Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Qupperneq 26

26
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
að leiða þann rafstraum sem tæki hans útheimtu.
Sagan segir að stundum hafi Gunnlaugur þurft að
síma til Völundarntanna og biðja þá að stöðva
vinnuvélarnar í bili svo að hann fengi nægan
straum til að taka eina eða tvær myndir. Svo kom
rafmagn í bæinn og Claessen flutti stofu sína í
Austurstræti en þegar starfsemi Landspítalans
hófst 1930 varð hann yfirlæknir geisladeildar.
Meinafræði og sýklafræði urðu smám saman
ómissandi þáttur í störfum lækna hér eins og í
nálægum löndum og þeir Stefán Jónsson dósent
og síðar Níels Dungal áttu þar stærstan hlut. Níels
var afburða duglegur, víðsýnn og fylginn sér.
Hann fékk því til leiðar komið að nýtt hús var reist
yfir Rannsóknastofu Háskólans sem áður hafði
kúldrast í miklum þrengslum í Kirkjustræti. Þegar
blóðgjafavísindum óx fiskur um hrygg var það
Dungal sem sá til þess að Blóðbankinn eignaðist
viðunandi húsnæði og aðstöðu.
En hverfum nú sem snöggvast nokkur ár til
baka. Pegar jafnaldrar mínir og ég vorum í lækna-
deild komu súlfalyfin til sögunnar og síðar penis-
illínið. Ég minnist þess enn í dag þegar súlfa var
nýtt af nálinni og lítil reynsla fengin af því hér á
landi þá vorum við tveir eða þrír stúdentar í
„kúrsus'* á lyflækningadeild Landspítalans og
okkar góði og lífsreyndi kennari, Jón Hjaltalín
Sigurðsson, sýndi okkur tvo drengi sem voru
lagðir inn sama daginn með heilahimnubólgu af
bakteríuvöldum. Á þeirri tíð var það ákaflega
mannskæður sjúkdómur og prófessorinn sagðist
ætla að gefa piltunum nýja lyfið sem svo mikið
væri látið af, en lét þess jafnframt getið að hann
væri vantrúaður á mátt þess og megin við slíkar
aðstæður. En undrið gerðist, drengjunum batnaði
báðum og þeir komust fljótlega til fullrar heilsu.
Þá held ég að flestum sem þarna fylgdust með hafi
verið ljóst að í lækningum hafði orðið bylting. —
Eftir á að hyggja var það líklega lungnabólgumeð-
ferðin sem mest og best opnaði augun á lærðum
og leikum fyrir þeim umskiptum sem áttu sér stað
á þessum árum. Lungnabólgan sem einnig var
nefnd taksótt lagði marga í gröfina og karlmenn á
besta skeiði, fyrirvinnur heimilanna í sveit og við
sjó, urðu öðrum fremur fyrir barðinu á sóttinni.
Þeim var nauðugur einn kostur að vinna úti
hvernig sem viðraði og höfðu oft og einatt hvorki
skilning né tök á að verjast kulda og vosbúð. Og
þetta var ekki séríslenskt fyrirbrigði. í lækninga-
bókum fyrir daga súlfalyfjanna er talið að fjórði,
jafnvel þriðji hver taksóttarsjúklingur falli í val-
inn. Svo komu töflurnar góðu, M&B693 og
lungnabólgudauðinn þurrkaðist út að mestu. — í
stríðslok kom penisillínið og innan tíðar mikill
frændgarður þess, þar á meðal fyrsta berklalyfið
en ekki verður sú sigurganga rakin hér enda erum
við eiginlega komin inn í nútímann. Er það ekki?
I lokin leyfist mér væntanlega að slá á eilítið
léttari strengi og rifja upp tvö erindi úr afmælis-
kantötu sem praktíserandi læknir hnoðaði saman
þegar Læknafélag Reykjavíkur varð fimmtugt.
Þessar tækifærisvísur þarfnast smáskýringa svo að
þær megi komast til skila þegar langt er um liðið
og tímar eru breyttir. Vilmundur landlæknir var
að láta af störfum og Sigurður Sigurðsson að taka
við. Þorsteinn Scheving Thorsteinsson átti og rak
Reykjavíkurapótek og nýtt róandi lyf var komið á
markaðinn en eitt af mörgum nöfnum þess var
Equanil. I þessum vísukornum er minnst á tvær
tegundir vindlinga, Camel sem allir þekkja, að
minnsta kosti af afspurn, og Elephant sem nú er
líklega dottinn upp fyrir.
En vísurnar eru svona og verða mín síðustu orð
í þessu spjalli.
Hann Bjarni landlœknir blessaður
hann bjó til ágœtis mixtúrur
en aldrei töflur né ampúllur
í apótekinu í Nesi.
Hann reykti ei Ulfalda eða Fíl
og ekki keyrði hann í lúxusbíl
og aldrei bragðaði hann Equanil
þótt oft á móti blési.
Hann Bjarni veit ekki blessaður
hvað bralla Scheving og Sigurður
og ekki veit hann að Vilmundur
er voða snillikjaftur.
En gœti hann nœst þegar gengur kvef
úr gröfinni brugðið sér fáein skref
og séð öll reseptin sem ég gef
þá sullið þekkti hann víst aftur.