Læknablaðið - 15.07.1999, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
617
skurðlækna (12%), HNE-lækna (11%), barna-
lækna (8%) og kvensjúkdómalækna (8%). Af
þeim sem vísað var til lyflækna var 43% vísað
til meltingarlækna og 25% til hjartalækna.
Bömum yngri en 16 ára var vísað í 339 tilvik-
um (drengir 54%), oftast til barnalækna (41%),
HNE-lækna (26%), bæklunarskurðlækna (9%)
og skurðlækna (7%).
Alyktanir: Gagnkvæm skrifleg samskipti í
formi tilvísana milli heilsugæslulæknis og sér-
fræðinga ganga vel á Akureyri. Niðurstöður
geta nýst við mat á hvaða sérfræðiaðstoð nýtist
skjólstæðingum heimilislækna best á hverju
svæði, ef tekið er tillit til tíðni tilvísana til mis-
munandi sérgreina. Einnig geta athuganir sem
þessar orðið heilsugæslulækni að gagni við val
á viðhalds- og framhaldsmenntun sinni.
Inngangur
Skrifleg samskipti heimilislækna og sér-
fræðinga í formi tilvísana hafa verið mjög um-
deild hérlendis á undanförnum árum og bland-
ast umræðu um greiðslur til lækna fyrir unnin
verk og aðgengi sjúklinga að sérfræðingum.
Minna hefur verið rætt um gagnsemi tilvísana
við meðferð sjúkra.
Erlendar rannsóknir gefa til kynna að mark-
viss notkun skriflegra tilvísana heimilislækna
til annarra sérfræðinga bæti gæði þjónustunnar
og stuðli að hagkvæmu og ódýru þjónustustigi
í heilbrigðiskerfinu (1-5). Rannsóknir á þessu
sviði hafa einkum beinst að tíðni tilvísana
heimilislækna til sérfræðinga, þar eð tíðnin
getur gefið vísbendingu um fyrirkomulag heil-
brigðisþjónustunnar og þörfina á annars stigs
þjónustu (sérfræðiþjónustu). Ljóst er að tíðni
tilvísana er mjög mismunandi frá einum lækni
til annars innan sama landsvæðis og eins frá
einu landi til annars (6-8). I Evrópurannsókn
um tilvísanir (9) frá 1992 kemur fram að tíðni
tilvísana í hinum ýmsu löndum í Evrópu er frá
29 upp í 97 tilvísanir á 1000 viðtöl á stofu.
Bent er á að ef tíðni tilvísana fer út fyrir þessi
mörk (2-10% viðtala á stofu) sé ástæða fyrir
lækna að endurskoða vinnulag sitt, þar eð há
tilvísanatíðni til sjúkrahúsa geti gefið vísbend-
ingu um umtalsverð áhrif á kostnað, en lág til-
vísanatíðni geti til dæmis verið vísbending um
ófullnægjandi annars og þriðja stigs heilbrigð-
isþjónustu (7).
Hluti af símenntun heimilislækna er að fá
vitneskju um álit sérfæðinga á þeim rannsókn-
um, greiningu og meðferð sjúklinga sinna sem
heimilislæknirinn taldi nauðsynlegar. Athugun
á svaratíðni sérfræðinga til heimilislækna við
tilvísunum þeirra er því einnig verðugt rann-
sóknarefni við mat á gæðum þjónustunnar. í
nýlegri rannsókn frá Bandaríkjunum (4) var
sýnt fram á að ef heimilislæknir notar tilvísun
þegar hann vísar sjúklingi til sérfræðings auk-
ast líkur á því að hann fái svarbréf frá viðkom-
andi sérfræðingi.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að athuga
hlutfall tilvísana heilsugæslulæknis af sam-
skiptum og svör sérfræðinganna við þeim.
Efniviður og aðferðir
Á tímabilinu 1. septenrber 1989 til 13. febrú-
ar 1998 (8,5 ár) voru athugaðar allar tilvísanir í
dagvinnu eins heilsugæslulæknis á Akureyri
(HÞS) til sérfræðinga.
Staðhœttir: A þessum árum störfuðu á upp-
tökusvæðinu (Akureyri og nágrenni) 11 heim-
ilislæknar á heilsugæslustöð og um 40 sér-
greinalæknar, sem voru flestir á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri (FSA) og/eða stund-
uðu sérfræðistörf á stofum. Á rannsóknartínr-
anum var ekki skylda að hafa tilvísun til þess
að komast til sérfræðings.
Ibúum á svæðinu fjölgaði á tímabilinu úr um
16.750 í unr 17.590. Annar höfunda (HÞS) kom
til starfa sem heimilislæknir á Akureyri árið
1989. Á miðju rannsóknartímabilinu hafði hann
um 1200 einstaklinga skráða skjólstæðinga en
um 1300 í lok tímabilsins.
Við upphaf rannsóknarinnar og fram til mars
1991 var svonefnt Egilsstaðaforrit notað við
tölvutæka sjúkraskrá á heilsugæslustöðinni.
Síðar á tímabilinu var notað sjúkraskrárforritið
Medicus. Öll samskipti sem HÞS átti við sjúk-
linga voru skráð samkvæmt samskiptaseðils-
formi í þessa tölvutæku gagnagrunna og úr
þeim voru reiknuð fjöldi, tegund og form sam-
skipta. Skráð var dagsetning samskipta, aldur
og kyn sjúklings hvort unr raðaðan tíma var að
ræða, skyndikomu eða samskipti á vakt. Einnig
var skráð við hvem samskiptin voru og hvort
um var að ræða símtal, viðtal á stofu eða vitjun.
I þeim tilvikum sem ákveðið var að vísa sjúk-
lingi til sérfræðings var notað sérhannað til-
vísunareyðublað í þríriti. Tvö fyrstu eyðublöðin
í tilvísuninni voru send til sérfræðingsins, sem
gat þá notað annað þeirra til að svara, en haldið
hinu til eigin haga. Þriðja eintakinu hélt HÞS
eftir til að mynda gagnagrunn um fjölda og til-
efni tilvísana sinna og til að fylgjast með svör-