Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Síða 16

16
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
fyrir stofnun Læknafélags íslands. Boðað var til
fundar í LR 5. mars 1917 þar sem meðal annars var
lagt fram frumvarp til laga fyrir væntanlegt
Læknafélag íslands. Frumvarpið var síðan birt í 3.
tbl. Læknablaðsins árið 1917 og óskað eftir at-
hugasemdum og breytingartillögum og sagt að
þær yrðu birtar í blaðinu. Svo er að sjá sem ekki
hafi komið tillögur um breytingar og frumvarpið
verið samþykkt að mestu óbreytt. Ekki verður
innihald þessara fyrstu laga LI rakið hér til hlítar
en þar er getið um að tilgangur félagsins sé að efla
hag og sóma íslenskrar læknastéttar, samvinnu
meðal lækna í heilbrigðismálum þjóðarinnar og
glæða áhuga lækna fyrir öllu sem að starfi þeirra
lýtur. Gert er ráð fyrir einstaklingsaðild að félag-
inu og íslenskum læknum erlendis gefinn kostur á
að vera félagar en þó aðeins með tillögurétt, ekki
atkvæðisrétt. í stjórninni sitji þrír læknar, kosið til
hennar skriflega í nóvembermánuði til tveggja
ára. Sá sem fær flest atkvæði er formaður en hinir
skipta með sér störfum gjaldkera og ritara.
Stjórnin skal hafa fjórðungsfulltrúa til ráðgjafar,
einn frá hverjum fjórðungi austan-, vestan- og
norðanlands. Þarna er Sunnlendingafjórðungur
ekki nefndur og engin skýring tilgreind. Stjórnin
getur neitað læknum um inngöngu og vikið lækn-
um úr félaginu um stundarsakir. Gert ráð fyrir
aðalfundi að forfallalausu árlega að sumri. Það
eru ákvæði um Codex Ethicus og um brottvikn-
ingu úr félaginu vegna brota á Codex eða öðru
athæfi sem ósæmilegt þykir fyrir stéttina en
stjórninni ber síðan að leggja málið til úrskurðar
fyrir næsta aðalfund.
Læknafélag íslands stofnað
Það er síðan á fundi í Læknafélagi Reykjavíkur
þann 14. janúar 1918 að Læknafélag íslands var
stofnað. Þá hafði verið í gangi skrifleg kosning
manna í stjórn eins og lagafrumvarpið gerði ráð
fyrir og úrslit þau að Guðmundur Hannesson var
kjörinn formaður en Guðmundur Magnússon
varð gjaldkeri og Sæmundur Bjarnhéðinsson rit-
ari, varamaður Matthías Einarsson. Fyrstu fjórð-
ungsfulltrúarnir voru Halldór Steinsen í Vestfirð-
ingafjórðungi, Steingrímur Matthíasson í Norð-
lendingafjórðungi og Georg Georgsson í
Austfirðingafjórðungi.
Og nýkjörinn fyrsti formaður Læknafélags ís-
lands, Guðmundur Hannesson, sem jafnframt
var ritstjóri Læknablaðsins segir eftirfarandi í
fréttagrein um stofnun LÍ í janúarblaðinu 1918:
„Mitt íöllum harðindunum, þráttfyrir alla dýr-
tíð og styrjöld, byrja nú íslenskir lœknar árið með
þessari félagsstofnun, víllattsir og alls ósmeykir, til
þess að búa betur í haginn fyrir komandi ár.
Illviðri og hvers konar óáran bitnar ekki síst á
íslenskum lœknum og engir sjá meira af hvers
konar eymd og volœði. Þeir hafa þó ekki guggnað
til þessa og eitthvað meira mun þttrfa til þess að
draga úr þeim kjarkinn en þessi illviðri og óáran
sem nú gengur yfir. “
Þarna á Guðmundur vafalaust við frostavetur-
inn mikla svokallaðan sem lá í landi fyrstu mánuði
ársins 1918 og áhrif heimsstyrjaldarinnar fyrri á
lífskjör þjóðarinnar. Astandið átti þó eftir að
versna síðar á árinu með Kötlugosi og illvígri
farsótt, Spönsku veikinni, sem gaus upp haustið
1918. Stofnendur voru taldir 62 læknar.
í síðasta tölublaði Læknablaðsins 1917 er stutt
grein eftir Sigurð H. Kvaran sem lætur lítið yfir
sér og ber yfirskriftina Sniáfélög Iækna. Ekki er
höfundur að gagnrýna væntanlega stofnun
Læknafélags Islands eða form þess en segist hafa
búist við öðru fyrirkomulagi, að það yrði í deild-
um. Hann bendir á að mest verði undir stjórninni
komið, þessari reykvísku stjórn, eins og hann seg-
ir, framkvæmdasemi hennar, forsjálni og árvekni
og gefur í skyn að lítið muni finnast fyrir Læknafé-
lagi íslands út um dreifðar byggðir landsins. Hann
reifar hugmynd um að félög lækna, smáfélög,
verði stofnuð, ekkiibundin við fjórðungana held-
ur landsvæði þar sem samgönguleiðir eru greiðar,
eiginlega að félagsskapurinn myndist af sjálfu sér
án ómaks eða fyrirhafnar. Þarna er komið á fram-
færi hugmyndum sem seinna náðu fram að ganga
með stofnun Læknafélags Akureyrar árið 1934 og
síðan annarra félaga sem stofnuð voru á fimmta
áratugnum en náðu að vísu um stærri svæði en
greinin fjallar um og urðu síðar að svæðafélögum
Læknafélags Islands: Læknafélag Austurlands,
Læknafélag Miðvesturlands (nú Vesturlands),
Læknafélag Norðausturlands, Læknafélag Norð-
vesturlands (1942), Læknafélag Suðurlands
(1951), Læknafélag Vestfjarða (1940).
Fyrsta viðureign félagsins
Læknafélag Islands er varla þriggja mánaða
gamalt þegar formaðurinn birti skýrslu um starf-
semina í aprflhefti Læknablaðsins 1918. Hann get-
ur þess að tæpast sé að vænta að stjórn LI hafi
komið miklu í verk á þeim stutta tíma síðan félag-
ið var stofnað en aðgerðalaus hafi hún þó ekki
verið.
Stjórnin berst fyrir hækkun á ferðataxta og
gjaldskrá. Það var alþingi sem á þeim tíma gaf út
gjaldskrá fyrir læknisverk. Mikil verðbólga var á
þessunt árum en taxtar frystir. Þótti gjaldskráin
mjög gölluð en ferðataxtinn tók þó út yfir: „30
aurar á klukkustund, oft í illviðrum og nokkurri
lífshœttu“ og segir að læknum sé goldið nálega