Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 42

42
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
málanna. Hópur ritstjóra, svokallaður Vancou-
verhópur, hefir lýst skilyrðunum fyrir frelsi rit-
stjórna, til leiðbeiningar fyrir ritstjóra og eigend-
ur tímaritanna. Þrátt fyrir þessa skýru yfirlýsingu,
sjást þess dæmi aftur og aftur, að læknafélög beita
ritstjórnir þvingunum. Einnig eru þekkt dæmi
þess, að auglýsendur reyni viðskiptaþvinganir til
þess að hafa áhrif á ritstjórnarstefnu. Úr hvorri
áttinni sem þvingunin kemur, minnkar hún svig-
rúm ritstjórnar til að setja fram nýjar hugsanir og
hugmyndir. Mér hefir því verið það gleðiefni,
þann aldarfjórðung sem ég hefi fylgst með
Læknablaðinu, að hafa orðið vitni að því, hversu
vel allir aðilar hafa virt leikreglurnar.
Sérstakt verkefni fyrir almennu tímaritin er að
vera leiðandi afl í málstefnu og málvernd á sviði
heilbrigðismála.
Reynslan á Norðurlöndunum, eins og í öðrum
löndum, er sú að á þessu sérstaka málsviði er
tómarúm, sem enginn annar hefir óskað eftir fylla
eða getað fyllt. Hvað sem öðru líður er læknis-
fræðileg málstefna afar mikilvæg til þess að
skerpa nákvæmni í skilgreiningum innan heil-
brigðisvísindanna, til þess að koma á samræmdri
og rökvísri flokkun innan klínískrar greiningar og
síðast en ekki síst, til þess að hægt sé að tala um
læknisfræði á móðurmálinu. Þar kemur til þörfin
á að uppfræða sjúklingana, meðal annars til þess
að þeir geti átt þátt í að taka ákvarðanir um eigin
meðferð.
Getur félagsblaðið verið
eini miðillinn?
Hægt er að spyrja, hvort almenna tímaritið geti
nægt til þess að sjá um framhalds- og viðhalds-
fræðslu lækna. Svarið er augljóslega það, að því
hlutverki veldur það ekki. Það er nauðsynleg, en
ekki nægjanleg forsenda þess að læknar geti hald-
ið við þekkingu sinni. Sagt er að norrænir læknar
noti til jafnaðar tvo til þrjá tíma vikulega í að lesa
almennt faglegt efni. Þar af þurfa þeir að nota
hluta af tímanum í að lesa tímarit, eins og BMJ,
Lancet, New England Journal of Medicine og/eða
JAMA. Að auki verða læknar að lesa tímarit á
sérsviði sínu og þaðan af meira ef þeir taka þátt í
vísindavinnu. Almennu tímaritin verða að halda
uppi alþjóðlegum aðferðastaðli. Hægt er að segja,
með því að umbæta slagorð sextíu-og-átta-kyn-
slóðarinnar, að „sniall is not always beautiful, if it
is not beautiful“. Norrænan aðferðastaðal eins og
hann birtist í tímaritum okkar, verður þannig að
meta út frá tveimur grunnreglum, sem einkenna
vísindahorf í heilbrigðismálum, að allt mat bygg-
ist á samanburði og að allt er breytingum undir-
orpið. Þess vegna verða höfundar að þekkja vel
hugtök eins og úrtak, rökvísi og flokkun í klínísku
starfi, slembun, blindun, auk helstu hugtaka töl-
fræðinnar, eins og skekkjur fyrstu og annarrar
gerðar (alfa, beta), næmi og sértæki og svo fram-
vegis. Við erum hér að ræða þróun undanfarinna
áratuga, sem hefir hækkað staðal norrænu tíma-
ritanna verulega. Sú þróun hefir þar að auki opn-
að dyr alþjóðlegu tímaritanna fyrir norræna höf-
unda, vegna þess að þeir hafa kynnst alþjóðlegu
kröfunum heima fyrir.
Mikilvægt er að almenn tímarit lækna haldist
ofan þess lágmarks, sem krafa er gerð um í dönsk-
urn lögum, að læknirinn „holder sine kundskaber
ved Iige“, það er að læknirinn haldi við þekkingu
sinni í skilningi laganna. Þessi krafa ætti að geta
hjálpað ritstjórnum að koma því þannig fyrir, að á
hverjum tveimur árum sé sagt frá öllum mikilvæg-
ustu framförum í læknisfræðinni. Slík skylda hefir
hins vegar áhrif á hlutfallið milli innsends efnis og
þess sem er beinlínis pantað. Eigi að ná þessu
marki verður að panta fleiri yfirlitsgreinar og þá
verður jafnframt að ýta út aðsendu efni. Mér er
ljóst, að hjá Læknablaðinu myndi þessi krafa
skapa mikil vandræði, vegna þess að fjöldi inn-
sendra hefir aukist jafnt og þétt, eins og Jóhann
Heiðar Jóhannsson mun segja frá hér á eftir.
Lokaorð
Hægt er að segja um norrænu félagatímaritin,
að væru þau ekki til þyrfti að finna þau upp. Væru
þau eingöngu í formi heimildarrita um atburði
innan „sóknarinnar", þyrfti að leggja þau niður
og stofna ný.
Með öðrum orðum sagt: Ef þeir sem rannsókn-
ir stunda, birta ekki bæði á alþjóðavettvangi og
heima fyrir, tapar samfélagið allt og heilbrigðis-
stéttirnar þar með. Ef reyndir höfundar taka þá
ákvörðun að koma niðurstöðum sínum eingöngu
á framfæri erlendis, grafa þeir undan sínu eigin
tímariti og svíkja jafnframt þá læknisfræðilegu
menningu, sem þeir eiga þó hlut í.
(Örn Bjarnason íslcnskaði)