Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Síða 32

32
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
Hvaða gildi hefur bein þátttaka í
rannsóknum fyrir læknanema meðan
á námi þeirra stendur?
í fyrsta lagi er engin þjálfun slík í sjálfstæðum
vinnubrögðum og sjálfstæðu gagnrýnu mati á öll-
um þeim upplýsingum sem á okkur dynja á degi
hverjum. Vegna þess hve þekkingargrunnur
læknisfræðinnar breytist ört á okkar tímum er ef
til vill ekkert atriði í læknismenntuninni mikil-
vægara en að kenna læknanemum að standa á
eigin fótum, taka ábyrgð á eigin menntun og við-
haldi hennar. Þeir þurfa að þroska sjálfstæða
gagnrýna hugsun, sjálfstætt gagnrýnið mat jafnt á
nýjungum sem á gamalgrónum sjónarmiðum og
úrræðum. Því er mikilvægt að í náminu taki
læknaneminn þátt í þekkingarleitinni sjálfri. Við-
fangsefnin þurfa að vera alvöruviðfangsefni; ann-
ars er hætta á að reynslan verði gagnslaus og
jafnvel spillandi. Bein hagnýt afleiðing af slíkri
þátttöku í alvöru rannsóknum er þjálfun í þeirri
tækni sem þarf til að sækja sér vitneskju um al-
menn eða sértæk efni og ekki síður í því að fylgjast
með nýrri og breytilegri þekkingu. Þessi kennslu
— eða öllu heldur menntunaraðferð er andstæða
ítroðslunnar, sem miðast oft við ákveðna kafla í
ákveðinni kennslubók. Kennslan sjálf fer fram í
einstaklingsbundnu samstarfi eða í samstarfi í litl-
um hópum þar sem allir eru virkir. Þótt vandaðar
kennslubækur haldi að sjálfsögðu gildi sínu eru
takmarkanir þeirra augljósar, en hitt þó miklu
mikilvægara að læknanemar snúi baki við hugsun-
arhætti hins endanlega, afmarkaða námsefnis,
sem aldrei getur dugað nema til næsta prófs, en
temji sér þess í stað afstöðu símenntunar, sívök-
ullar endurnýjunar og endurskoðunar, sem þeir
bera sjálfir ábyrgð á. Það er erindi mitt hér í dag
að enginn þáttur í læknakennslunni þjóni þessum
markmiðum betur en bein þátttaka í alvöru rann-
sóknarverkefnum. Og helst þarf allt umhverfi
læknakennslunnar að vera gegnsýrt hugsunar-
hætti hinnar vísindalegu aðferðarfræði, þar sem
grundvallarspurningar eiga rétt á sér og örva
menn til tilrauna og athugana á eigin spýtur.
Ég hef áður í tengslum við þessi 75 ára hátíða-
höld Læknafélags íslands velt fyrir mér spurning-
unni, hvort ástæða sé til þess fyrir hið örlitla ís-
lenska samfélag, sem sækir mest af þekkingu
sinni, ekki síst raunvísinda- og tækniþekkingu, til
annarra landa, hvort ástæða sé til þess fyrir svo
dvergvaxið samfélag að eyða miklum fjármunum
í glímu við grundvallarvandamál, grunnvísindi.
Margháttuð rök er unnt að færa fyrir því að
ástundun grunnvísinda sé nauðsynleg forsenda
þess að unnt sé að nýta nútímaþekkingu læknavís-
inda á hinn árangursríkasta hátt í þágu skjólstæð-
inga okkar. Með tíðum námsferðum og örlátri
nýliðun í læknastétt með ungu fólki sem sótt hefur
menntun til annarra landa mætti þó eflaust veita
góða læknisþjónustu án tengsla við öflugt rann-
sóknarumhverfi. En ég tel mig hafa fært rök fyrir
því hér í töluðum orðum, að menntun læknanema
og undirbúningur undir læknisstörf á nýrri öld
verði að fara fram í öflugu rannsóknarumhverfi
og helst með beinni þátttöku læknanemanna
sjálfra í rannsóknarstarfi.
Fyrir átta árum hófst síðasta lota í endurskoðun
námsefnis við lækndeild Háskóla íslands. Næsta
vor útskrifast fyrsti árgangur lækna, sem hefur
stundað nám eftir þeirri námsskrá. Róttækasta
breytingin var að helga þriggja mánaða blokk á
fjórða ári rannsóknarverkefnum, sem hver
læknanemi vann undir verkstjórn kennara. Engar
takmarkanir voru á efnisvali. Það gat verið klín-
ískt, preklínískt, grunnvísindi. Sækja mátti út
fyrir læknisfræði og rannsóknirnar mátti stunda á
Islandi eða á erlendri grund. Hér skal aðeins getið
nokkurra dæma um verkefnavalið, og þau eru
valin af handahófi:
1. Kalkinntaka og beinþéttni íslenskra kvenna.
2. Ahrif hitastigs á verkun sýklalyfja gegn
Pseudomonas aeruginosa.
3. Hægra greinrof, algengi, nýgengi, afdrif.
4. Breytingar á hjartslætti, líkamshita, húð-
hita, hreyfingum o.fl. hjá sjúklingum með felmt-
urröskun (panic disorder).
5. Hlutverk týrósín fosfórunar í myndun inósi-
tólfosfata, losun arakídónsýru og myndun prosta-
sýklíns í æðaþeli.
6. Áhrif interleukín 6 á samloðun brjóst-
krabbameinsfrumna.
7. Leitað var svara við spurningunni: „Eru
tengsl á milli fæðumótefna og ofnæmiseinkenna
hjá ungbörnum?“
8. Na/Ca skipti í hjartafrumum.
9. Algengi og nýgengi blóðrásartruflana í
ganglimum íslenskra karla.
10. Notkun tíðahvarfahormóna á íslandi.
11. Augnfylgikvillar alnæmis.
12. Skimun fyrir hepatitis C hjá blóðbankan-
um.
13. Lærleggsbrot meðhöndlað með merg-
nagla.
14. Non-seminoma krabbamein í eistum ís-
lenskra karla 1971-1990. Greining, stigun og lífs-
horfur.
15. Hlutverk ADP-ribósýleringar í EDRF
myndun æðaþels.
Þetta eru aðeins dæmi valin af handahófi úr