýst
þar sem fituæxli er staðsett neðan við þvag-
stjórnunarstöð mænu (9). Nákvæm sjúkrasaga
og skoðun getur gefið vísbendingu hvort um
taugatruflun þvagblöðru sé að ræða. Bul-
bocavernous viðbragð sýnir hvort taugabrautir
til og frá mænu eru starfhæfar eða ekki. Þegar
viðbragðið er fyrir hendi leiðir þrýstingur á
reðurhúfu (glans penis) eða snípshúfu (glans
clitoridis) til samdráttar í hringvöðva enda-
þarms. Þvagflæðismæling ein og sér er ófull-
nægjandi og hámarksflæði gefur litlar upplýs-
ingar um hvort vöðvi þvagblöðru eða kviðar er
notaður við þvaglát. Mæling á þrýstingi sam-
tímis í þvagblöðru og í kviðarholi er því nauð-
synleg til að meta þátt þvagblöðruvöðvans í
þvaglátum.
I sjúkratilfellinu sem hér er lýst var rými
þvagblöðrunnar aukið og blöðrutæming ófull-
komin. I slíkum tilvikum er ráðlegt að nota sér-
stakan þvaglegg við tæmingu þvagblöðru til að
hindra afgangsþvag, þvagleka og þvagfærasýk-
ingar. I vissum tilvikum getur regluleg tæming
þvagblöðru. með fjögurra til sex klukkustunda
millibili, verið verndandi fyrir nýrnastarfsemi.
Slík tækni er auðlærð flestum sjúklingum.
HEIMILDIR
1. Bradley WE, Teague CT. Spinal cord organization of mictu-
rition reflex afferents. Exp Neurol 1968; 22: 504-8.
2. Kliick P. The autonomic innervation of the human urinary
bladder, bladder neck and urethra: a histochemical study.
AnatRec 1980; 198: 439-45.
3. Gosling JA, Dixon JS, Lendon RG. The autonomic inn-
ervation of the human male and female bladder neck and
proximal urethra. J Urol 1977; 118: 302-5.
4. Kuru M. Nervous control of micturition. Physiol Rev 1965;
45: 425-32.
5. Krane RJ, Siroky MB. Classification of neurourologic dis-
orders. In: Krane RJ, Siroky MB, eds. Clinical Neuro-
urology. Boston: Little Brown, 1979.
6. Woodside JR. McGuire EJ. Detrusor hypertonicity as a late
complication of a Wertheim hysterectomy. J Urol 1982;
127: 1143-6.
7. McCormic PC, Stein MB. Intramedullary tumors in the
adults. Neurosurg Clin North Am 1990; 1: 609-30.
8. Meisheri YV, Mehta S, Chattopadhyay K. Acute paraplegia
due to an extradural spinal lipoma: case report. Spinal Cord
1996; 34: 633-4.
9. Mclone DG, Naidich TP. Spinal dysraphism: lipomeningo-
coele and lipoma of the filum terminale. In: Tachdijan MO,
ed. Pediatric Orthopedics. 3rd ed. Philadelphia: WB Saund-
ers, 1990: 1871-80.