Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Síða 24

24
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
Kom upp sú hugmynd að lögleiða að enginn lækn-
ir mætti setjast að í kaupstaðarhéraði ef þar væri
fyrir einn læknir á hverja þúsund íbúa og heldur
ekki sveitahéraði ef þar væri fyrir læknir á hverja
tvö þúsund íbúa nema með sérstöku leyfi ráð-
herra. Þessu mótmælti LÍ harðlega og benti á að
hér væri um að ræða skerðingu á atvinnufrelsi
manna og varðaði við stjórnarskrá landsins. Ekki
varð af að þessi hugmynd næði fram að ganga.
Árið 1941 var það ákvæði sett inn í reglugerð um
lækningaleyfi að læknakandídatar voru bundnir
vinnukvöð í læknishéruðum í sex mánuði áður en
þeir gætu fengið lækningaleyfi. Var þetta mjög
illa séð af bæði kandídötunum, læknastúdentum
og jafnvel af héraðslæknum. Engu að síður kaus
stjórn LÍ að taka ekki sérstaka afstöðu til þessarar
breytingar á reglugerðinni. Hins vegar mótmælti
Læknafélag Reykjavíkur því harðlega, „að þving-
unarlög giltu um lœkna öðrum stéttum fremur.
Virðist og œrið liart aðgöngu fyrir lœknakandi-
data, eftir 13-14 ára nám, að skylda þá til að gegna
héraðslceknisstörfum fyrir álíka þóknun og hálf-
vaxnir sendisveinar fá við sumar ríkisstofnanir. “
Myndun svæðafélaganna
Sú merka samþykkt var gerð á aðalfundinum
1942 að stjórn LÍ var falið að gera tillögur um
breytingar á lögum félagsins sem fela í sér stofnun
svæðafélaga um land allt. LI yrði þannig breytt í
samband svæðabundinna félaga. Lagt til að fé-
lagssvæðin verði sjö eða átta og að hin einstöku
félagssvæði kjósi fulltrúa á læknaþing enda hafi
þar ekki aðrir atkvæðisrétt nema þeir séu heiðurs-
félagar í LÍ. Hvert svæðafélag hafi rétt til að senda
einn fulltrúa á læknaþing fyrir hvern tug meðlima,
en allir meðlimir hinna einstöku félaga hafi þar
málfrelsi og tillögurétt.
Páll Sigurðsson læknir, þáverandi ritari stjórn-
ar LI, reit grein í Læknablaðið 1942 um framtíðar-
skipulag Læknafélags Islands. Rekur hann að LI
hafi verið stofnað af einstaklingum og læknar
hefðu rétt en ekki skyldu til að vera félagsmenn. í
ljós hafi komið að félagsskapurinn dafnaði ekki
því að félagarnir eigi mjög erfitt með að ná hver til
annars sökum þess hve þeir dreifast um land allt.
Ennfremur hafi áhuginn fyrir félagsmálum í röð-
um lækna reynst minni en forgöngumenn að
stofnun Læknafélags íslands gerðu sér vonir um í
fyrstu. Talið líklegra að áhugi lækna fyrir félags-
málum mundi aukast ef félag þeirra fengi fastara
form. Lýsir höfundurinn síðan hugmyndum sín-
um í höfuðdráttum um skiptingu landsins í átta
svæði, að svæðafélögin verði átta talsins, sem og
varð raunin þegar að því kom. Hugmyndir höf-
undar um skiptingu landsins í svæði eru því í
meginatriðum hinar sömu og núverandi skipan
félagssvæðanna.
Það var þó ekki fyrr en árið 1952 að gerðar voru
þær gagngeru breytingar á lögum Læknafélags
íslands sem þarna var um rætt og það gert að
heildarsamtökum með átta svæðafélög innan-
borðs. Síðar bættust við félög íslenskra lækna er-
lendis sem hafa takmarkaðan fulltrúarétt á aðal-
fundi.
Lokaorð
Þegar LÍ var stofnað voru landsmenn tæplega
92 þúsund að tölu en stofnfélagar taldir 62 og
komu því tæplega 1500 íbúar á hvern þeirra. í
árslok 1992 voru íbúar landsins rúmlega 262 þús-
und að tölu en meðlimir LI rétt um 900, og því
tæplega 300 íbúar á hvern . íbúatalan hefur þann-
ig tæplega þrefaldast á 75 ára starfstíma félagsins
en tala meðlima hins vegar rúmlega fjórtánfald-
ast. Þessar tölur endurspegla meðal annars risa-
vaxnar framfarir læknavísinda á þessu 75 ára
tímabili og ennfremur gjörbyltingu heilbrigðis-
þjónustunnar í landinu.
Læknafélag Islands var stofnað á miklum erfið-
leikatímum þjóðarinnar en reis á grunni bjartra
vona og brennandi áhuga lækna. Þegar frá leið á
fyrstu árunum misstu ýmsir félaganna móðinn og
félagið fór í gegnum krísutímabil, svo að notað sér
nútímalegt orðalag. Smám saman sáu menn þó
betur og skýrar að félagslega samstaðan skilaði
árangri á sviði læknisþjónustunnar, í gæðum
hennar og framþróun, og á sviði starfsaðstöðu
lækna og starfskjara. LI hefur alla tíð verið annað
og meira en venjulegt stéttarfélag eða kjarafélag.
Það gegnir, og hefur alla tíð gegnt, ýmsum veiga-
miklum hlutverkum í heilbrigðisþjónustunni og
er kveðið á um sum þessi hlutverk í landslögum.
Nú um þessar mundir er deilt nokkuð á tilvist
og fyrirkomulag stéttarfélaga, m.a. Læknafélags
íslands, deilt á vald þeirra, sem sumir kjósa að
kalla einræði. Félagaeinræði er vissulega ekki
hótinu betra en aðrar tegundir einræðis, en spyrja
má hvort menn rugli í þessu samhengi ekki saman
hugtakinu einræði og hugtakinu forræði, sem til
er stofnað með umboði og látið í té á lýðræðisleg-
an hátt?
Vonandi lánast LI að komast klakklaust yfir
hin ókyrru vötn nútímans, það nái að laga sig að
breyttum viðmiðum samfélagsins og komi út öfl-
ugra en áður. Saga félagsins sýnir að það yrði
þjóðinni til gagns og mestrar gæfu.
Heimiidir
Blaðið Ísafold, 15. tbl. 18. árg. og 40. tbl. 19. árg.
Læknablaðið, ýmis tbl. 1.-56. árg.
Ritift Læknar á íslandi (1970)