Læknablaðið - 15.07.1999, Qupperneq 23

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
61 1
var 30% en vefjarannsóknar 70%. Aðferðimar
bættu hvor aðra upp þannig að samanlagt næmi
þeirra var 76%. Meðal 13 sjúklinga með ill-
kynja æxli og eðlilegt berkjuútlit var vefsýni
tekið í gegnum berkju hjá 10 og gaf það grein-
inguna hjá sjö. Meðal sjúklinga með frumæxli í
lungum sem fóru í skurðaðgerð var fimm ára
lifun 37% en í öllum hópnum 15,5%.
Alyktanir: Vefjarannsókn reyndist mun
næmari aðferð en frumurannsókn (p<0,01) við
greiningu illkynja æxla í berkjuspeglun. Kirtil-
myndandi krabbamein eru orðin algengasta
vefjagerð lungnakrabbameina á íslandi og lifun
er sambærileg við nýlega birtar erlendar tölur.
Inngangur
A undanfömum árum hafa árlega greinst um
100 tilfelli af krabbameini í lungum hérlendis
og veldur þessi sjúkdómur nú fleiri dauðsföll-
um á Islandi en nokkurt annað krabbamein (1).
Berkjuspeglun með sveigjanlegum tækjum hef-
ur verið mikilvægasta rannsóknartækni við
greiningu illkynja æxla í lungum síðustu ára-
tugina (2,3). Við berkjuspeglun gefst tækifæri
til skoðunar á berkjutrénu og töku margvíslegra
sýna til að staðfesta greiningu ýmissa vefrænna
sjúkdóma. Unnt er að staðfesta greiningu
illkynja æxla með frumurannsókn þar sem beitt
er burstatækni, berkjuskoli eða nálarstungu (4-
8), með vefjasýni úr sjáanlegum meinsemdum í
berkjum eða lungnavef gegnum berkju (9-11).
Við greiningu æxla er nauðsynlegt að þekkja
notagildi einstakra aðferða við sýnistöku
þannig að besti árangur náist með minnsta
tilkostnaði og áhættu fyrir sjúklinga.
Rannsóknir hafa bent til þess að frumusýni
með burstatækni væri næmasta einstaka að-
ferðin til að staðfesta geiningu illkynja æxla
við speglun (4-5). Berkjuskol hefur í flestum
rannsóknum gefið lakari árangur og frumu-
rannsókn á hráka eftir speglun virtist ekki bæta
árangur umfram sýnatöku í speglun (4). Bestur
árangur hefur náðst með töku vefjasýnis og
frumusýnis saman, þar sem burstatækni við
töku frumusýnis var beitt (5,11-13).
í þessari rannsókn var metinn greiningarár-
angur við berkjuspeglun meðal 189 sjúklinga
með einkenni og röntgenbreytingar sem vöktu
grun um illkynja sjúkdóm og rannsakaðir voru
á Landakotsspítala á árunum 1986-1993. Ár-
angur frumurannsóknar með burstatækni var
borinn saman við árangur vefjarannsóknar til
að meta næmi og áreiðanleika þessara tveggja
Tafla I. Samanburður á niðurstöðum frutnu- og vefjarannsókn-
ar.*
Frumurannsókn
Jákvæð Neikvæð Alls
Veíjarannsókn Jákvæð 15 23 38
Neikvæð 3 13 16
Alls 18 36 54
*Niðurstöður í þeim 54 tilvikum þar sem tekin voru bæði veíja- og frumusýni
í berkjuspeglun og illkynja sjúkdómur greindist. Greiningarárangur var mark-
tækt betri af vefjarannsókn en frumurannsókn (p=0,0002).
aðferða. Einnig voru breytingar á röntgenmynd
og útliti berkja við speglun flokkaðar til að
kanna forspárgildi um illkynja sjúkdóma. Þá
var metin lifun sjúklinga sem höfðu frumæxli í
lungum og skipting eftir vefjaflokkum, en upp-
lýsingar um vefjaflokka lungnaæxla á íslandi
birtust síðast fyrir 15 árum (14).
Efniviður og aðferðir
Rannsökuð voru gögn allra sjúklinga sem
voru berkjuspeglaðir á Landakotsspítala á sjö
ára tímabili (1986-1993). Upplýsingar um berkju-
speglanir höfðu verið skráðar samdægurs í
rannsóknarbók þar sem fram komu einkenni og
ástæða speglunar, teikning af röntgenútliti
ásamt teikningu af breytingum sem sáust við
speglun (tafla I). Gerðar voru 203 speglanir
(S.J.) hjá 189 sjúklingum þar sem frumurann-
sókn hafði verið gerð.
Berkjuspeglanir voru framkvæmdar í gegn-
um nef eða munn, í staðdeyfmgu með Olympus
BFP20D berkjuspeglunartæki. Þegar grunur
lék á að meinsemd gæti verið utan þess svæðis
sem sjáanlegt er við speglun var sýnistaka gerð
í skyggningu. Allir sjúklingar voru speglaðir
vakandi eftir að hafa fengið morfín og atrópín
til undirbúnings og eftir staðdeyfingu með
Xylocain úðalyfi og hlaupi. Berkjutréð var
skoðað vandlega og tekin voru frumusýni hjá
öllum 189 sjúklingunum með burstatækni.
Frumusýnin voru samstundis strokin út á gler
og hert (fixed) í 95% etanóli en síðan lituð með
Papanicolau aðferð og skoðuð af sérfræðingum
í frumumeinafræði. Hjá nokkrum sjúklingum
var berkjuskol einnig sent í frumurannsókn.
Vefjasýni voru tekin hjá 109 sjúklingum, ýmist
úr berkju með óeðlilegu útliti eða úr meinsemd
sem sást á röntgenmynd gegnum berkjuvegg í
skyggningu. Vefjasýni voru hert í 10% formal-
íni, sneidd og lituð með hematoxýlíni og eósíni
auk sérlitana eftir þörfum. Vefjasýnin voru
nýlega endurskoðuð (H.J.I.) og endursneidd og
lituð þegar ástæða þótti til. Við endurskoðunina